قوت نامرغوبی که به قیمت یاقوت به مردم می‌رسد/ اولویت اقتصاد بر سلامت!
گروه سلامت:ا منیت در مفهوم عام آن همواره مورد نیاز بشر بوده و در این راه مفهوم امنیت غذایی به معنی فراهم آوردن غذای ایمن و سالم برای همه مردم از جمله امنیتی است که هنوز در ایران چشم به راه آنیم.
«امنیت» یکی از نیازهای اولیه انسا‌ن‌ها برای زیستن و رسیدن به شکوفایی است و در این راه مفهوم امنیت غذایی به معنی فراهم آوردن و در دسترس قرار دادن غذای ایمن و سالم برای همه مردم از جمله امنیتی است که علاوه بر تأکید قرآن کریم هنوز در جوامع اسلامی به ویژه ایران احساس میشود.
روزانه اخبار گوناگونی از کشف یا معدوم سازی مواد غذایی تقلبی و غیر مجاز به گوش می‌رسد از سوی دیگر مردم در رابطه با سلامت و امنیت مواد غذایی خود دچار تشویش و نگرانی زیادی شده‌اند چنان که بسیاری از خانواده ها با شک و تردید به خرید مواد غذایی مورد نیاز و ضروری خود می‌پردازند و بسیاری نیز به این تکاپو افتاده‌اند که مواد غذایی مورد نیاز خود را تهیه کنند و دیگر اعتمادی به کارخانه‌های تولید مواد غذایی ندارند.
این نگرانی در حالی مطرح میشود که امروزه بسیاری از پزشکان و متخصصان هشدارهای جدی در رابطه با مواد خطرناک موجود در برخی از مواد غذایی به مردم داده و آنها را از عوامل اصلی سرطان‌هایی همانند سرطان معده و مثانه می دانند.
اخباری مانند آبلیموهای غیر مجاز، رب‌های آلوده و روغن‌های پالم و فراتر از آن برنج‌ها و مرغ‌های ناسالم و غیره هر روز به گوش می‌رسد، برخی از این اخبار از سوی مقامات وزارت بهداشت اعلام می‌شوند و برخی دیگر از سوی اساتید دانشگاه بازگو می‌شوند.
حسن اکبری، استاد آسیب شناسی دانشگاه شهید بهشتی عنوان می‌کند: متاسفانه مشاهده شده که در برخی کشتارگاه‌ها به حیوان گاز دی اکسید کربن تزریق می‌کنند و با حالت خفگی، حیوان را سر می‌برند که از لحاظ علمی این اقدام باعث میشود تا گاز Co به هموگلوبین بدن بچسبد و یک رنگ صورتی مانند به رنگ گوشت ایجاد شود که برای بدن مضر است.
وی همچنین در رابطه با گوشت‌های تقلبی در بازار نیز اظهار کرد: متاسفانه به دلیل گران بودن گوشت قرمز نسبت به گوشت مرغ، تعدادی افراد سودجو اقدام به رنگ کردن گوشت مرغ می‌کنند و آن را به جای گوشت قرمز می‌فروشند و از لحاظ علمی ثابت شده است که وجود چنین رنگ‌های مصنوعی به شدت برای سلول‌های بدن مضر و عاملی برای بروز سرطان‌ها، ام اس و بیماری‌های خود ایمنی هستند.
فروردین سال جاری سازمان بهداشت جهانی شعار سال خود را به امنیت غذایی اختصاص داد و آن را «ایمنی غذا از مزرعه تا سفره» عنوان کرد از آن زمان تا کنون سمینار‌های مختلفی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در راستای اتخاذ راهکارهایی برای تأمین امنیت مواد غذایی برگزار شده است، از سوی دیگر برخی از سازمان ها و ارگان ها نیز که وظایف نظارتی خود را در این راستا بازتعریف کرده و اعلام کرده اند.
بیماری های خطرناک ناشی از ناایمن بودن مواد غذایی
نگرانی مردم از سلامت مواد غذایی وقتی جانب حقیقت به خود می گیرد که بدانیم بسیاری از بیماری های مزمن و حاد ناشی از عدم سلامت است در این رابطه علی اکبر سیاری معاون بهداشتی وزیر بهداشت به ایکنا می گوید: سه عامل غذا، بی‌تحرکی و استعمال سیگار، سه تهدید عمده سلامت شهروندان جامعه است، سالانه بالغ بر دو میلیون نفر در جهان بر اثر این بیماری‌های ناشی از این عوامل فوت می‌کنند که 200 بیماری آن از طریق آلودگی مواد غذایی ایجاد میشود.
