نگاهی به آفاق اندیشه در گذر هفته؛ اخلاق، حکمت، دانشگاه و دغدغه‌های جهانی
روز بزرگداشت حافظ، همایش بزرگداشت مقام علامه حسن‌زاده آملی، درس اخلاق آیت‌الله جوادی آملی، مراسم یادبود دکتر ادیب سلطانی و چند رویداد علمی و معرفتی، مهمترین اخبار سرویس معارف و اندیشه ایکنا در هفته گذشته را شامل می‌شود.
هفته‌ای که گذشت برای سرویس معارف و اندیشه ایکنا صحنه رویدادهایی پررنگ در حوزه اندیشه، دین، فلسفه و معارف اسلامی بود. از بزرگداشت اندیشمندانی چون حافظ شیرازی، علامه حسن‌زاده آملی و ادیب‌سلطانی تا برگزاری نشست‌های علمی با محوریت زبان فارسی، اخلاق الهی، حکمرانی دینی و نقش دین در فضای سایبری؛ و... همه نشان از تداوم حیات فکری در سپهر علمی، فرهنگی و معرفتی ایران دارد.
در ادامه گزیده‌ای از اخبار، رویدادها، نشست‌ها و ... را با هم مرور می‌کنیم.
آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی؛ استاد درس خارج حوزه علمیه، ۲۳ مهرماه در درس اخلاق هفتگی به تشریح فرازی دیگر از نهج‌البلاغه پرداخت و گفت: دستگاه عقل نظری مسئولیت اندیشه‌ورزی دارد و عقل عملی مسئول تصمیم‌گیری در انسان است و تنها روح انسان است که این قوا را هماهنگ می‌کند در غیر اینصورت این دو از هم جدا هستند؛ بنابراین ممکن است معاذالله کسی بفهمد چیزی حق است و به آن عمل نکند، زیرا عقل نظری که فتوای علمی می‌دهد کاری با تصمیم و عمل ندارد. مانند چشم است که می‌بیند چه حلال باشد و چه حرام.
وی با بیان اینکه جهاد یعنی؛ وظیفه تک تک قوا را بدانیم، جمع‌بندی کنیم و تصمیم بگیریم که خوبی‌ها را انجام دهیم و از محرمات بپرهیزیم، تصریح کرد: حضرت امیر(ع) فرمودند: برای اینکه علم شما ثمره عملی هم داشته باشد باید تصمیم‌سازی خردمندانه داشته باشید. «ثَمَرَةُ التَّفْرِيطِ النَّدَامَةُ، وَثَمَرَةُ الْحَزْمِ السَّلَامَةُ»؛ ایشان فرمودند: حزم یعنی اندیشه‌سازی و وقتی اندیشه بارور شد، خدمت تصمیم خواهیم رفت که «اَلعَقلُ ما عُبِدَ بِهِ الرَّحمٰنُ وَ اکتُسِبَ بِهِ الجَنان» یا «رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ». چه بسا عالمان و دانشمندانی که جاهل هستند.
زبان فارسی؛ پل تمدن و هویت ملی ایران
ششمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی مبانی ایران‌شناختی با موضوع «ظرفیت‌های تمدنی زبان و ادبیات فارسی» با سخنرانی علی‌اشرف صادقی و محمود جعفری دهقی برگزار شد. دبیری این نشست تخصصی را شهریار نیازی دانشیار دانشگاه تهران و دبیر اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر عهده داشت. در این نشست که در مرکز الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت برگزار شد، اساتید و کارشناسان و اعضای اندیشکده‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت حضور داشتند.
محمود جعفری دهقی، استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و دکتری مطالعات زبان‌های باستانی از دانشگاه لندن در این نشست گفت: بنا به شواهد تاریخی و باستان شناسی و ...، از هزاره اول پیش از میلاد، گروهی به ایران مهاجرت کردند و مورخین آنها را آریایی نام نهادند. با کاوش‌های صورت گرفته توسط باستان شناسان آنها از ظرفیت تمدنی مطلع شده‌اند که از همان آغاز وجود داشته است. این ظرفیت تمدنی از آمیختن این اقوام مهاجر با تمدنهای ساکن به اضافه تمدنهای همسایه، سرزمین اندیشکده‌ای را ایجاد کرد که می‌توان آن را اندیشکده ایرانی دانست.
در ادامه نشست، علی‌اشرف صادقی استاد دانشگاه ادبیات تهران و عضو فرهنگستان علوم و دارای دکترای زبان شناسی از فرانسه اظهار داشت: زبان فارسی به عنوان زبان ملی و رسمی است که ۲۵۰۰ سال سابقه دارد و همانطور که از نامش پیداست از استان فارس که نخستین بار هخامنشیان در آنجا ساکن بودند و به آن زبان صحبت می‌کردند باز می‌گردد، آنها توانستند این زبان را در تمام قلمرو خود وسعت دهند.
آیت‌الله سیدیدالله یزدان‌پناه، استاد سطوح عالی حوزه و مدرس برجسته عرفان و فلسفه، شامگاه چهارشنبه ۲۳ مهرماه در جلسه هفتگی درس اخلاق خود با موضوع «اسماء الحسنای الهی» که در مدرسه عالی شهید مطهری تهران برگزار شد، در تبیین موضوع اسمای الحسنای الهی گفت: یکی از کلیدها و رمزهای کشف عمق و درک قرآن، بحث اسمای الهی است که برای فهم قرآن و حقایق عالم و توحید بحث اسماً مهم است که جا دارد اصلاً یک تفسیر قرآن بر محور اسما الحسنی نوشته شود.
