اقتضائات توأم شدن دغدغه‌های علمی و پذیرش ولایتعهدی در سیره امام رضا(ع)
گروه اندیشه: امام رضا(ع) در دوران ولیعهدی خود بیشترین هم خود را بر سر مسائل علمی و مناظرات علمی و دینی صرف کردند و مناظرات علمی دقیقی با عالمان دینی زمان خود داشتند.
آیت‌الله محسن غرویان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: با توجه به آنچه در تاریخ اهل بیت و سیره این بزرگواران آمده‌است تمامی ائمه دغدغه مسائل سیاسی را داشته‌اند و چنین نبوده‌است که نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی زمانه خود بی‌تفاوت باشند، اما شرایط سیاسی و اجتماعی هر یک از امامان معصوم شیعه متفاوت بوده‌است به عنوان نمونه امام حسن مجتبی(ع) با معاویه صلح می‌کند اما برادر ایشان حسین بن علی(ع) از یزید خروج می‌کند. پس نحوه برخورد امامان با حکومت‌های سیاسی بستگی به اقتضائات زمان و مکان داشته‌است در زمان امام رضا (ع) ایشان درک و دریافت‌شان از شرایط این بوده است که دخالت در مسائل سیاسی را در این حد بپذیرند که ولیعهد مامون باشند و بیشترین تلاش و وقت خود را صرف ارشاد و راهنمایی مردم بکنند چرا که امام می‌دانستند مامون به نظرات ایشان توجهی نمی‌کند از این جهت هم برای انجام مسئولیت‌های دینی این را پذیرفتند و هم برای دوری از گناه‌ها، خلاف‌ها و نابه سامانی های اجتماعی و سیاسی زمان خود فرمودند که در مسائل سیاسی دخالتی نمی‌کنند و تصمیم‌های نهایی را بر عهده مامون گذاشتند.
فضای مناسب برای مناظرات علمی
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: امام رضا(ع) بیشترین هم خود را بر سر مسائل علمی و مناظرات علمی و دینی صرف کردند. ایشان در دوران ولیعهدی خود مناظرات علمی دقیقی با عالمان دینی زمان خود داشتند و کتاب‌های بسیاری درباره این مناظرات وجود دارد. این کتب نشان می‌دهد که ایشان فضا را، برای مباحثات علمی و مناظرات دینی مناسب تر می‌دیدند و سعی داشتند جایگاه علمی اهل بیت را به همگان بشناسانند. این تشخیص ایشان بود در ضمن ماهیت حکومت بنی عباس در زمان مامون برای جامعه شیعیان کاملا روشن بود.
غرویان افزود: امام رضا(ع) پسر امام موسی بن جعفر(ع)، امام هفتم شیعیان هستند. در زمان موسی بن جعفر(ع) بحث های سیاسی بسیار شدت گرفته بود چنین فضایی در زمان امام رضا(ع) نیز وجود داشت. ایشان بارها فرمودند اگر شیعیان مناسب، عالم و وفاداری گرد من جمع شوند، بر ضد خلفای بنی عباس دست به قیام می‌زنند و مانند حسین بن علی(ع) خروج می‌کنند، اما شرایط به گونه‌ای بود که باید بیشتر فعالیت معرفتی وعلمی انجام می‌دادند، چون مردم از نظر آگاهی سیاسی و اجتماعی چندان در سطح بالایی نبودند و احتیاج داشتند تا جایگاه اهل بیت برایشان معرفی شود اینکه امام از مدینه به مرو و سپس به خراسان آمدند نقشه بنی عباس بوده‌است.
ائمه(ع) فارغ از دغدغه‌های سیاسی نبودند
این استاد فلسفه گفت: در زمان موسی بن جعفر هم «علی ابن یقطین» را امام موسی کاظم به دربار خلفای عباسی می‌فرستند تا عهده دار مسند وزارت شود. علی ابن یقطین با اینکه از شیعیان مخلص ما بودند، می‌پذیرند که به دربارعباسی راه پیدا کنند. چنین عکس العمل‌هایی نشان می‌دهد که ائمه تلاش می‌کردند که راه نفوذی به دستگاه حکومت پیدا کنند و در دربار حضور داشته باشند. با همین هدف از هر موقعیت و شرایطی استفاده می‌کردند تا با نفوذ در دستگاه خلافت مدیریت جامعه شیعیان بر عهده بگیرند. به هر حال سیاست در تربیت انسان‌ها می‌تواند تاثیر گذار باشد. ائمه هم خالی از دغدغه‌های سیاسی نبودند و دغدغه سیاست داشتند با این هدف که در مدیریت کلان جامعه اسلامی وارد بشوند و با توجه به رهنمون‌های شیعی جامعه را اداره و پیش ببرند.
وی در آخر گفت: سیاست و دیانت هیچ‌گاه در بین شیعیان و ائمه دو مقوله جدا از هم نبوده است و هر یک از امامان معصوم ما می‌خواستند به نحوی وارد مسائل سیاسی شوند، اما در بعضی شرایط بیشتر ترجیح می‌دادند تا به کار روشنگری بپردازند. شخصیت امام رضا(ع) نیز چنین بود. ایشان در زمان خود بیشترین تلاش خود را صرف این کردند تا وجه علمی اهل بیت را به همگان ثابت کنند.
