تصمیم هیئت دولت پیش‌نیاز جمع‌آوری نسخ خطی سازمان‌هاست
گروه ادب: مدیر بخش نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اعلام آمادگی این مرکز برای نگهداری امانی نسخ خطی سوری و عراقی، گفت: جمع‌آوری نسخ خطی ادارات و سازمان‌های دولتی نیازمند تصمیمات هیئت دولت است.
محمود سادات، مدیر بخش نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به مخزن خطی کتابخانه ملی گفت: در این مخزن 38 هزار نسخه خطی، 34 هزار نسخه چاپ سنگی و نزدیک به 2 هزار مرقع و خط خوشنویسی و حدود 400 تابلو از اساتید خوشنویس وجود دارد که آثار اخیر مربوط به دوره صفویه به بعد است.
وی افزود: از گذشتگان قطعات خوشنویسی خوبی از میرزا غلامرضا اصفهانی و از دوره معاصر هم آثار خوبی نظیر آثار امیرخانی در مخزن خطی کتابخانه ملی وجود دارد.
سادات در ادامه به ویژگی‌های مخزن اشاره و عنوان کرد: غیر از بحث‌های حفاظتی، نسخ خطی در دمای استاندارد 14 – 18 درجه سانتی‌گراد و رطوبت استاندارد بین 35 – 50 درجه و نور استاندارد نگهداری می‌شود و بالاترین امکانات اطفای حریق خودکار در آن وجود داشته که در صورت رخداد اتفاق، در لحظه خلأ ایجاد می‌کند که به نسخ آسیبی نمی‌رسد.
نگهداری نسخ خطی در شرایط نامناسب ادارات و سازمان‌ها
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه کتابخانه‌ای در کشور داریم که نسخه‌های خطی آن در شرایط نامناسبی نگهداری شود، بیان کرد: فقط چند کتابخانه بزرگ در کشور وجود دارند که دارای شرایط استاندارد هستند و بقیه این شرایط را ندارند، اما دارای نسخ خطی هستند. اگر این مجموعه، کتابخانه شخصی باشد، دارنده نسخ را نگهداری کرده و به راحتی آنها را واگذار نمی‌کند و اگر کتابخانه مربوط به مجموعه دولتی باشد، مالکیت آن مربوط به وزارتخانه یا سازمانی است که آنها هم نسخ را واگذار نمی‌کنند.
سادات تصریح کرد: ما طرح جمع‌آوری نسخ خطی از ادارات دولتی را ارائه داده‌ایم که در این میان میراث فرهنگی و نهاد کتابخانه‌های عمومی دارای نسخ خطی فراوانی هستند که نهاد کتابخانه‌ها، این نسخ را در میان سایر کتاب‌ها نگهداری می‌کند که برخی خطی و یا چاپ سنگی هستند که در شرایط استاندارد نگهداری نمی‌شوند؛ در حالی که در کتابخانه ملی پایش‌های فصلی وجود دارد که اداره حفاظت و نگهداری کتابخانه ملی هر سه ماه یک بار هوای مخزن را نمونه‌براری کرده و کشت می‌دهد و در صورت وجود هر گونه مشکل، به اداره نسخ خطی دستورالعمل می‌دهد که چه کار باید کرد. به همین دلیل در این فضا نسخ خطی عمر بیشتری دارند.
وی در ادامه گفت: از مردم می‌خواهیم که نسخ خطی را که میراث مکتوب دینی و مذهبی است به کتابخانه ملی بسپارند که با این نسخه‌ها سه برخورد می‌تواند صورت گیرد؛ یا آن را به کتابخانه ملی اهداء کنند که ما مردم را به این کار تشویق کرده و هر سال از اهداءکنندگان نسخ خطی تجلیل می‌کنیم و یا نسخه‌ها را بفروشند که هر هفته دوشنبه‌ها از ساعت 9 تا 12 کمیته خرید، نسخه‌ها را به قیمت کارشناسی خریداری می‌کند که در غیر این صورت به صورت امانی نگهداری می‌شود که هر زمان خواستند، آنها را به صاحبان نسخ تحویل می‌دهیم.
دیجیتالی کردن 92 درصد نسخ خطی کتابخانه ملی
سادات یادآور شد: تصمیم‌گیری و هماهنگی در سطح هیئت دولت می‌خواهد که به ادارات و سازمان‌های دولتی اعلام شود که نسخ خطی به کتابخانه ملی سپرده شود و برای دیجیتالی کردن ما به سراغ این نسخه‌ها نرفته‌ایم؛ چرا که در حال حاضر اولویت ما برای دیجیتال کردن این نسخ نیست و اولویت ما خارج از مرزهای ایران است.
وی در پاسخ به اینکه ما چرا قبل از جنگ و درگیری‌هایی از این دست به سراغ نسخه‌های خطی کشورهای دیگر نرفته‌ایم، بیان کرد: کسی فکر نمی‌کرد که در این کشورها جنگ شود و از سوی دیگر کشورها همانند کشور ما به نسخ خطی و میراث مکتوب خود حساس هستند. یمن یکی از کشورهایی است که در حال حاضر درگیر جنگ بوده، اما نسبت به نسخه‌های خود حساسیت شدیدی دارد و در اغلب خانه‌های مردم این کشور نسخه‌های خطی وجود دارد.
سادات ادامه داد: کاری که ما برای مردم خود می‌توانستیم انجام دهیم، این است که 92 درصد از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه ملی اسکن و دیجیتال شده و از این نسخ، نسخه پشتیبان نیز تهیه شده است که هم در کتابخانه ملی تهران و هم در یکی از شهرستان‌ها در دیتا سنتر نگهداری می‌شود.
آغاز فهرست‌نویسی عتبه حضرت عباس(ع) و امام حسین(ع)
مدیر بخش نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اشاره به اقدامات انجام شده در عراق برای حفظ نسخ خطی گفت: هیئتی عراقی برای دیجیتال کردن نسخ خطی این کشور به ایران سفر کرده‌اند، به عنوان مثال به تازگی فهرست‌نویسی نسخ عتبه حضرت عباس(ع) و امام حسین(ع) آغاز شده است که کار فهرست‌نویسی را خود عراقی‌ها شروع کرده‌اند و در ابتدای راه هستند و از ایران راهنمایی می‌گیرند.
وی تصریح کرد: گروهی که متخاصم است علیه اعتقادات می‌جنگد و زمانی که به افراد یک مذهب رحم نمی‌کند به متون آن مذهب هم رحم نخواهد کرد و کسی که سر شیعه را می‌بُرد، حتماً کتاب‌های شیعه را هم می‌سوزاند؛ از این رو در منطقه شرایط خاصی حاکم است.
سادات اظهار کرد: شمال و جنوب سوریه و شمال عراق برای ایران اهمیت بالایی دارند، چرا که از نظر فرهنگی این مناطق حوزه فرهنگی ایران محسوب می‌شوند؛ چرا که در این منطقه تنوع اقوام و فرهنگ بسیاری وجود دارد و متون این منطقه نیز حائز اهمیت است و تاکنون نیز در رابطه با این متون و نسخ کاری انجام نشده، اما اعلام آمادگی کرده‌ایم که می‌توانیم این نسخ را به صورت امانی نگهداری کنیم.