این استاد عرفان و فلسفه به ارتباط حوادث و حقایق عالم به اسمای الهی اشاره و بیان کرد: مرحوم علامه طباطبایی می‌فرمود کل آنچه شریعت و پیامبر(ص) آورده در سه دسته تقسیم می‌شود که شامل احکام، اخلاق و عقاید است، بعد توضیح می‌دهد با اینکه رمز و اسراری است؛ اما همه اخلاق و احکام بر محور عقاید است بعد می‌فرماید: همه این عقاید هم به توحید برمی‌گردد و توحید که باز می‌شود این سه موضوع مشخص می‌شود و یکی از اموری که می‌تواند آن را توضیح دهد همین اسماء الحسنی است!
روابط عمومی دانشگاه تهران اعلام کرد، بنابر آخرین گزارش مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دانشگاه تهران به عنوان یکی از ده دانشگاه برتر جهان اسلام شناخته و معرفی شد.
همچنین؛ معیار اصلی برای ورود به رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، داشتن حداقل ۵۰۰ مدرک ثبت‌شده در پایگاه Web of Science (WOS) طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ است و ایران پس از ترکیه با ۱۳۸ دانشگاه، رتبه دوم در تعداد دانشگاه‌های حاضر در این نظام رتبه‌بندی را دارد، که با این معیار علاوه بر دانشگاه تهران، دانشگاه‌هایی نظیر دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، صنعتی شریف و تعدادی دیگر از دانشگاه‌های کشور در رتبه‌های زیر 50 قرار گرفتند.
سعادت ابدی با مراقبت دائمی از ایمان و عمل
آیت‌الله محمدباقر تحریری؛ استاد درس خارج حوزه علمیه، ۱۹ مهرماه، در ادامه سلسله جلسات اخلاق خود در مدرسه مروی، با بیان اینکه حضرت علی(ع) در توصیه‌ای فرمودند: بدون عمل و فراهم کردن مقدمات خارجی آن، جزء افرادی مباش که امید به سعادت اخروی و ابدی دارند گفت: آنچه شخصیت انسان را در جنبه سعادت و یا شقاوت می‌سازد بینش و عملکردهای مطابق با آن بینش‌ها است. باورهایی که انسان نسبت به عالم غیب، قیامت و معاد دارد.
تولیت مدرسه علمیه مروی افزود: حقیقت انسان که جان و روح است همیشه دنبال ثبات و سکینه است و این مسئله لزوما با تأمین دنیای انسان میسور نخواهد شد و اگر ما عاقلانه و واقع‌بینانه زندگی کنیم خواهیم دید زندگی دنیا ثبات ندارد و ابدی نیست، لذا باید کاری انجام دهیم که برای زندگی و سعادت ابدی ما مفید باشد.
در آستانه روز بزرگداشت خواجه شیراز، خواجه شمس‌الدین محمد حافظ، محمد کرمی‌نیا، دانش آموخته فلسفه و کلام امامیه در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داد به تجلیل از مقام اندیشگانی و تفکری لسان الغیب پرداخت. او در این یادداشت می‌نویسد: حافظ در نگاه اهل معنا، ترجمان عرفان، فلسفه، و شهود قرآنی در زبان فارسی است. از همین‌روست وقتی رهبر انقلاب فرموده‌اند «دیوان حافظ مستفاد از قرآن است»، در حقیقت به قلب نسبت میان شعر و وحی، الهام و عقل، سنت و آزادی روح اشاره کرده‌اند. حافظ از قرآن نیاموخت که فقط آیه‌ای بخواند، بلکه آموخت چگونه انسان در برابر خدا، در برابر خویش و در برابر هستی بایستد.
او همچنین بیان داشت: بزرگداشت حافظ، همان‌گونه که آیت‌الله خامنه‌ای تصریح کرده‌اند، بزرگداشت فرهنگ قرآنی و اسلامی است. اما این سخن تنها یک توصیف مذهبی نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از پیوند ریشه‌ای میان تفکر ایرانی و تفکر الهی.
برگزاری همایش علامه آیت‌الله حسن‌زاده آملی
آیت‌الله حسن رمضانی؛ استاد حوزه و از شاگردان آیت‌الله علامه حسن‌زاده آملی، ۲۴ مهرماه در همایش ملی عالم ربانی، سالک توحیدی حضرت علامه حسن‌زاده آملی که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم برگزار شد با بیان اینکه در خزانه غیب الهی امور ثمین و ارزشمند فراوان است ولی در بین همه این موضوعات ارزشمند پیامبر(ص) علم را ودیعه و امانت به زمینیان می‌داند، گفت: این علمای الهی هستند که علم را کسب کرده و به دیگران هم منتقل می‌کنند.
وی بیان کرد: تکریم عالم مایه نورانیت و دخول در جنت ذات و جنت اعمال و سایر جنات است لذا پیامبر(ص) فرمود: فمن اکرم عالما اکرمنی و من اکرمنی اکرم الله؛ دخول در بهشت فقط از دریچه علم است و تکریم عالم وظیفه همگانی است.
