سمینار «آینده دین در بریتانیا» در لندن برگزار شد + عکس
شعب خارجی: سمینار «آینده دین در بریتانیا: ارزیابی دین در جامعه‌ای سکولار» با همکاری مرکز اسلامی انگلیس در لندن برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه اروپا، این سمینار به‌طور مشترک توسط مرکز گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت، مرکز بین‌الادیان لندن و مرکز اسلامی انگلیس با حضور صاحب‌نظران مسلمان و مسیحی از کلیسای انگلستان و کلیسای کاتولیک، در لندن برگزار شد.
شیخ احمد حنیف از مرکز اسلامی انگلیس در این سمینار طی سخنانی با اشاره به نقش و جایگاه ادیان در جامعه سکولار انگلیس، اظهار کرد: نقش دین در جوامع غربی در حال ضعیف شدن است و همه آمارهای موجود نشان‌دهنده این واقعیت است.
وی با اشاره به دلایل این نقصان، افزود: افراد به شدت از سوی تردیدهای القاشده توسط سکولاریسم در فشار هستند. سکولاریسم در عین حال که یک ایدئولوژی است؛ اما طوری وانمود می‌کند که گویا یک حقیقت بی‌طرف و جهان‌شمول است؛ این جهت‌گیری باعث می‌شود که دینداران نتوانند با سکولاریسم وارد گفت‌وگو شوند؛ چراکه باب گفت‌وگو از همان اول مسدود شده است.
نیاز به تجربه معنوی؛ دلیل اصلی رویکرد جوانان به عرفان‌های شرقی
شیخ احمد حنیف سکولاریسم را مرتبط با تجدد(مدرنیزاسیون) دانست و گفت: نسل جدید و جوان فقط به دنبال توضیح نیست؛ بلکه به دنبال دلیل و مدرک قابل تجربه است و این نیاز به تجربه معنوی دلیل اصلی رویکرد جوانان به عرفان‌های شرقی و بودیسم و امثال آن است.
وی عنوان کرد: ما هم در اسلام و هم در مسیحیت یک سنت طولانی و غنی عرفانی داریم. عرفان به معنای تجربه یا حداقل قابل تجربه بودن آن چیزهایی که دین ادعا می‌کند که وجود دارند، است.
شیخ احمد حنیف با اشاره به اهمیت عرفان در گسترش اسلام، اظهار کرد: بنابر حدیثی از پیامبر اسلام(ص)، این دنیا مانند خواب است و کسانی که می‌میرند تازه از خواب بیدار می‌شوند. با توجه به این دیدگاه، هدف عرفا همیشه این بوده که قبل از مرگ از این خواب بیدار شوند یا به عبارتی قبل از مرگ بمیرند.
وی با بیان اینکه راه خروج از بحران فعلی برای ادیان، بازگشت به سنت عرفانی و ایجاد زمینه تجربه معنوی است، ادامه داد: در تاریخ اسلام و مسیحیت مکاتب کلامی و فلسفی زیادی برای توضیح و اثبات ادعاهای دین ظهور کردند و برخی از آنها راه تعبیر سطحی و اکتفا به معنای ظاهری را پیش گرفتند که می‌توان گفت فرقه‌های سلفی نمونه این‌گونه رویکرد در جهان اسلام هستند؛ البته برخی دیگر از دینداران لفظ را رها کرده و به سراغ معنی رفتند.
سکولار لزوماً به معنای بی‌دین یا دین‌ستیز نیست
همچنین در این مراسم کاترینا رابرتسون، مدیر مرکز گفت‌وگوی اسلام و مسحیت در سخنانی به معرفی این مرکز پرداخت و گفت: مرکز گفت‌وگوی اسلام و مسحیت توسط اسقف اعظم کانتربری بنیان‌گذاری شده است که در سراسر دنیا از بوسنی گرفته تا بیت‌المقدس به فعالیت‌های خیریه و معنوی می‌پردازد.
