استاد مطالعات ادیان آمریکایی در گفت‌وگو با ایکنا:
حضرت فاطمه(س) نوری تابنده و راهگشا برای همگان است + فیلم
مری ثورلکیل، نویسنده مسیحی و استاد مطالعات ادیان در دانشگاه می‌سی‌سی‌پی گفت: شخصیت حضرت فاطمه(س) دارای جنبه‌های درس‌آموز متعددی است که می‌تواند همچون نوری تابنده، راهگشا برای همگان چه زن و چه مرد در جهان معاصر باشد.
مری ثورلکیل(Mary Thurlkill)، استاد مطالعات ادیان در دانشگاه می‌سی‌سی‌پی و متخصص تاریخ اسلام و مسیحیت در قرون میانه است.
وی پس از اتمام دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد تاریخ در دانشگاه آرکانزاس، دکترای خود را در رشته مطالعات دینی از دانشگاه ایندیانا دریافت کرد. او در سال ۲۰۰۳ به دانشگاه می‌سی‌سی‌پی پیوست و تاکنون کتاب‌هایی در مورد بررسی تطبیقی مسیحیت و اسلام و همچنین چندین مقاله منتشر کرده است.
علایق تحقیقاتی او بر مسیحیت و اسلام و اخیراً زیارت متمرکز است. عنوان کتابی که هم‌اکنون در دست نگارش دارد «جسم‌های لبریز از زیارت»(Abundant Bodies of Pilgrimage) به بررسی آنچه بدن‌ها هنگام زیارت اماکن مقدس تجربه می‌کنند می‌پردازد. وی همچنین به «صداهای مقدس»، به‌ویژه موسیقی، سرود و تلاوت قرآن علاقه‌مند است. وی در پروژه تحقیقاتی بعدی خود بررسی خواهد کرد که چگونه سنت‌های دینی، از «صداهای مقدس» به عنوان یک روش درمانی استفاده می‌کنند.
برخی از آثار این نویسنده آمریکایی عبارتند از: «برگزیده از میان زنان: مریم(ع) و فاطمه(س) در مسیحیت و تشیع Chosen Among Women: Mary and Fatima in Christianity and Shi`ite Islam (Notre Dame)»، «رایحه‌های مقدس در دوره‌های نخست مسیحیت و اسلام Sacred Scents in Early Christianity and Islam (Lexington Press» و «سرهای مقدس: یحیی معمدان و امام حسین(ع) در زیارت‌های نخست اسلامی و مسیحی، در دستنامه دین و بدن راتلج Holy Heads: John the Baptist and Imam Husayn in early Christian and Islamic Pilgrimage, for Routledge Handbook on Religion and the Body».
کتاب «برگزیده از میان زنان» تحلیل تاریخی را با ابزارهای مطالعات جنسیتی و مطالعات دینی ترکیب می‌کند تا نقش مریم مقدس در مسیحیت قرون وسطی را با نقش حضرت فاطمه(س) در تشیع مقایسه کند. این کتاب به بررسی تکثیر تصاویر مریم مقدس در اواخر دوران باستان از طریق پدران کلیسا و شرح حال‌نویسی‌های رایج می‌پردازد.
ثورلکیل همچنین بر اهمیت جایگاه حضرت فاطمه(س) در تکامل هویت شیعه در سراسر خاورمیانه تمرکز می‌کند. او بررسی می‌کند که چگونه محققانی مانند علامه محمدباقر مجلسی(از محدثان و فقیهان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری)، حضرت فاطمه(س) را به عنوان نمادی از خانواده مقدس شیعه و جایگاه والای آن در بهشت تبلیغ کرده، در حالی که همزمان او را به عنوان الگوی یک مادر نمونه معرفی می‌کردند. این نگاه تطبیقی مهم به آرمان‌های زنانه در اسلام شیعی و مسیحیت قرون وسطی، در دنیای مدرن نیز از اهمیت و ارزش برخوردار است و مورد استقبال محققان و دانشجویان اسلام، ادیان تطبیقی، مسیحیت قرون وسطی و مطالعات جنسیتی قرار خواهد گرفت؛ تلاشی بلندپروازانه برای مقایسه تصاویر زنان مقدس در مسیحیت قرون وسطی و اسلام شیعی.
یکی از نقاط قوت مطالعه ثورلکیل، استفاده او از مفاهیم طیف وسیعی از رشته‌ها است. اثری که پتانسیل مطالعات تطبیقی آینده را برجسته می‌کند.
مری ثورلکیل در گفت‌وگو با ایکنا درباره شخصیت حضرت فاطمه(س) و درس‌هایی که زنان امروز می‌توانند از ایشان بگیرند، سخن گفت.
ثورلکیل در پاسخ به این سؤال که به عنوان محققی خارج از سنت اسلامی، کدام جنبه از شخصیت حضرت فاطمه(س) شما را بیشتر تحت تأثیر قرار داده و اینکه زندگی ایشان چه درس‌هایی برای زنان امروز(چه مسلمان و چه غیرمسلمان) که با مسائل مختلفی همچون حفظ دین، خانواده و اخلاق دست و پنجه نرم می‌کنند دارد؟ گفت: فاطمه زهرا(س) نمونه‌ای از پشتکار فراوان است؛ او حتی در سخت‌ترین شرایط نیز به تابش نور ادامه می‌دهد. سنت اسلامی به نظر من، به طور منحصر به فردی، در مقایسه با سنت و تاریخ اولیه مسیحی به ما این امکان را می‌دهد که به جای داشتن صرفاً یک تصویر آرمانی و مقدس، مبارزاتی را که او و امت اسلامی با آن روبه‌رو بودند به‌طور روشن ببینیم. او در بحبوحه چالش‌ها، خانواده‌اش را دوست داشت و وفادار ماند. غیرممکن است که یک روز در این دنیا بدون مواجهه با رنج سپری کنیم، اما با الگوبرداری از فاطمه(س)، ما هنوز هم می‌توانیم نور بتابانیم. البته هم مردان و هم زنان می‌توانند از شخصیت ایشان الهام بگیرند.