در ادامه حجت‌الاسلام حیدری؛ دبیر همایش با ارائه گزارشی در این زمینه با بیان اینکه برای دومین سال موفق شدیم فعالیت‌های علمی همایش را در پایگاه استنادی ثبت کنیم، گفت: هدف از این کار این بود که مقالات علمی همایش بتواند در حوزه بین‌الملل مورد استناد قرار بگیرد.
او افزود: از شش ماه قبل با همکاری دانشگاه و حوزه فراخوان مقالات به همایش اعلام و ۵۳ مقاله به دبیرخانه ارسال شد که از بین آن تعدادی برگزیده و تعدادی شایسته تقدیر شناخته شدند. هدف هم گرامیداشت یاد علامه حسن‌زاده آملی بود و دیگری معرفی این شخصیت به جوانان و دانشگاهیان و حوزویان.
در این مراسم آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی؛ رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، با بیان اینکه بنده برخی از اشارات و دروس هیئت را از محضر ایشان تلمذ کردم و ایشان حق بزرگی بر بنده دارد، گفت: شخصیت مرحوم علامه حسن‌زاده آملی در جامعیت کم‌نظیر بود؛ محفل درس ایشان فقط اشارات و الهیات اشارات نبود بلکه تایید مطالب حکمی و فلسفی بسیار مهم به وسیله قرآن و استشهاد به کلمات ائمه(ع) بود و هر کسی در یک جلسه درس ایشان شرکت داشت انس و عشق ایشان به قرآن و روایات و احاطه بر همه مسلک‌ها و مشارب فلسفی را به خوبی درک می‌کرد.
وی افزود: مرحوم علامه را باید در کتب و آثارش ببینیم؛ ایشان حق معارفی که به حوزه و بشر ارائه کرده است، ادا نشده است و درخواست داریم نکات فراوان ایشان در مورد قرآن و اهتمام به روایات احصاء شود؛ ایشان در جزئی‌ترین مسائل اخلاقی و آداب، روایت می‌خواند و بسیار مقید به شرع بود. یک سالی در رؤیت هلال بین مراجع قم و رهبری اختلاف ایجاد شد؛ بعد از چند روز به منزل ایشان رفتم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا صالح، معاون فرهنگی تربیتی جامعه المصطفی العالمیه، شامگاه یکشنبه ۲۰ مهرماه در آیین افتتاحیه سی و یکمین جشنواره قرآنی و حدیثی المصطفی در واحد آشتیان به بیان سخنانی پرداخت.
وی با استناد به فرمایش امیرمؤمنان (ع)، فضیلت قرآن را در جامعیت و هدایتگری آن دانست و ادامه داد: حضرت در مورد فضیلت، جامعیت و هدایتگری این کتاب عظیم می‌فرمایند: «اعْلَمُوا أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِی لَا یَغُشُّ وَ الْهَادِی الَّذِی لَا یُضِلُّ…» (بدانید که این قرآن پنددهنده‌ای است که خیانت نمی‌کند و هدایتگری است که گمراه نمی‌سازد).
حجت‌الاسلام صالح همچنین بر ضرورت انس با نهج‌البلاغه تأکید کرد و گفت: علاوه بر قرآن، نهج‌البلاغه نیز باید در برنامه‌های تربیتی ما گنجانده شود.
یادمان و نشست دومین سالگرد استاد میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی و رونمایی از کتاب «فرزانه خلوت گزین» با حضور استادان، اندیشمندان و پژوهشگران، از سوی معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی در دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی برگزار شد.
غلامرضا زکیانی، رئیس دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این نشست ضمن قدردانی از همکاران برای تهیه و انتشار «فرزانه خلوت‌گزین»، گفت: این کتاب شامل مقالاتی است که از اسفند سال گذشته جمع‌آوری و در دو فصل مقالات مرتبط با خود دکتر ادیب و مقالات اهدایی ویرایش شده است.
در بخش دیگری از این نشست یوسف نوظهور، عضو هیئت علمی و مدیرگروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، به توصیف و ابعاد علمی و معرفتی استاد ادیب‌سلطانی پرداخت و گفت: استاد ادیب سلطانی به ترجمه متون فلسفی اهتمام داشت چرا که می‌خواست اندیشه‌های فیلسوفانی مانند شوپنهاور، اشتاین، راسل و دیگران به فرهنگ فارسی ورود کند. مقصود و هدف وی، بومی‌کردن این اندیشه‌ها بود، به گونه‌ای که قابل فهم و پذیرش باشد. وی بر این باور بود که زبان فارسی ظرفیت و توانایی لازم برای میزبانی اندیشه‌های نوین فلسفی را دارد و مترجم باید با ساختن معادل‌های فارسی، نوآوری کند؛ هرچند این معادل‌ها در ابتدا برای دانشجویان دشوار است اما با گذر زمان و استقبال خوانندگان، این اصطلاحات جا می‌افتند.