علی جعفریان فوق تخصص بیماری‌های کبد و رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی نیز با تأکید بر تأثیر زیان آور غذای نا ایمن بر کبد نیز به ایکنا می گوید: شیوع کبد چرب در افرادی که حتی چاق نیستند هم بسیار است این مسأله ناشی از غذای ناسالم است، اگر به سلامت جامعه اهمیت می دهیم امروز باید فکر کنیم ، این افراد 20 سال دیگر دچار نارسایی کبد نشوند.
مجید صمصامی فلوشیپ جراحی سرطان مرکز تحقیقات سرطان ایران نیز در گفت‌وگو با ایکنا به نقش غذای نا ایمن در بروز سرطان های مختلف پرداخت و اظهار کرد: وجود نیترات‌های نگهدارنده در انواع کنسروها موجب ایجاد سرطان‌های مختلف از جمله سرطان معده می شود، لازم مردم و مسئولان در این رابطه هوشیار باشند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین با ابراز نگرانی از وجود ترکیبات نیتراتی و فسفات موجود در سبزیجات مصرفی مردم گفت: این ترکیبات سمی برای سلامتی مردم بسیار خطرناک، از سوی دیگر چربی های اشباع نشده غذاها نیز یکی از سرطان مثانه است.
رضا ملک زاده فوق تخصص گوارش و معاون تحقیقات و فن آوری وزارت بهداشت نیز نمک‌ها و نیترات‌های موجود در برخی مواد غذایی را عامل بعضی سرطان‌ها می داند و می گوید: سمومی مانند نیترات که در برخی آب‌ها و مواد غذایی وجود دارد، سرطان‌زا هستند.
این تنها سرطان نیست که از عدم امنیت مواد غذایی سرچشمه میگیرد ناراحتی‌های عصبی، بیماری های عفونی و گاه همه گیر همچون اسهال خونی، حصبه، غلظت و فشار خون و در نتیجه افزایش سکته های قلبی و مغزی همچنین مسمویت‌های مرگباری چون بوتولیسم نیز از جمله بیماری های و خطرهایی است که مواد غذایی آلوده و نا ایمن سهم بزرگی در ایجاد آنها دارد.
آیا متولیان نظام سلامت کشور بر مسئله امنیت مواد غذایی واقف‌اند؟
مسئولان نظام سلامت کشور با آگاهی بر وضعیت ایمنی کشور می گویند چرا که در صورت عدم توجه به مسأله امینت غذایی علاوه بر به خطر افتادن سلامت مردم هزینه های بسیاری بر کشور وارد میشود در این رابطه وزیر بهداشت میگوید: اگر در زمینه مواد غذایی مناسب عمل نشود هزینه‌های درمانی و متعاقب آن هزینه خانواده‌ها در کشور افزایش می یابد.
از سوی دیگر رسول دیناروند رئیس سازمان غذا داور با تأکید بر نقش غذا بر سلامتی مردم به ایکنا می گوید: میانگین اضافه وزن 50 درصدی مردم کشور بر کسی پوشیده نیست، باید اسیدهای ترانس و اشباع، همچنین قند و نمک را در فراورده‌های غذایی کاهش داده و کالری دریافتی مردم را بطور قابل ملاحظه‌ای کنترل کرد چرا که در غیر این صورت وضعیت کشور به دلیل عدم سلامت آن به خطر می افتد.
سیاری نیز با ابراز نگرانی در مورد وضعیت غذای مصرفی مردم میگوید: میزان نمک موجود در غذا باید به سطح پنج گرم و میزان شکر و قند مصرفی در روز به سقف 25 گرم کاهش یابد. متاسفانه در مواد غذایی مانند نوشابه‌ها و عسل کف سقف مورد مجاز در نظر گرفته شده است.
وی همچنین اضافه می‌کند: روغن‌های مصرفی دو اشکال دارد که اسیدهای ترانس و اسیدهای اشباع شده آن زیاد است که باید میزان آنها کم باشد. باید تلاش کرد استاندارد کاهش این مورد خطرناک را به حداقل ممکن رساند.