مدیر مرکز گفت‌وگوی اسلام و مسحیت بیان کرد: سه چهارم مردم انگلیس به نوعی برای خود هویت دینی قائل هستند و اگر لزوماً دیندار مقید نباشند؛ ولی دست کم خود را دیندار هویتی می‌دانند.
وی گفت: ادیان صدها سال و بلکه قرن‌ها توسط انسان‌ها تجربه شده‌اند و یکی از بهترین وسیله‌های زندگی اجتماعی و وسایل درک و گفت‌وگو هستند.
کاترینا رابرتسون با بیان اینکه گروه‌های مذهبی می‌توانند برای جامعه مفید باشند، افزود: گروه‌های دینی مثل کلیساها در ارائه خدمات انسان‌دوستانه از دولت‌ها سریع‌تر عمل می‌کنند؛ از سوی دیگر کلیسا و نهادهای دینی پایدارتر بوده و عمر بیشتری دارند.
وی در ادامه با اشاره به تفاوت‌های طبقاتی، اجتماعی و فرهنگی مسیحیان، تأکید کرد: همه مراکز اسلامی و مسیحی باید در بحران‌های اجتماعی فعال بوده و و در حل آنها از امکانات خود حداکثر استفاده را بکنند.
مدیر مرکز گفت‌وگوی اسلام و مسحیت در واکنش به سخنان شیخ احمد حنیف، گفت: برخلاف اسلام که مردن قبل از مرگ را توصیه می‌کند، آموزه‌های مسیحی ما را تشویق می‌کنند که از زندگی بیشترین بهره ممکن را ببریم و این یعنی حداکثر کارهای خیر و خوب.
وی اظهار کرد: در دوره‌ای که دولت وظایف اخلاقی خود مانند حمایت از محرومان را از دوش خود برداشته است، کلیسا نهادی است که باید جای خالی آن را پر کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین شمالی، رئیس مرکز اسلامی انگلیس نیز در این مراسم با اشاره به معنای سکولاریسم، گفت: افراد سکولار، نگران تحمیل دین از سوی دولت‌ها و آنچه را می‌پسندند، هستند و نگران آن بوده که دولت‌ها تصمیمات خود را به جای منافع مردم و به اسم دین اجرا کنند.
وی به آیه «لا إِکْراهَ فِی الدِّین» اشاره کرد و افزود: برعکس تصور خیلی‌ها که فکر می‌کنند این آیه در مکه نازل شده؛ این آیه مدنی است و در اوج قدرت اسلام در مدینه نازل شده است، ولی با همه این احوال دین را تحمیلی ندانسته است.
رئیس مرکز اسلامی انگلیس بیان کرد: با این وجود آنچه در عمل به‌عنوان سکولاریسم اجرا می‌شود بی‌طرفی مذهبی نبوده و بلکه ضدیت و دشمنی فعال با ادیان است.
حجت‌الاسلام شمالی بیان کرد: در جوامع غربی گاه دولت‌ها قوانین ضد دین و نه قوانین خنثی نسبت به دین را اجرا می‌کنند که این روند موجب پدید آمدن دیکتاتوری افراد بی‌دین و استفاده از قدرت دولت برای ساکت کردن دینداران می‌شود.
توسل به قرآن و سنت؛ تنها راه رهایی از ظلم و جهل
وی با بیان اینکه گرفتاری اصلی بشر ظلم و جهل است و تنها راه رهایی از این دو، توسل به کتاب خدا و سنت الهی است، عنوان کرد: مبارزه با ظلم باید مبارزه با ریشه ظلم باشد یعنی مبارزه با طمع و خودخواهی و تنها ادیان هستند که برای مبارزه با این رذیلت‌ها برنامه دارند.
رئیس مرکز اسلامی انگلیس در ادامه با اشاره به موضوع سوءاستفاده از دین، گفت: در طول تاریخ و از جمله در عصر حاضر همیشه از دین سوءاستفاده شده است. دین به جای آنکه وسیله وحدت باشد به وسیله تفرقه و جنگ تبدیل شده و موجب به راه افتادن جنگ‌های بزرگ فرقه‌ای شده است؛ ولی با این وجود منطق به ما اجازه نمی‌دهد که به صرف سوءاستفاده از وسیله‌ای آن را به‌طور کامل نفی کنیم.