محمد کریمی زنجانی اصل، استاد فلسفه و از بنیانگذاران و معاون علمی «مؤسسه ابن سینا برای تاریخ معنوی» در آلمان، در بخش پایانی نشست ضمن اشاره به دیدگاه‌های فلسفی و اخلاقی استاد ادیب‌سلطانی در رابطه با نسبی‌گرایی و ارزش‌های اخلاقی در جهان معاصر و لزوم توجه به رویکردهای ایرانی گفت: ادیب‌سلطانی بر برابری، کرامت و خیر عمومی تأکید دارد و این رویکرد، نتایج متفاوتی در نظام‌های اخلاقی به دنبال دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی عصر روز 21 مهرماه در نشستی صمیمانه با نخبگان خارج از کشور به بررسی چالش‌ها، راهبردها و افق‌های پیش رو با توجه به دغدغه‌های آنان پرداخت.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، پس از شنیدن نقطه نظرات نخبگان با اشاره به اینکه محتوای جلسه باید تبدیل به یک متن منقح شود تا هر چه سریعتر به مجلس عرضه شود گفت: نباید امور نخبگان را معطل مسائل جزیی کرد.
وی با اشاره به فعالیت بنیاد ملی نخبگان، این سازمان را نهادی دانست که هدفش تسریع در امور وابسته به نخبگان است و در این خصوص گفت: باید شرایط را طوری فراهم کرد که نخبگان بتوانند به مسائل علمی تمرکز کنند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان به همکاری دستگاه‌های ذیربط برای حل مسائل نخبگانی تأکید کرد.
وقتی عقلانیت راه تازه می‌گشاید
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رنجبر، عضو هئیت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، چهارشنبه ۲۳ مهرماه در نشست «حکمرانی در قرآن» که به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، با تأکید بر نقش بنیادین عقلانیت در تحقق حکمرانی دینی، هشدار داد که حکمرانی اسلامی بدون به روز رسانی مستمر ساز و کار‌ها بر اساس عقلانیت و درک واقعیت‌های زمان، به انسداد و ناکارآمدی خواهد انجامید.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) با تشریح ادبیات نوین این حوزه، اظهارکرد: «حکمرانی» از «حکومت‌داری» متمایز است و به معنای تدبیر نظام‌مند امور عمومی از طریق تعامل مؤثر بین سه رکن دولت، نخبگان و مردم تعریف می‌شود. بنابراین، حکمرانی اسلامی نیز چیزی جز تدبیر عقلانی جامعه بر مدار وحی نیست.
گفت‌وگوی ادیان؛ پلی برای تعالی اخلاق جهانی
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی؛ رئیس دومین همایش مطالعات تطبیقی اخلاق در اسلام و مسیحیت، ۲۰ مهرماه در نشست خبری این همایش که در سالن جلسات مرکز همایش‌های بین المللی غدیر، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، با بیان اینکه این همایش با محوریت مسائل اخلاق کاربردی جهان است، گفت: بشریت در دوران معاصر با فروپاشی عظیم اخلاقی مواجه است و نظام‌های حقوقی و امنیتی کارایی خود را از دست دادند و قدرت حفاظت از انسان را در بحران‌های اجتماعی ندارند. جنگ، فروپاشی خانواده، حقوق زن، محیط زیست و آسیب‌های اجتماعی از جمله بحران‌هایی است که انسان امروز را به شدت تهدید می‌کند و هر قدر بشر در فناوری، قدرت اقتصادی و سیاسی پیش می‌رود زمینه‌های بحران‌خیز نیز رشد می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مسئله اخلاق، امروز مهمترین آویزه‌ای است که انسان می‌تواند پاره‌ای از مشکلات و چالش‌ها را کنترل کند و نقش اسلام و مسیحیت در ایجاد حرکت اخلاق جای تردید ندارد و اگر ادیان ابراهیمی مسئله اخلاق را به عنوان پدیده انسانی و جهانی دنبال کنند، بی‌تردید خوشی در انتظار بشریت آینده خواهد بود، در غیر اینصورت بحران‌های زیادی برای بشر رخ خواهد داد.
اخبار این همایش را اینجا بخوانید:
نگاه دینی به حفاظت از محیط زیست و حیوانات
صهیونیست‌ها دین را بازیچه تأمین منافع خود قرار داده‌اند
از قم تا دوحه؛ پیام مشترک ادیان برای جهانِ زخمی از خشونت
با رونمایی از پوستر پنجمین دوره جشنواره ملی طرح‌ها، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های کاربردی کارفرما‌محور (امیرکبیر)، روز شنبه ۱۹ مهرماه، فرآیند ارسال آثار به این جشنواره آغاز شد.
غلامرضا اسکندریان در نشست شورای سیاستگذاری پنجمین دوره جشنواره امیرکبیر که در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، گفت: جشنواره ملی امیرکبیر از ابتدا با دغدغه ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه شکل گرفت و با توجه به ظرفیت فوق‌العاده دانشگاهی و صنعت بسیار فعال، این سؤال را مطرح کرد که دانشگاه تا چه حد توانسته نیاز صنعت را تأمین و صنعت چقدر از نیاز خود را با رجوع به دانشگاه رفع کرده است.
رئیس جهاد دانشگاهی البرز نیز گفت: جشنواره امیرکبیر توانسته رسالت خود که ایجاد گفتمانی برای کاربردی شدن پایان‌نامه‌ها بوده است را پیش ببرد.