این استاد تاریخ اسلام درباره اینکه مطالعه شخصیت‌هایی مانند مریم(س) و فاطمه(س) چگونه می‌تواند به ایجاد پل ارتباطی بین مسیحیان و مسلمانان و شاید بین دانشگاه‌های غربی و اسلامی کمک کند گفت: فکر می‌کنم طبیعت انسان این است که «مقایسه‌ای» فکر کند؛ به این معنی که همانطور که در مورد جهان اطرافم یاد می‌گیرم، آن را از طریق تجربیات و خاستگاه فرهنگی خودم نیز درک می‌کنم. برای جهان غرب، مریم مقدس در طول تاریخ نماد اولویت‌های دینی و اخلاقی مختلفی بوده است؛ از پاکدامنی گرفته تا شفقت مادرانه. وقتی خوانندگان غربی این معانی را با شخصیت‌های دیگر مانند حضرت فاطمه(س) مقایسه می‌کنند، فکر می‌کنم این نشان‌دهنده مبانی اخلاقی مشترک مسیحیت و اسلام است.
این پژوهشگر آمریکایی در پاسخ به این سؤال که برخی از خوانندگان مسلمان احساس می‌کنند که مطالعات غربی در مورد شخصیت‌های مقدس اسلامی غیرهمدلانه یا بیش از حد انتقادی است. به نظر شما چگونه می‌توان بدون به خطر انداختن عینیت، حرمت این شخصیت‌ها را حفظ کرد گفت: این یک سؤال بسیار مهم است؛ من به عنوان یک معلم «دین تطبیقی»، سعی می‌کنم در کلاس درس بر دو نکته تأکید کنم.
اول، فکر می‌کنم به عنوان انسان می‌توانیم در اکثر سنت‌های جهانی، به‌ویژه از طریق سیره اولیای بزرگ، پیامبران و قدیسان، حکمت‌هایی را پیدا کنیم. من معمولاً در اینجا به آیه ۱۳ سوره مبارکه حجرات در قرآن اشاره می‌کنم: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ: اى مردم ما شما را از مرد و زنى آفريديم و شما را ملت ملت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايى متقابل حاصل كنيد در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست بىترديد خداوند داناى آگاه است». خداوند ملت‌ها و قبایل را خلق کرده تا بتوانیم یکدیگر را بشناسیم لذا تنوع ما مشکل نیست.
نکته دوم که در کلاس‌هایم می‌گویم این است که کمی فروتنی خیلی کمک می‌کند. در تعالیم کاتولیک در یک سند مربوط به ارتباط کلیسا با غیر مسیحیان موسوم به نوسترا آتاته (Nostra Aetate)، آموزه‌ای وجود دارد که می‌گوید هیچ نظام یا سنتی کامل نیست، بلکه خود مردم باید با هم برای کمال تلاش کنند.
این دین‌پژوه آمریکایی در پاسخ به این سؤال که اگر امروز با آنچه از سال 2007 آموخته‌اید، دوباره به این موضوع بپردازید، آیا چیزی هست که در مورد تصویر خود از بانو فاطمه(س) اصلاح کنید یا تغییر دهید و اینکه آیا درک شما از حضرت فاطمه(س) در طول فرآیند تحقیق و نوشتن این کتاب تکامل یافته است؟ گفت: اگر امروز دوباره به این موضوع بپردازم، بیشتر بر آیین‌ها و بزرگداشت‌های مسلمانان تمرکز خواهم کرد؛ یعنی اینکه چگونه مسلمانان زندگی حضرت فاطمه(س) را چه از نظر تاریخی و چه در دنیای معاصر یاد می‌کنند.
در سال 2007، به عنوان یک محقق جوان، پول کمی برای سفرهای بین‌المللی داشتم و منابع اصلی‌ام کتاب‌ها و اسناد کاغذی در کتابخانه‌ها بود. امروز می‌توانم از چت‌روم‌های آنلاین و بحث‌های علمی در مورد فاطمه(س) و خانواده‌اش بیشتر بدانم. اکنون سفر به کشورهایی همچون مصر، ترکیه و اردن کمی آسان‌تر است. بازدید از مساجد تاریخی زیبا و صحبت با مردان و زنانی که اهل بیت(ع) را گرامی می‌دارند، چیزهای زیادی به من آموخته است.
این پژوهشگر مسیحی درباره اینکه اگر بخواهید حضرت فاطمه زهرا(س) را در چند کلمه خلاصه کنید ـ نه به عنوان یک محقق، بلکه به عنوان یک انسان که با میراث او روبه‌رو می‌شود ـ چگونه او را توصیف می‌کنید؟ گفت: من فاطمه را به عنوان محافظ سرسخت خانواده‌اش، مدافع عدالت و تسلیم مؤمنانه نسبت به خدا توصیف می‌کنم؛ حتی زمانی که انجام این کارها دشوار بود.
گفت‌وگو از محمد علی حق‌شناس
ترجمه و تنظیم از محسن حدادی