وی افزود: به‌عنوان مثال ارتش‌ها فقط به نیت جنگ و کشتن به‌وجود آمده‌اند و همیشه هم از آنها سوءاستفاده شده است؛ با این حال به صرف سوءاستفاده نمی‌شود گفت کشور به ارتش نیاز ندارد و نباید باشد. به همین ترتیب سیستم قضایی و سایر نهادها را می‌توان نام برد که مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند؛ اما این باعث نمی‌شود که ما کل آن نهاد را یک‌جا کنار بگذاریم.
حجت‌الاسلام شمالی اظهار کرد: دین احتیاج به خدمت ما ندارد؛ چراکه دین برای خدمت به بشر آمده است. بنابراین، وظیفه ما خدمت به انسان‌ها و جامعه است.
وی با بیان اینکه اسلام و مسیحیت وارد دوره جدیدی از تاریخ شده‌اند، عنوان کرد: در گذشته اسلام و مسیحیت همیشه یکدیگر را به‌صورت رقیب دیده و با هم سر جنگ داشتند؛ اما در آینده و با قدرت گرفتن سکولاریسم، اسلام و مسیحیت به‌شدت به همکاری با یکدیگر نیاز دارند. به همین دلیل ما وارد دوره جدیدی از همکاری و نزدیکی بین اسلام و مسیحیت خواهیم شد.
رئیس مرکز اسلامی انگلیس، افراط‌گرایان دینی را یاور جبهه ضد دین دانست و گفت: اگر ما دینداران با هم متحد شویم خواهیم دید که افراطیون مذهبی در برابر ما قرار گرفته و به جبهه ضد دین‌ها خواهند پیوست؛ چراکه نقاط مشترک زیادی با هم دارد.
ایمان فراتر از باورکردن وجود خداست
در بخش دوم این کنفرانس، دامین هوارد، کشیش ژوزئیت(شاخه‌ای از مسیحیان کاتولیک) با اشاره به توضیحاتی درباره معنای ایمان(faith)، بیان کرد: در انجیل می‌خوانیم که شیطان به خدا باور داشت؛ یعنی قبول داشت که خدا وجود دارد و به این معنی کافر نبود. با این حال نمی‌توانیم ادعا کنیم که شیطان ایمان داشت. ایمان چیزی فراتر از فقط باور و قبول کردن وجود خداست.
وی با بیان اینکه ایمان یک مسیر است که ما هنوز در میانه آن هستیم، افزود: در واقع ایمان اعتماد و توکل به خداست، به‌طوری که مؤمن واقعی به کمک، حمایت و وعده خدا اطمینان و ایمان دارد.
وی با توضیح این نکته که نام حضرت عیسی(ع) در اصل عبری انجیل «یشوعا» به معنی «خدا حفظ می‌کند» بوده است به نیاز بشر به خدا برای محافظت شدن از خطرات اشاره کرد و گفت: این محافظت را بشر در ایمان به خدا پیدا می‌کند. با وجود جنگ‌ها و موج مهاجرت در دنیای مدرن امروزی، چالش‌ها آن‌قدر زیاد است که بشر بیش از پیش نیازمند محافظت خداست.
دامین هوارد در ادامه سخنان خود به تشریح معنای سکولار پرداخت و اظهار کرد: سکولاریسم اگر به معنای بی‌طرفی دولت در موضوع دین و آزاد گذاشتن دینداران باشد، شکرگزار خواهم بود که در قرن بیستم به دنیا آمده‌ام نه قرن دوازدهم. زندگی مدرن همیشه پیچیده و مبهم است و نمی‌توان به‌طور قطع آن‌را بد یا خوب مطلق خواند. بعضی چیزها خوب و بعضی چیزها بد هستند و حسن و قبح خیلی از آنها به نیت استفاده‌کننده مربوط است.