محمد نبیونی، رئیس بنیاد نخبگان استان البرز هم در این نشست به پیشینه شکل‌گیری جشنواره ملی امیرکبیر اشاره و اعلام کرد: جهاد دانشگاهی در هفته پژوهش سال ۱۳۹۵ در دانشگاه خوارزمی از یک سامانه رونمایی کرد تا در آن بخش صنعت نیازهای پژوهشی خود را اعلام و دانشگاه هم توانمندی‌های خود را برای انجام پروژه‌ها اطلاع‌رسانی کند.
احمدرضا فیروزی، دبیر پنجمین دوره جشنواره ملی امیرکبیر گفت: فراخوان پنجمین جشنواره امیرکبیر با رونمایی از پوستر جشنواره از امروز آغاز می‌شود. اگرچه طی دوره‌های قبل اختتامیه جشنواره‌ها در سالروز شهادت امیرکبیر یعنی ۲۰ دی ماه برگزار می‌شد؛ اما اختتامیه این دوره، پنجم اردیبهشت سال آینده برگزار خواهد شد.
نهمین شماره مجله علوم اجتماعی «خردورزی» با جلدی تکان دهنده و پرسشی تأمل برانگیز روانه بازار نشر شد که به کالبد شکافی نظم جهانی جنایت و مکانیسم‌های علمی سکوت جهانی در برابر فاجعه غزه می‌پردازد.
این شماره که به مدیرمسئولی رفیع‌الدین اسماعیلی و سردبیری مجید رحیمی منتشر شده، با رویکردی بین‌رشته‌ای به مهمترین مسائل روز جهان از جمله نسل‌کشی در فلسطین، سفیدشویی رسانه‌ای، نقش هوش مصنوعی در ویرایش حقیقت و فروپاشی روشنفکری غرب‌گرا پرداخته است.
سایه هوش مصنوعی بر اخلاق سایبری
سومین پیش نشست همایش ملی هوش مصنوعی، خانواده، تعلیم و تربیت با عنوان «نقش هوش مصنوعی در ترویج ارزش‌های اخلاقی» با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ۲۳ مهرماه به صورت برخط برگزار شد.
قائمی‌نیا با بیان اهمیت و تأثیر فضای سایبری در زندگی انسان‌ها و جوامع امروز آن را یکی از مهمترین پدیده‌های عصر جدید دانست که به عنوان «دومین زندگی» انسان‌ها شناخته می‌شود.
وی با بیان اینکه هرگز نمی‌توان مزایای فضای سایبری مانند تسهیل ارتباطات، دسترسی سریع به اطلاعات و افزایش آگاهی را کتمان کرد، افزود: ذاتا فضای سایبر بر پایه ارزش‌ها و اخلاق انسانی ساخته نشده است. این فضا بیشتر درگیر جریان‌های غیر اخلاقی، ابتذال فرهنگی، مسائل جنسی و سکولار است و به نوعی بر پوچ‌گرایی و بی‌اخلاقی سوق داده شده است. فلاسفه بر این باورند که این فضا بر پایه اخلاق خاصی شکل گرفته و نمی‌توان آن را کاملاً کنترل یا مدیریت اخلاقی کرد، هر چند برخی معتقدند می‌توان تغییرات اخلاقی در آن ایجاد کرد.
آیت‌الله اعرافی، 21 مهرماه در آیین تکریم و معارفه مدیر حوزه‌های علمیه خواهران در سالن آیت‌الله شرعی(ره) مرکز مدیریت حوزه علمیه، گفت: با همه شکوه و عظمتی که از آن برخوردار است رسالت سنگینی بر دوش دارد، زیرا یکی از خطوط اصلی تمایز تمدن الهی و گفتمان انقلاب اسلامی با تمدن معاصر غربی در مقوله زن و خانواده و جایگاه، منزلت و هویت آن است و حوزه‌های علمیه خواهران پرچمدار تبیین این امر هستند.
وی هدایتگری خاص نسبت به بانوان در ایران و جهان را رسالت ویژه حوزه‌های علمیه خواهران و بانوان طلبه دانست و گفت: رسالت دیگر در حوزه مسائل زن و خانواده است. نظریه انقلاب اسلامی، نظریه میانه و برگرفته از اسلام است، نه زن را مانند جاهلیت‌های پیشین از پیشرفت محروم می‌کند و نه مانند جاهلیت‌های پر زرق و برق امروز، منزلت و جایگاه زن را تنزل و کاهش می‌دهد که تبیین این مسئله بر دوش حوزه‌های علمیه خواهران است.
آیت‌الله اعرافی گفت: تأکید بر اندیشه و گفتمان امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب، توصیه‌های بزرگان و به ویژه پیام حوزه پیشرو و سرآمد؛ اعتماد بر ظرفیت‌های عظیم درون حوزه خواهران و نیروهای آن در عین بهره‌گیری از اندیشه‌های دیگران و مشاورت‌های بیرون و ظرفیت‌هایی که در موقع لزوم باید استفاده شود؛ شتاب در کار برای پیشبرد امور، در عین طمأنینه لازم؛ رویکرد بنیادی به هویت، اصالت معنوی و روحی، حوزوی و محور قرار دادن آن، از جمله انتظارات برای آینده حوزه خواهران است.
