معنای صلوات خداوند بر پیامبر(ص)/ غالب آیات قرآن اخلاقی هستند نه احکام

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، محمدعلی انصاری، مفسر قرآن در جلسه تفسیر شب گذشته خود که به تفسیر آیه 56 سوره احزاب، «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا» اختصاص داشت، گفت: مجموعه آیاتی که بررسی می‌کنیم در این چند شب، در حال و هوای پیغمبر مکرم اسلام(ص) بود. پاره‌ای از خصوصیات و ویژگی‌های نبی مکرم اسلام(ص) که در سوره مبارکه احزاب آمده است را خواندیم، مواردی که در فرازهای دیگر قرآن مطرح نشده است.

وی افزود: پایان این دسته از آیات، ابتدائا تمجید و تجلیلی از منزلت و جایگاه رسول خدا(ص) در پیشگاه حضرت باری تعالی است. بخش دوم آیه 56، آموزشی است که مخاطبان قرآن در پاسداری شخصیت و جایگاه رسول خدا(ص) و شیوه تعامل و ارتباط با پیامبر مکرم اسلام(ص) یاد می‌گیرند.

این مفسر قرآن اظهار کرد: همانگونه که ملاحظه می‌فرمایید جمله با «إِنَّ» که حرف تأکید است آغاز می‌شود، از همان ابتدا مشخص است که موضوع و مطلب بسیار استوار و محکم بازگو می‌شود. «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ»، «و» واو عطف است یعنی به راستی که ملائکه، فعلی که در اینجا به کار برده می‌شود «یُصَلُّونَ» است؛ ماده آن صلاة است و قالب آن فعل مضارع. هر کدام از اینها موضوعی دارد. اولاً کلمه «صلاة»‌ در لغت عرب به معنی دعا، خواندن و طلب به کار برده می‌شود. به همین خاطر وقتی در قرآن این واژه به کار برده می‌شود همان معنای متعارف اولیه‌ای که است که بسا الان هم به ذهن مبارک دوستان می‌آید. بهترین راه مراوده با خدای سبحان صلاة است که از همان معنای اولیه لغت عرب برگرفته می‌شود.

انصاری عنوان کرد: در معنای بعدی یعنی هنگامی که این صلاة به خدا نسبت داده می‌شود و به خلق قطعاً معنای یکسانی ندارد، صلاة از خداوند معنای دارد و صلاة از مخلوق معنای دیگری دارد. صلاة را وقتی مخلوق به کار می‌برد به معنای مطرح کردن طلب، خواسته و خواهش خود است، خواسته‌ای که در آن رحمت طلبیده می‌شود. اما خود صلاة را وقتی خداوند به کار می‌برد به معنای طلب رحمت نیست به معنای عین رحمت و تحقق رحمت است. می‌خوانیم «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ»، یعنی این یصلون یک جا از آن خدا و یک جا از آن فرشتگان است که در کنار هم مطرح می‌شود.

معنای صلاة خداوند بر پیامبر(ص)

این مفسر قرآن با بیان اینکه خداوند صلاة بر پیامبر(ص) دارد یعنی رحمت بیکران خود را بر وجود آن حضرت جاری می‌کند، گفت: خداوند جمع ملائکه را مطرح می‌کند، یعنی همه ملائکه طلب رحمت برای پیامبر(ص) می‌کند. نماز هم نوعی مشمول رحمت خداوند شدن است و هیچ راهی موثق‌تر، صحیح‌تر و نزدیک‌تر برای شمول رحمت خداوند شدن در آیین اسلام وجود ندارد. وزن یصلون مضارع است، این فعل دلالت بر استمرار و دوام دارد.

سلامتی و سلم

وی گفت: چنین چیزی را در مجموعه آیات قرآن نسبت به هیچ کدام از بزرگان الهی مشاهده نمی‌کنیم. این اختصاصی که ویژه پیامبر(ص) است. کلمه سلام یعنی دوری از آفت و ابتلا است. نام سلام در قرآن تحیت است. در جوامع مختلف این را پسندیده‌اند که وقتی می‌خواهند مراوده و معاشرت خود را آغاز کنند کاری کنند اما اسلام سلام را انتخاب می‌کند؛ در این واژه یکی سلامتی و عافیت و دیگری سلم و امنیت در آن است. دو چیزی که رشد اجتماعی و لذت‌های زندگی منوط به اینهاست همین سلامتی و سلم است. اوج اینها رحمت خداوند می‌شود. خداوند همه رحمت خودش بر جان و وجود این انسان (پیامبر(ص)) آن به آن می‌بارد.

تمایز صفات خالق و مخلوقات

انصاری با اشاره به تمایز میان صفات حق و مخلوقات، گفت: اولین تمایز این است که صفات حق بی‌انتها هستند. ما محدودیت در صفت داریم. پیش‌مقدمه همه صفات الهی را می‌توان کلمه واسع دانست. رحمت الهی این چنین است یعنی محدودیتی ندارد. هر مخلوقی به مقدار ظرف خودش از رحمت خداوند می‌گیرد.

این مفسر قرآن اظهار کرد: اگر شما مردمان ادعای محبت خدا دارید چاره‌ای نیست تا از وادی این مرد وارد وادی عشق شوید. اگر محبت این پیامبر(ص) به دل بنشیند شما محبوب حق می‌شوید.

غالب آیات قرآن، اخلاقی هستند نه احکام

وی با اشاره به بخش دوم آیه 56 سوره احزاب، عنوان کرد: این کتاب، 500 آیه در مورد احکام دارد، نزدیک دو سوم آن‌ها هم تکرار است، آیات اخلاقی بیشتر از آیات احکامی است. قرآن کتاب توضیح‌المسائل نیست بلکه جزئیات احکام را از زبان پیغمبر او و بعد هم از زبان فرزندان او می‌شنویم و یاد می‌گیریم. همچنین عده‌ای نزد رسول خدا(ص) آمدند و گفتند چگونه بر شما سلام بفرستیم فرمود: تقولون اللهم صل على محمد و آل محمد.

انصاری گفت: واژه زکات یک کلمه عام است نه اینکه فقط به کشمش و گندم و ... تعلق بگیرد. به پیامبر(ص) فرموده شد که زکات را بگیرد و مال آن‌ها را پاک کند، بعد فرموده شد که دعایشان کن که آن‌ها را آرامش بدهد و روح آن‌ها را تسکین می‌دهند.

یادآور می‌شود، این جلسه تفسیر شب گذشته در حسینیه انصاری تهران برگزار شد.