سخن‌ها در مقام عمل به جایی نمی‌رسند!
از سوی دیگر مسئولان جهاد کشاورزی نیز تنها بر نیاز به امنیت غذایی و ارتقای آن سخن رانده‌اند، همچنین در اطلاعیه‌ای که جهاد کشاورزی در مرداد ماه سال جاری صادر کرد به نگرانی‌های مربوط به عدم امنیت محصولات کشاورزی و مصرفی مردم پاسخ داد.
جهاد کشاورزی در این اطلاعیه بر ارتقای ضریب امنیتی محصولات کشاورزی تأکید دارد و می گوید: «در اجرای رسالت های وزارت جهاد کشاورزی منطبق بر مبنای اسناد بالادستی کشور از ابتدای استقرار دولت یازدهم، تامین امنیت غذایی از محل تولید داخلی و در راستای تحقق امنیت ملی مورد توجه بوده است.»
بسیاری از اوقات در کشور ما مقام مسئولی یک زنگ خطر را به صدا درآورده و این طنین توسط مدیری دیگر خاموش میشود؛ ارگانی بر ناسالم بودن یه ماده غذایی تاکید دارد و هشدار می‌دهد و نهادی دیگر بر دفاع از آن حرکت می‌کند! و در این میان اعتمادهایی است که می‌سوزد و جا‌ن‌هایی که فرسوده میشود.
از سوی دیگر جهانفر دانشیان، مدیر کل محیط زیست وزارت جهاد کشاورزی نیز در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 21 اردیبهشت 94 در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مواد غذایی ما به چه میزان از سلامت برخوردار هستند گفت: در رابطه با تولید محصولات کشاورزی آن چه که می‌تواند تهدید کننده محصول شود در حوزه‌های مختلف گیاهی، دام و طیور و آبزیان متفاوت است.
وی با بیان این که مسمومیت در حوزه گیاهی عمدتاً ناشی از باقی مانده سموم و کودها به ویژه نیترات است به آماری در رابطه با مصرف کودها و سموم در کشور اشاره می‌کند هرگونه ابراز نگرانی در این مورد را بی دلیل می داند و میگوید: میانگین مصرف کود در کشور ما تقریباً نصف میانگین مصرف دنیا است، همچنین میانگین مصرف سموم نیز کمتر از 600 گرم ماده موثر است در حالی در دنیا این رقم بالاتر از یک کیلوگرم است لذا این آمار نشان می‌دهد که نباید نگرانی در این حوزه زیاد جدی باشد.
دانشیان ضمن تأکید بر سلامت محصولات زراعی یادآور میشود: در رابطه با سلامت محصولات زراعی هیچ مشکلی نداریم اما این مشکل را در برخی محصولات تازه خوری مثل سبزی و صیفی‌جات مشاهده می‌کنیم.
با توجه به گفته‌های بالا به نظر می‌رسد هم مسئولان وزارت بهداشت و هم جهاد کشاورزی بر مسئله امنیت غذایی و نگرانی های مردم و مصرف کنندگان واقف بوده و بر ارتقای آن تأکید دارند و از تلاش برای حفظ سلامت آن می گویند اما همچنان مسأله وجود دارد با این وصف باید ریشه را در جای دیگری جست‌وجو کرد؛ تجاری شدن غذا !
منافع تجاری و ارتباط با محصولات ناسالم
آنچه می تواند مسأله عدم امنیت غذایی برجسته کند مسأله تجاری سازی و تولید انبوه مواد بی گیفیت است امری که بسیاری از مسئولان و کارشناسان مواد غذایی نیز بر این مسأله صحه می‌گذارند.
محمود حجتی در گفت‌وگوی ویژه خبری با صدا و سیما به زیاده خواهی‌های واردکنندگان روغن می‌تازد و آنها را رانت خوار می خواند که سود خود را در اولویت قرار داده اند
چندی پیش نیز هاشمی وزیر بهداشت نیز از وجود روغن پالم در لبنیات خبر داد و از مردم درخواست کرد مواظب شیری که بابت آن هزینه پرداخت می‌کنند باشند.
وی همچنین میگوید: روغن پالم به دلیل سودآوری بالا در لبنیات استفاده میشود که این تخلف کاملا بارز بوده و از بدترین نوع چربی صنعتی استفاده شده است.