این کشیش کاتولیک عنوان کرد: بشر به‌ویژه در دنیای غرب در 500 سال گذشته نوعی از خودشناسی و جهان‌بینی را تعریف کرده که به فردگرایی معروف است. در این دیدگاه انسان خود را جزیره‌ای مجزا و مستقل از بقیه انسان‌ها و حتی طبیعت می‌شناسد که باید خودش سرنوشت خود را تعیین کند.
وی افزود: البته این بخش که انسان باید مسئولیت رفتار و اعمال خود را بپذیرد با دیدگاه‌های دینی هیچ تضادی ندارد؛ اما این حس مستقل بودن و بی‌نیاز بودن از بقیه جهان باعث می‌شود که او خود را از خالقش جدا و مستقل ببیند.
دامین هوارد گفت: متأسفانه نسل جدید مسلمانان متولد انگلیس از ابتدای کودکی با فلسفه فردگرایی آموزش می‌بینند که نتیجه آن این روزها معلوم شده است.
وی اظهار کرد: اسلام به‌علاوه فردگرایی افراطی موجب پیدایش تفسیرهای شخصی از اسلام شده و پایه فکری گروه‌های تکفیری فعلی را شکل می‌دهد.
استفاده از قدرت وحدت صاحبان ادیان
همچنین در این بخش نظمینه دانجی، پژوهشگر و مترجم عربی به انگلیسی به بیان دیدگاه‌های خود از زاویه دید زندگی روزمره یک زن مسلمان بچه‌دار پرداخت و گفت: نسل من، اولین نسلی بود که در مدارس انگلیس حجاب بر سر گذاشت و در این مسیر ماجراهای گوناگونی را تجربه کرد.
وی با بیان اینکه ما در شهرهای بزرگ شاهد رشد ظاهری ادیان به‌ویژه اسلام هستیم، اما آمارهای جهانی تصویر دیگری را نمایش می‌دهند، افزود: بر اساس آخرین آمار مؤسسه نظرسنجی «پیو»(مؤسسه آمریکایی مستقر در واشینگتن دی. سی) به‌طور عمومی در جهان کسانی که خود را بی‌دین معرفی کرده‌اند، بیش از 50 درصد هستند.
نظمینه دانجی با اشاره به اینکه اماکن همایش‌های اجتماعی و محل‌های ملاقات مثل مساجد و کلیساها به افراد حس هویت و تعلق اجتماعی می‌دهند، خواستار آن شد که دینداران حضور در این‌گونه فضاها را به حضور و فعالیت در فضای مجازی ترجیح دهند.
به گفته این پژوهشگر مسلمان حال که دولت انگلیس در حال عقب‌نشینی از سنگرهای اجتماعی و وظایف انسانی است، فرصتی برای نهادهای مذهبی فراهم شده است که با کارهای خیریه این خلأ را پر کنند.
وی با اشاره به اهمیت همکاری بین مسلمانان، مسیحیان و یهودیان، گفت: باید از قدرتی که در وحدت بین صاحبان ادیان وجود دارد، نهایت استفاده را کرد.
خدا را فقط به خاطر خدا و محبت او باید پرستید
کریس هیوئر، کشیش انگلیسی و از صاحب‌نظران رابطه بین اسلام و مسیحیت نیز در این مراسم گفت: خود را بگذارید جای سکولارها، برای یک لحظه فرض کنید که خدایی وجود ندارد و زندگی پس از مرگ هم دروغ است. اگر واقعاً این‌طور باشد، زندگی شما چه فرقی خواهد کرد؟ آیا واقعاً برای خوب بودن به ترس از جهنم و طمع بهشت نیاز داریم؟.
وی بیان کرد: حضرت علی(ع) در سخنانی فرمودند «پرستش خدا از ترس جهنم، عبادت برده‌ها و پرستش به طمع بهشت، عبادت تاجران است». باید مانند حضرت علی(ع) بود و خدا را فقط به خاطر خدا و محبت او پرستید.