محمدعلی وطن‌دوست، استاد دانشگاه فردوسی مشهد در نشست علمی «تحلیل فلسفی و کلامی معراج پیامبر(ص) و نتایج تربیتی آن با نگاهی به آیه نخست سوره اسراء» با بیان اینکه در جسمانی یا روحانی بودن قرآن اختلاف نظر وجود دارد، گفت: آیه نخست سوره اسراء در مورد معراج است(سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ)؛ خداوند، پیامبر خود را با واژه عبد توصیف کرده و عبودیت هم مقام و جوهری است که اگر کسی به آن برسد، کار خدایی می‌کند، یعنی مانند خدا در هستی تصرف خواهد کرد و از ولایت تکوینی برخوردار می‌شود و کارهایی را که دیگران در ذهن انجام می‌دهند او در عمل انجام می‌دهد؛ العارف یخلق بهمته که همان معجزات و کراماتی است که انبیاء و اولیاء دارند.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد سپس با بیان نقطه نظرات حکما در رابطه با مبحث معراج بیان کرد: اگر براساس مبانی فلسفی سینوی جلو برویم، معروف است که برای فلاسفه مشاء عالم مثال مطرح نبوده است، زیرا آنان موجودات را به مادی مجرد و یا مجرد محض تقسیم می‌کردند؛ لذا بدن برزخی و مثالی و یا عالم برزخ برای آنان اثبات نمی‌شد؛ ابن سینا گفته است که معاد جسمانی نمی‌تواند باشد و معراج هم فقط روحانی است نه جسمانی.
کتاب «تاریخ و سیره امام صادق (ع)؛ سیره علمی - فرهنگی» اثر حجت‌الاسلام حسین حسینیان مقدم، از مجموع آثار گروه تاریخ پژوهشکده علوم اسلامی به زودی توسط انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر می‌شود.
در چکیده‌ای از کتاب آمده است:
دوره امام صادق(ع) از مهمترین دوره‌های اثرگذار تاریخی با تحولات کلان علمی _ فرهنگی بود. ظهور آرا و افکاری متنوع، بستری مناسب برای شکل‌گیری، گسترش و رقابت جریان‌های فکری مختلف بود که گاهی به داد و ستد و زمانی به نقد و تعارض کشیده می‌شد. امام(ع) با شناخت دقیق از دین، جامعه و اقتضائات زمانی نقش راهبردی خود را در عرصه اندیشه و رفتار نشان داد و با تأسیس مکتبی ماندگار و کارآمد همگان را وام‌دار خود کرد.
تحقیق پیشرو، سیره علمی _ فرهنگی آن امام(ع) را با استفاده از همه ظرفیت‌های پژوهشی و منابع گوناگون با رویکردی تاریخی، تحلیلی و انتقادی مطالعه می‌کند تا بتواند به واقعیت‌های آن دوره نزدیک شود و راهبردها و راهکارهای آن امام(ع) را در عرصه‌های مختلف علمی _ فرهنگی تبیین کند.
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد؛ استاد حوزه علمیه تهران، روز بیستم مهرماه در سخنان درس خارج خود به مناسبت پیروزی جبهه مقاومت گفت: آنچه در این ایام نورانی، به عنوان «فتح‌الفتوح» برای جبهه مقاومت رقم خورد، به پیشگاه حضرت حجت منتظر(عج) و به محور استوار مقاومت، رهبر فرزانه انقلاب که عمود خیمه جهاد و استقامت در این عصر هستند و به همه ارکان این جبهه در سراسر گیتی، از مسلمان و غیرمسلمان، شیعه و سنی، ایران و دیگر دیار، مردمان غرب آسیا تا آفریقا و اروپا و آمریکای لاتین، تبریک و تهنیت می‌گوییم.
رئیس شورای سیاستگذاری حوزه علمیه تهران تصریح کرد: مقام معظم رهبری، در آغاز عملیات «طوفان الاقصی» فرمودند: «این اتفاق، برای اسرائیل جبران‌ناپذیر است و این آبروی از دست رفته، باز نخواهد گشت». این، تنها بخشی از نتایج درخشان این صبح پیروزی است و باید چشم به آینده داشت تا شکوفه‌های دیگر این درخت پر برکت را ببینیم.
شیخ الحدیث مولوی ندامحمد ندیم، وزیر تحصیلات عالی افغانستان، عصر سهشنبه ۲۲ مهرماه با حضور در نمایندگی جامعه المصطفی افغانستان، ضمن دیدار با حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعبدالحمید ثابت، رئیس این نمایندگی، فعالیت‌های علمی و پژوهشی آن را مورد تجلیل قرار داد و این مرکز را یکی از نهاد‌های کلیدی در تولید اندیشه اسلامی و تربیت نخبگان متعهد در کشور افغانستان دانست.
وی افزود: نمایندگی المصطفی در افغانستان با سال‌ها تلاش در عرصه علم و معرفت، توانسته است میان مراکز علمی افغانستان و آحاد جامعه افغانستان جایگاه خوبی کسب کند.
وزیر تحصیلات عالی افغانستان فعالیت‌های علمی، فرهنگی و پژوهشی جامعه المصطفی را مورد تقدیر قرار داد و تصریح کرد: این نهاد، یکی از مراکز ارزشمند تولید اندیشه اسلامی و پرورش نخبگان متعهد در کشور افغانستان است.
