مدیریت جریان اعتدال؛ مانع پیوستن جوانان تونسی به داعش/ پاسخ تند علمای زیتونه به نامه وهابیت

صادق رمضانی گل‌افزانی، رایزن فرهنگی ایران در تونس در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) روند فعالیت گروه‌های تکفیری در تونس و جایگاه تکفیر در بین مردم این کشور را تبیین کرد و گفت: فرهنگ مردم مسلمان تونس فرهنگی بر مبنای تسامح، تساهل، گذشت و مداراست، مردم مسلمان این کشور با خشونت و تکفیر هرگز میانه‌ای نداشته و ندارند، این مسئله هم قبل و هم بعد از اسلام مورد تأیید تاریخ‌نویسان و شاهدان بوده است؛ اما این به معنای عدم افراط و تفریط حاکمان، عالمان و مفتیان وقت در موضع‌گیری‌های منجر به زایش خشونت و تکفیر نیست.

پاسخ تند علمای زیتونه تونس به نامه محمد بن‌عبدالوهاب

وی افزود: نگاهی به پاسخ تند علمای دانشگاه زیتونه تونس به نامه محمد بن‌عبدالوهاب، مؤسس وهابیت در هنگام تأسیس برای دعوت تونسی‌ها به پیوستن به این مکتب انحرافی و ضد اسلامی از افتخارات دوره اسلام معاصر در این کشور و تأییدی بر ادعای عدم ورود تونس به چالش‌های افراط‌گرایی و تکفیری است.

رمضانی گل‌افزانی بیان کرد: پس از نهضت بیداری اسلامی در تونس در سال 2011 میلادی که منجر به فرار بن‌علی شد، داستانی مطالعه شده و هدفمند با تکیه‌گاهی غربی و عربی و کاملا متفاوت و معنادار در حوزه ایجاد و رشد جریان تکفیری، نگاه جهانیان را به تونس اعتدالی تغییر داد.

رایزن فرهنگی ایران در تونس ادامه داد: در پی این جریان، تصور بر آن شد که مردمان آرام کشور تونس از کوره اعتدال خارج شده و به دنبال انتقام هستند، در حالی که این تحلیل با واقعیت سازگاری نداشته و ندارد و هیچ‌کس و هیچ جریانی تاکنون نتوانسته این پیوند قوی میان مردم با عالمان معتدل زیتونی(علمای دانش‌آموخته دانشگاه زیتونه تونس) را برهم زند.

وی اظهار کرد: به‌طور مثال از حدود چهار هزار مسجد در 24 استان تونس با جمعیتی بالغ بر 11 میلیون نفر فقط حدود 400 مسجد که بسیاری از آنها با سرمایه‌های مشکوک و بعضا پس از نهضت بیداری اسلامی بنا شده بودند (که البته در دولت جدید فعلی نسبت به تعطیلی آنها اقدام شد) در کنار بعضی از پایگاه‌های خاص به شست‌وشوی مغزی و جذب جوانان که اکثرا در مناطق دورافتاده مرزی بودند، می‌پرداختند.

اساتید منطقی و معتدل دانشگاه‌ها؛ مانع رشد اندیشه تکفیری

وی با اشاره به موضع‌گیری مراکز اسلامی تونس درباره تکفیری‌ها، گفت: نقش مساجدی که خطبای آنها اساتید منطقی و معتدل دانشگاه‌ها و مؤسسات دینی هستند در کنار دیگر مؤسسات اسلامی و کتاتیب(مراکز حفظ و تجوید قرآن کریم) و علمای زیتونه همواره تونس را از هلاکت در ورطه افراط‌گرایی دینی و میل به پیوستن مستمر به جریان تکفیر بازداشته است و این همان میدانی است که این روزها همه اهل نظر و دلسوزان این سرزمین اعم از اسلام‌گرایان معتدل و لائیک‌های وطن‌دوست علاقه‌مند به اسلام، برای تحقق آن تلاش می‌کنند.

رمضانی گل‌افزانی گفت: با شیطنت دشمنان کمین کرده و همکاری گروه‌های تکفیری و عالمان به‌ظاهر فقیه که با تمسک به فرهنگ اموی، سعی در انتقام از اسلام ناب محمدی و خط مقاومت داشتند؛ خواسته و ناخواسته تنور دشمن صهیونیستی شعله‌ورتر شد و در سایه غفلت عده‌ای از مردمان ساده‌دل، نیازمند و فاقد فرهنگ جامع اسلامی و نیز فقدان حکومت‌های مقتدر پایدار در دوران آغازین نهضت که طبیعت هر انقلابی است، زمینه برای نفوذ حریف طماع و جذب هزاران نفر از جوانان تونسی فراهم شد.