تقاضای زیاد و عرضه کم مواد غذایی موجب رونق بازار جویان شده است در واقع سودآوری در تجارت مواد غذایی سلامت عموم را به کناری نهاده و تنها پر کردن جیب خود را در این مسأله می‌جویند. اما در این میان آگاهان و مسئولان جان مردم باید با اعلام نام و اسامی شرکت‌های متخلف به ابتدایی‌ترین وظایف خود یعنی آگاه سازی مردم عمل کنند. کارخانه و شرکتی که منافع اقتصادی خود را در اولویت جان مردم قرار می دهد چرا باید در دایره امنیت حرکت کند و مردم حتی نام این کارخان‌ها را ندانند تا با تحریم و نخریدن محصولات این شرکت، کوچکترین اعتراض خود را اعلام کنند؟
احمد آریایی نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در این رابطه به ایکنا میگوید: وقتی جمعیت زیاد شد طبیعتا غذای بیشتری هم مورد نیاز است اما آنچه در مقابل ایمنی غذا قرار میگیرد مسئله اقتصادی است یعنی بشر برای سود کوتاه مدت، آینده درازمدت خود را از دست می‌دهد برای اینکه سود بیشتری به دست آورد به شکلی غذا را تحویل جامعه می‌دهد که ارزش‌های غذایی در آن تغییر کرده و سلامت فرد را به مخاطره می‌اندازد.
سودجویان اقتصاد را بر اخلاق و سلامت ترجیح می‌دهند
وی همچنین می گوید: در کشور ما نیز متقاضی زیاد بوده و عرضه صحیح و سالم کم، وقتی چنین باشد انسان‌های سودجو که اقتصاد را بر اخلاق و سلامت ترجیح می‌دهند فرصت را غنیمت شمرده و در پاسخ به این تقاضاها برمی‌آیند، جنس تقلبی را به مردم عرضه کرده و محصولات ناسالم را به نام محصولات سالم قالب می‌کنند مردم هم نیازدارند و به دنبال تهیه این مواد می‌روند.
ذبح غیرشرعی!
سخنان اکبری استاد دانشگاه نیز گفته‌های آریایی‌نژاد را تأیید می‌کند وی عنوان می‌کند: افراد سودجو به دلیل گرانی و نیاز شدید مردم اقداماتی مانند ذبح غیر شرعی حیوان را انجام می‌دهند، این گونه کشتار‌ها باعث میشود تا خون کمتری از بدن حیوان خارج شود وقتی به شکل اسلامی و درست حیوانی ذبح نمی‌شود این خود موجب میشود تا خون زیادی در بدن حیوان تجمع پیدا کند که هم از لحاظ اقتصادی برای سودجویان به صرفه است و هم سلامت گوشت به خطر می‌افتد و ایجاد بیماری می‌کند.
سود مواد ارگانیک تقلب را نیز به بازار آنها آورده است
ترس از مواد غذایی تولیدی برخی مردم را به سوی مصرف مواد غذایی ارگانیک سوق داده‌اند این مواد به دلیل اینکه قیمتی بالاتر از دیگر مواد غذایی موجود در بازار دارند طبیعتا در دسترس همگان قرار ندارد همین مسأله زمینه را به برای سوءاستفاده سودجویان فراهم می‌کنند تا هم به نیاز این مردم بپردازند و هم اینکه سودهای کلان مالی را از آن خود کنند و این چنین مواد نامرغوب را به نام مواد غذایی ارگانیک به مصرف کننده‌گان بفروشند را علی اکبر سیاری معاون بهداشتی وزیر بهداشت بر این مسأله صحه می‌گذارد و میگوید: به علت سود بالای مواد ارگانیک میزان تقلب در آنها بسیار زیاد است.
دیناروند معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو نیز با تأیید سخنان سیاری و می گوید برای پیش‌گیری از این مسأله ضوابط تولید این مواد تصویب شده و به زودی اجرایی میشود.