نهصد و دهمین جلسه شورای مدیران معاونت آموزشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری با حضور حجت‌الاسلام‌‌المسلمین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل این وزارت برگزار شد.
حجت‌الاسلام خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این نشست، ضمن ابراز خرسندی از حضور در جلسه شورای مدیران معاونت آموزشی، واگذاری اختیارات بازنگری برنامه‌های درسی به دانشگاه‌ها را نشانه‌ای از «بلوغ حکمرانی در نظام آموزش عالی» توصیف کرد و گفت: اعتماد به دانشگاه‌ها در فرآیند تصمیم‌سازی و بازنگری دروس، گامی مؤثر در مسیر تمرکز زدایی و ارتقای کارآمدی نظام آموزشی است. این تجربه موفق می‌تواند در سایر بخش‌ها از جمله گسترش آموزش عالی و جذب هیئت علمی نیز دنبال شود.
نقی‌زاده، مدیر‌کل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی نیز در این جلسه به ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده و پیشرو در چهار حوزه تدوین و بازنگری رشته‌های تحصیلی، شناسایی و تمرکز بر رشته‌های تحصیلی راهبردی، توسعه مهارت‌افزایی و ارتقای اشتغال‌پذیری دانش‌آموختگان و حمایت از استعدادهای درخشان و نخبگان پرداخت.
روح‌الله ناظمی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ۱۹ مهرماه در نشست علمی «بررسی و تحلیل درآمدی بر روش تاریخی انتقادی در مطالعه قرآن اثر نیکولای ساینای» از سلسله نشست‌های حلقه علمی قرآن کریم و استشراق، با بیان اینکه در بخش ابتدایی این کتاب به برخی ویژگی‌های اساسی قرآن پرداخته است گفت: در بخش دوم فصل اول به رابطه پیامبر(ص) و قرآن و بخش پایانی فصل اول هم به موضوعاتی چون، قرآن از کجا آمده است، همچنین فضای قرآن و ارتباط با جهان متأخر و به خصوص دو دین یهودیت و مسیحیت می‌پردازد. آمیختگی مشرکانه و کتاب مقدس هم از دیگر موضوعات این کتاب است.
وی افزود: قبل از اینکه نویسنده، بت‌پرستی را در عربستان مطرح کند به این سؤال می‌پردازد که با وجود درهم آمیختگی فضای فرهنگی عربستان در جهان باستانی متأخر، بیشتر ساکنان شبه جزیره تا دهه‌های نخست سال ۶۰۰ میلادی بت‌پرست بودند و نه یهودی و مسیحی؛ این وضعیت، تبیین‌کننده جایگاه سنتی پیدایش قرآن محسوب می‌شود، لذا متن قرآن، وجود خدایان و آئین‌های قربانی را مفروض گرفته است؛ چیزی که در محیطی مسیحی، شگفت‌انگیز بود؛ مخاطبان قرآن باید با طیف گسترده‌ای از سنت‌های مرتبط با کتاب مقدس و پیرامون آن آشنایی می‌داشتند.
ماهنامه تحلیلی «راویان فرهنگ» ویژه‌نامه‌ای با محوریت کودک در عصر آوار؛ کتاب، پناه رنج‌دیدگان به درخواست هشتمین اجلاس بین‌المللی همبستگی با کودکان و نوجوانان فلسطینی، با مدیر مسئولی ابراهیم حیدری و سردبیری مرتضی بریری منتشر شد.
در این ویژه‌نامه که با یاد و نام شهید محمد الدوره گره خورده، مجموعه‌ای از یادداشت‌ها، گفت‌و‌گو‌ها و گزارش‌های تحلیلی از نویسندگان، شاعران و فعالان فرهنگی ایران و جهان گردآوری شده است.
چهره‌هایی چون محمد میرکیانی، مصطفی رحماندوست، مریم اسلامی، فاطمه آناستازیا یژووا، کاویان کنستانتینوف، رشاد حسن اف، طاهره شاه‌محمدی و دیگران در این شماره از جایگاه ادبیات و فرهنگ به‌عنوان پناهگاه روانی و معنوی کودکان جنگ‌زده سخن گفته‌اند.
نشست علمی «ماهیت استعماری غرب و راهبرد‌های نظام سلطه برای جهانی‌سازی از منظر آیت‌الله العظمی خامنه‌ای» روز سهشنبه ۲۲ مهرماه در نمایندگی جامعه المصطفی افغانستان برگزار شد و در این نشست، کارشناسان به تشریح ابعاد مختلف سلطه غرب و راهبرد‌های مقابله با آن پرداختند.
روح‌الله روحانی، استاد جامعه المصطفی در سخنان خود به تشریح ابعاد سه‌گانه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی نظام سلطه پرداخت و بر تهاجم همه‌جانبه این نظام تأکید کرد.