بهانه‌های گروه‌های تکفیری برای جذب جوانان

وی افزود: گروه‌های تکفیری سعی داشتند با بهانه‌هایی همچون به بهشت وارد شدن، در جوار الهی قرار گرفتن، اهتزاز پرچم اسلامی، وعده‌های مادی سنگین(مبالغی معادل 25 هزار یورو) قبل از کشته شدن و اعطای مبالغی معادل آن به خانواده‌ها پس از هلاکت(که البته برای‌شان تعبیر به شهادت می‌کردند) زمینه‌های فریفتن و پیوستن به داعش را افزایش دهند؛ آن هم در غیاب 600 هزار فرصت شغلی و رشد مهلک آمار بیکاری که ریشه در سیاست‌های نظام دیکتاتوری بن‌علی و تقسیم جامعه به دو گروه برخوردار و محروم داشت.

رایزن فرهنگی ایران در تونس اظهار کرد: خوشبختانه بیداری مردم تونس و ریشه‌های تاریخی اعتدال در فرهنگ این سرزمین بلافاصله تأثیرات خود را در تغییرات سیاسی برجای گذاشت و نگاه آگاهانه آنان، فرصت را برای اداره امور در اختیار جریانی دیگر نهاد.

وی ادامه داد: رشد مؤسسات مدنی و نهادهای مردمی که بالغ بر 70 هزار انجمن می‌شود در کنار قانون اساسی جدید تونس و اراده مردان سیاسی و احزاب، جریان اعتدال و خردورزی را مدیریت کرد و توانست تا حدود بسیار زیادی جلوی پیوستن جوانان تونسی به داعش را بگیرد.

تأثیر رسانه‌ها در رشد افراط‌گرایی

رمضانی گل‌افزانی با اشاره به میزان توجه رسانه‌های تونس به فعالیت‌های جریان‌های تکفیری، گفت: جز تعداد محدودی از رسانه‌ها که اخیرا با تصمیمات شورای‌ عالی رسانه معروف به «هایکا» تعطیل شده‌اند، دیگر رسانه‌ها روند متعارف اطلاع‌ر‌سانی خود را دنبال می‌کنند و از تبلیغ تکفیر و افراط‌گرایی به دور هستند.

وی افزود: شاید بتوان گفت، تعداد رسانه‌های منادی اسلام اعم از روزنامه، رادیو و تلویزیون پس از نهضت بیداری اسلامی به حدی نرسیده بود که تأثیرگذار باشد و چه بسا تأثیر منفی رسانه‌های لائیک که به تمسخر جریان‌های اسلامی می‌پرداختند و می‌پردازند، در رشد افراط‌گرایی بی‌تأثیر نبوده باشد.

ارادت مردم تونس به اهل بیت(ع)

رایزن فرهنگی کشورمان در تونس در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو به عشق و ارادت مردم تونس به اهل بیت(ع) اشاره کرد و یادآور شد: براساس کتاب بسیار مهم و تاریخی «الاتحاف» نوشته ابن ابی ضیاف تونسی حب اهل بیت(ع) در تونس ریشه در تاریخ اسلام دارد.

وی افزود: از همان سال 32(ه. ق) که اسلام وارد تونس شد، مردم با تأسی به اهل بیت پیامبر(ص) زندگی معنوی جدیدی را آغاز کردند؛ به‌طوری که حب اهل بیت(ع) در این کشور رفته رفته به‌عنوان یک اعتقاد در روند حل مشکلات معنا پیدا کرد.

رایزن فرهنگی ایران در تونس اظهار کرد: با توجه به حکومت 70 ساله فاطمیون در تونس که پایتخت آن در شهر مهدیه این کشور بود، فرهنگ فاطمی و علوی در تاروپود مردمان مسلمان تونس به‌طور عجیبی رخنه کرده است تا جایی که بسیاری از مردم این کشور نام فرزندان خود را، نام ائمه اطهار(ع)، فاطمه و نیز مشتقات آن می‌گذارند و به آن اسامی افتخار می‌کنند.