کریس هیوئر عنوان کرد: وضعیت طبیعی بشر(فطرت) زیستن و زیستن در کامل‌ترین شکل ممکن است. برای همین است که خدا در قرآن از انسان‌ها در روز ازل می‌پرسد که آیا من پروردگار شما هستم یا نه؟ خدا نمی‌پرسد که آیا به وجود من اعتقاد دارید یا نه؛ بلکه سؤالی می‌کند که پاسخ آن نوعی از زیستن است. یعنی اگر شما بخواهید جواب این سؤال خداوند را بدهید باید نوع خاصی از زیستن را انتخاب کنید که در آن خداوند را به‌عنوان پروردگار خود قبول دارید.
وی ادامه داد: به همین دلیل بود که حضرت محمد(ص) مردم را به زندگانی پاکیزه یعنی زندگی کامل و تمام دعوت کرد و حضرت عیسی(ع) نیز همین را فرمود که من برای شما زندگانی پاکیزه به ارمغان آورده‌ام نه اینکه مردم من آمده‌ام شما را مسیحی کنم.
این کشیش انگلیسی گفت: حال سؤال اصلی این است که چگونه می‌توان مسیحی خوبی بود. این سؤال دقیقاً مانند این است که بپرسیم چگونه می‌شود انسان خوبی بود و زندگی کامل و تمامی داشت؛ به بیان دیگر دین دارد انسان‌ها را فقط به طبیعت خودشان که همان زیستن و حیات است دعوت می‌کند.
وی با بیان اینکه باید توهم خداوند را از واقعیت آن جدا کرد، اظهار کرد: برخی افراد تصاویر موهومی از خداوند دارند که باید به آن خدا کافر بود. یک بار جوانی به کشیشی نوشت که من دیگر به خدا اعتقاد ندارم و کشیش در جواب نوشت که بیا یک چای با هم بخوریم و حرف بزنیم، چه بسا آن خدایی که تو به او اعتقاد نداری همانی باشد که من هم به او اعتقاد ندارم؛ یعنی ما گاهی چیزهای توهمی و غلط را به‌عنوان خدا فرض می‌کنیم.
کریس هیوئر با اشاره به اینکه مؤمن باید طوری زندگی کند که برای دیگران سؤال ایجاد کند، گفت: مؤمن باید طوری زندگی کند که مردم وقتی او را می‌بینند بگوید فلان چیزی که در تو هست، جالب است و من می‌خواهم بدانم آن چیست.
وی با اشاره به روش تبلیغ مسیحیت در جوامع اسلامی، بیان کرد: روش تبلیغ مسیحیت در جوامع اسلامی این بود که بدون موعظه، فقط به محروم‌ترین انسان‌های آن جامعه خدمت کنند. این رفتار آنها بعد از سال‌ها ایجاد سؤال می‌کرد که فلانی تو برای چه شهر و زندگی راحت خودت را فدای کمک به ما کرده‌ای؟ آنچه تو را به این کار واداشته چیست؟.
کریس هیوئر با بیان خاطره‌ای اظهار کرد: زمانی که در شهر بیرمنگام کار می‌کردم، گروهی از جوانان مسلمان در ماجرایی به شدت از یک کلیسای محلی حمایت کردند، زمانی که کشیش آن کلیسا علت این کار را پرسیده بود، جوان‌ها جواب داده بودند که وقتی پدران ما به انگلستان مهاجرت کردند و ما بچه بودیم و هنوز در بیرمنگام جایی نداشتیم در آن وضعیت و در سرما و هوای دلگیر و ابری، این کلیسا اولین جایی بود که درها را به روی ما باز و به ما کمک کرد؛ از آن وقت این کلیسا کلیسای ماست، گرچه ما مسلمان هستیم.
در پایان این سمینار هدایایی از طرف حجت‌الاسلام والمسلمین شمالی به سخنرانان این سمینار به رسم یادبود اعطا شد.
یادآور می‌شود، سمینار «آینده دین در بریتانیا: ارزیابی دین در جامعه‌ای سکولار» به‌طور مشترک توسط مرکز گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت، مرکز بین‌الادیان لندن و مرکز اسلامی انگلیس با حضور صاحب‌نظران مسلمان و مسیحی از کلیسای انگلستان و کلیسای کاتولیک، 21 شهریورماه در مرکز بین‌الادیان لندن برگزار شد.