آنچه در این گفته‌ها مشهود است، و تقریبا بیشتر مسئولان نظام سلامت و مجریان سلامت غذایی کشور بر آن متفق القول‌اند سودآوری مواد غذایی است، کم کردن هزینه‌های تولید برای سودآوری بیشتر به قیمت تولید اجناس بی کیفیت و تقلبی در نتیجه ناسالم و خطرناک منجر شده است. این مسأله علی رغم وضع قوانین جدید و مصوبات دولتی هنوز در جامعه وجود دارند.
اما باید دید تأمین سلامت غذای مصرفی جامعه بر عهده چه نهادی است، وزیر جهاد کشاورزی که وظایف تولید غذا را بر عهده دارد آن را چند بخشی می‌بیند و می گوید: امنیت غذایی مقوله‌ای بسیار گسترده است که بخش‌های مختلف اقتصادی کشور را شامل بخش‌های کشاورزی، بازرگانی، صنعت، بهداشت و درمان را در برمی گیرد و در عین حال کشاورزی و تولیدات آن نقش مهمی در ایجاد امنیت غذایی پایدار ایفا می‌کند.
محمود خدا دوست و علی اکبر سیاری معاون‌های وزیر بهداشت این مسأله را علاوه بر وزارت بهداشت مربوط به سایر ارگان‌ها نیز می داند در این رابطه خدا دوست به ایکنا میگوید: وقتی می گوییم در تأمین غذای کافی برای تمامی مردم احساس امنیت کنیم باید با برنامه ریزی، دسترسی همگان به غذای سالم را فراهم آوریم، تمامی ارگان‌ها مشمول این وظیفه می‌شوند.
سیاری نیز چنین میگوید: امنیت غذایی به معنای فراهم آوردن شرایط دسترسی همه آحاد مردم به غذای سالم است که از عهده وزارت بهداشت به تنهایی خارج است. در جایی که مردم دچار فقر هستند طبیعتا دسترسی به غذای سالم نداشته و در نتیجه در امنیت غذایی به سر نمی‌برنند.
وی همچنین اظهار می‌کند: وقتی دسترسی به غذای سالم به فقر، سطح درآمد و اشتغال ارتباط داشته باشد، باید تمامی مجموعه دولت مانند وزارت کار این شرایط لازم را برای مردم فراهم کنند.
همچنین مهاجر، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح افزایش تولید دانه‌های روغنی شامگاه گذشته در اظهاراتی تکان دهنده در گفتگوی ویژه خبری درباره کیفیت روغن های تولیدی در کشور گفت: در کشور روغنی که در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد از کیفیت لازم برخوردار نیست.
وی از تبدیل صاحبان کارخانه‌ها به وارد کننده روغن خبر داد و تصریح کرد: واردکننده ها کارخانجات روغن را در اختیار دارند و سود خود را بیشتر از طریق واردات به دست می آورند و در حقیقت برخی اوقات کارخانه های آنها تعطیل است.
فراهم آوردن امنیت غذایی مسأله نظارت را نیز در تمامی فرآیندهای پیش تولید، تولید، توزیع و عرضه مواد غذایی برجسته می‌کند امری که بر عهده سازمان‌های مختلف بوده اما به گفته آریایی نژاد نماینده عضو کمیسون بهداشت و درمان مجلس تعداد کم ناظران ناکافی است.
مسأله امنیت مواد غذایی مسئله‌ای است که مستقیما با جان و سلامت مردم در ارتباط است این موضوع چنانچه حل نشود می‌تواند زمینه بحران‌های مختلفی در حوزه سلامت عمومی جامعه شود و در نتیجه امنیت ملی را مورد خدشه قرار دهد، کوتاه کردن دست سودجویان در این حوزه ورود تنها با تصویب و وضع قوانین بی پشتوانه قهری نمی‌تواند حل شود لذا ورود نهادها انتظامی و ضابطان قضایی مورد نیاز است.
علاوه بر این قرآن در آیات مختلفی خود بر مصرف غذای طیب که هم حلال بوده و دارای سلامت را توصیه می‌کند، غذایی که ایمن نباشد نمی‌تواند طیب بوده و با مجوز شرعی از آن استفاده کرد.
از سوی دیگر کشاورزان، واردکنندگان مواد غذایی، کارخانه‌ها و تولید کنندگان و سایر دست اندرکاران تهیه و توزیع مواد غذایی باید بدانند در صورت عدم توجه به سلامت مواد غذایی چه بسا خود نیز قربانی آن خواهند شد.
یاسر مختاری