وی افزود: اسامی علی و رضا به‌صورت منفرد و یا به‌صورت مرکب (علیرضا) از جمله اسامی فراوانی است که در تونس وجود دارد؛ بدیهی است این اسامی علاوه بر ریشه‌های تاریخی مندرج در کتب تاریخی از جمله «الاتحاف»، ریشه در مهاجرت خراسانیان ایرانی به تونس در همان سده اول هجری و تأسیس شهر دینی ــ فرهنگی قیروان دارد.

رایزن فرهنگی ایران در تونس گفت: قیروان که در واقع نام اولیه‌اش کاروان بود توسط ایرانیان خراسانی تأسیس شد که به مرور زمان به قیروان تغییر نام داد و منجی الکعبی، نویسنده کتاب القیروان به‌‌خوبی به این معانی اشاره کرده است.

رمضانی گل‌افزانی که به‌تفصیل در رساله دکترای خود به تحولات عصر عثمانی در قیروان پرداخته است، با اشاره به اهداف دشمنان از تغییر فرهنگ محمدی به فرهنگ اموی، افزود: فرهنگ حسینی و رضوی در تونس تا قبل از حکومت عثمانی‌ها از قرن 16 تا 20 میلادی جایگاهی بس والا داشت؛ اما با سایه افکندن روح عثمانی بر فرهنگ اسلام ناب محمدی شاهد تغییراتی در این گرایش‌ها بودیم و رفته رفته این معرفت برونی به معرفت درونی تغییر مسیر داد.

 حب اهل بیت(ع) در خون مسلمان تونسی جاری است

رایزن فرهنگی ایران در تونس بیان کرد: ناصر الصدیقی، مورخ و استاد دانشگاه‌های تونس با مروری به این تنوع و تغییر ساختارها که بعضا متأثر از شرایط سیاسی وقت بوده است بر این نکته اصرار دارد که حب اهل بیت(ع) در خون انسان مسلمان تونسی جاری است.

وی گفت: خدیجه سمعلی، دانشجوی مقطع دکترای رشته تاریخ اسلام در دانشگاه قیروان و از بانوان اهل سنت که موضوع رساله خود را در مورد مراقد مطهر اهل بیت(ع) و بخش مهمی از آن را در مورد فرهنگ رضوی و نقش حرم مطهر امام رضا(ع) در ارتقای سطح معنوی جامعه و زائران و نیز رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی منبعث از حرم مطهر و ملکوتی این امام همام اختصاص داده است و به‌عنوان میهمان جشنواره رضوی به کشورمان سفر کرد، معتقد است که اساسا امام رضا(ع) در حیات و شهادت خویش نقش انسان‌سازی داشته‌اند و این امری است که ده‌ها رساله دکتری را باید به خود مشغول کند.

اقبال جوانان تونسی از محافل اسلامی

رایزن فرهنگی ایران در تونس در بخش دیگری از سخنانش به استقبال مردم تونس به ویژه جوانان از محافل و آیین‌های اسلامی اشاره و بیان کرد: مردم تونس برای ارزش‌های والای دینی احترام زیادی قائل هستند که نمونه‌های بارز آن را در حضور پرشور جوانان دختر و پسر در مساجد به‌ویژه نمازهای جمعه و همچنین روزه‌داری یکپارچه مردم در ماه مبارک رمضان(حتی کسانی که فاقد حجاب هستند و یا التزام و تعهد دینی‌شان به حسب ظاهر در سطح بسیار پائینی است) می‌توان دید.

وی ادامه داد: مردم تونس به‌صورت یکپارچه در ماه مبارک رمضان روزه‌داری می‌کنند و حتی یک نمونه روزه‌خواری در سطح شهرها دیده نمی‌شود و در آخرین روز این ماه مبارک در مسجد جامع هر شهر و در پایتخت با حضور رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و اعضای حکومت مراسم ختم قرآن برگزار می‌کنند.

رمضانی گل‌افزانی در پایان اظهار کرد: همچنین برپایی جشن میلاد پیامبر اعظم(ص) در تونس که به‌صورت بسیار باشکوه برگزار می‌شود نمونه دیگری از وحدت اسلامی در این جامعه اسلامی به شمار می‌رود که زمینه‌های رشد معنویت را در آن کاملا فراهم کرده است؛ هرچند که جریان‌های نامتعارف فرهنگ بیگانه و تلاش بیگانگان و استعمارگران قدیم و جدید در دو بعد هویت‌زدایی دینی و افراط‌گرایی دینی شکار خود را از آهوان صحرای تمدن اسلامی تونس غنیمتی بزرگ می‌شمارند.