روحانی به راهبرد‌های آیت‌الله خامنه‌ای در مقابله با سلطه غرب اشاره و تأکید کرد: دشمن به دنبال سلطه و نفوذ همه‌جانبه است و راهبرد‌های آن شامل کنترل منابع اقتصادی، اعطای وام‌های بین‌المللی، کنترل فناوری، تشکیل نهاد‌های نظامی، گسترش پایگاه‌ها و برپایی جنگ‌های نیابتی در منطقه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی رازی‌زاده؛ پژوهشگر قرآنی، ۲۳ مهرماه در نشست علمی «کرسی ترویجی: تحلیل عناصر کلان روایت ابلیس در آیات قرآن کریم بر اساس الگوی مفهومی روایت» با بیان اینکه الگوی مفهومی روایت، درک عمیق‌تری از برخی آیات قرآن خصوصا در مفاهیم وسوسه، اختیار و مسئولیت به انسان می‌دهد، گفت: همچنین این الگو رویکرد میان رشته‌ای بین مباحث قرآنی و هنری برقرار می‌کند که تلاشی برای تولید و توسعه مطالعات هنر دینی است.
وی افزود: ما برای تحلیل کلان روایت دو راه داریم؛ یک: رویکرد قیاسی یا ایجاد چارچوب مفهومی تطبیقی و دیگری ارائه الگو. در قرآن ارائه داستان و ساختار، دراماتیک نیست و برای ادراک تفسیری نیازمند ارائه الگوی اختصاصی هستیم.
محقق و پژوهشگر حوزه علمیه با بیان اینکه شیوه گردآوری اطلاعات این پژوهش بر پایه واژگانی چون ابلیس و شیاطین و حزب الشیطان و ... است، اظهار کرد: این پژوهش تا حدی بر پایه بازآفرینی روایی منطق علی صورت گرفته است و داده‌ها با رویکرد تحلیل تفسیری گردآوری شده است و در نهایت خوانش علمی ساختارمند بر اساس بازآفرینی روایی را شاهدیم.
نشست علمی «ابعاد و دیدگاه‌های بین‌المللی مکتب شهید سید حسن نصرالله(ره)» به همت معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی زبان، ادبیات و فرهنگ‌شناسی و با همکاری گروه زبان و فرهنگ‌شناسی عربی مدرسه عالی زبان و فرهنگ ملل برگزار شد.
این نشست عصر روز دوشنبه ۲۱ مهرماه با ارائه حجت‌الاسلام محمد جاسم مطشر و حجت‌الاسلام محمدحسین مدرس‌زاده از اساتید جامعه المصطفی و با دبیری حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالقادر امینی، مدیر گروه زبان و فرهنگ‌شناسی عربی، و با حضور اساتید و زبان‌آموزان برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین امینی در این نشست ضمن تأکید بر جایگاه والای این مجاهد شهید، اظهار کرد: شهید سیدحسن نصرالله، نماد حقیقی مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و سلطه‌طلبی جهانی بود. امروز، مقاومت به یک جریان پویا و مستمر در میان آحاد مردم بدل شده و الهام‌بخش تلاش‌های آزادی‌خواهانه در سراسر جهان است.
نشست علمی «رویکردهای تاریخی در مطالعات اسلامی ایران: نقشه راهی برای پژوهش‌های میان رشته‌ای و بومی» با سخنرانی سیدمحمدهادی گرامی، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
محمدهادی گرامی ضمن اشاره به اینکه در حوزه‌های میان رشته‌ای، به ویژه در مطالعات اسلامی، پژوهش‌ها و کاربرد روش‌ها، بیشتر جنبه ظاهری و تزئینی دارد نه عملی و کارآمد، به این موضوع اشاره کرد که چگونه می‌توان از این نگاه تزئینی عبور کرد و به رویکردها نگاه کارآمدانه داشت.
وی در ادامه این بحث به مرور اجمالی انواع رویکردهای تاریخی در مطالعات اسلامی پرداخت و در چهار ساحت اصلی تاریخ نگاری کلاسیک شرق‌شناسی، تاریخ نگاری‌های مدرن و معاصر، رویکردهای روش‌زده و رویکردهای روش‌گریز معرفی کرد.
گرامی با بیان وضعیت آکادمیک مطالعات اسلامی به دو نکته اشاره کرد و گفت: یک، ضرورت حساسیت پرداخت به این موضوع که رویکرد جدید می‌تواند پاسخگوی دغدغه‌های بومی باشد تا این مسیر بر خلاف نگاه بیرونی و شرق شناسی پاسخگوی پرسش‌های حساس و درون فرهنگی باشد. باید این ظرفیت را در درون جامعه علمی ایجاد کنیم و به آن پاسخ دهیم. نکته دیگر، حرکت به سمت یک طرح واره کلان به جای تحلیل جزئی است.
گذری به حقیقت انسان در پرتو اندیشه‌ها
نشست «با قرآن تا رستاخیز» با سخنرانی مهدی نوری افشان، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در انجمن اسلامی مهندسین برگزار شد.
در بخش نخست این نشست، به آشنایی با آرای مختلف درباره حقیقت انسان و سیر تاریخی اندیشمندانی که به این موضوع پرداخته و منطق اختلاف آرا آنها، اشاره شد.
نوری افشان معتقد است آنچه امروزه درباره حقیقت انسان به آن معتقدیم تاریخی را پشت سر گذاشته و نفی‌ها و اثبات‌های بیشماری را دیده که آشنایی با این تاریخ به اندیشه امروز ما کمک خواهد کرد. او بر این باور است که آرا موافق و مخالف باید فرصت گفت‌وگو داشته باشد تا در پرتو تبادل آرا و دفاع‌هایی که صورت می‌گیرد بتوان انتظار پیشرفت داشت.
دیگر رویدادها به اختصار
