تدوین نخستین «دایرة‌المعارف موضوعی قرآن» و بودجه‌ای که تامین نمی‌شود

غلامحسین حیدری تفرشی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) اظهار کرد: چند سالی است که ذهنم درگیر این موضوع است که ما اثری به اسم دانشنامه موضوعی قرآن به زبان فارسی نداریم.

وی افزود: گاه موضوعات قرآنی در بعضی جاها مطرح شده است؛ به‌عنوان مثال آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی قرآنی را ترجمه کرده‌اند که یک لوح فشرده‌ای هم در آن هست که از اول تا آخر قرآن توسط یک قاری قرائت شده است.

حیدری تفرشی ادامه داد: در پایان قرآن از صفحه 604 به بعد حدود 20 صفحه به فارسی نوشته شده و به همان صفحات قرآن متصل است. بعد از سوره ناس به آن 20 صفحه می‌رسیم که نوشته شده «فهرست موضوعی قرآن». کلیات موضوعاتی که در هر صفحه هست، آنجا نوشته شده است. بیشتر از 20 صفحه هم نیست؛ قطعاً 20 صفحه نمی‌‌تواند فهرست موضوعی کل قرآن را نشان دهد.

اتمام فهرست‌نویسی

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اظهار کرد: یک گروه پنج نفره هستیم و کاری هست که چند سال است آن را شروع کرده‌ایم. من هم به‌عنوان یکی از کوچکترین اعضا، در جمع این هیئت هستم. در این هیئت در حال تألیف یک دانشنامه موضوعی قرآن هستیم. در حال حاضر فهرست‌نویسی ما تمام شده و چیزی حدود پنج هزار واژه تا الان انتخاب کرده‌ایم. به ترتیب الفبا هم استخراج کرده‌ایم،‌ مثلاً حرف الف 300 کلمه است، حرف م 50 کلمه است و ...، به همین ترتیب حروف الفبای فارسی از الف تا ی استخراج شده و بعد از آن نشانی داده‌ایم که به‌عنوان مثال 300 آیه در قرآن در مورد انسان است. به‌عنوان یک محور و مدخل آورده‌ایم که آفرینش انسان در قرآن از چه مراحلی تبعیت کرده است. پس یک بحث مراحل آفرینش انسان در قرآن را آورده‌ایم، بعد از آن نکات مثبت یا اخلاق مثبت انسان در قرآن، نکات منفی و ... آمده است، هر کدام از آیات مرتبط آمده است.

شیوه نگارش

وی در مورد شیوه نگارش این دایرةالمعارف عنوان کرد: در این کتاب، یک واژه را انتخاب کرده‌ایم. آیاتی که در ارتباط با آن واژه بوده و نکات پسوندی و پیشوندی که با آن واژه ارتباط داشته را آورده‌ایم؛ بعد آیه و بعد ترجمه را آورده‌ایم. از ترجمه آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی استفاده کرده‌ایم. بعد از آیه و ترجمه مفردات آن آیه را هم آورده‌ایم. آیه را واژه به واژه نوشته‌ایم و گفته‌ایم که واژه اولی، دوم، سوم و ... چه معنی‌ای دارند. بعد طوری تنظیم کرده‌ایم که وقتی کلمات را پشت سر هم بگذاریم با ترجمه آیه که قبل‌تر آورده‌ایم به اصطلاح منطبق شود.

حدود 20 ماه کار روی این دانشنامه

این استاد دانشگاه افزود: برای کاری که تا الان انجام داده‌ایم، حدود 20 ماه وقت گذاشته‌ایم. افرادی که کار تایپی انجام می‌دهند نیز پنج نفر هستند. به آن‌ها باید ساعتی پنج هزار تومان حق‌الزحمه بدهیم. یک گروه هم داریم که این گروه، کارشان صفحه‌بندی و تنظیم کتاب است.

کمبود هزینه 150 میلیون تومانی

وی گفت: 200 صفحه از این کتاب آماده است اما اگر بخواهیم از ب بسم‌الله تا ن پایان این دایرة‌المعارف تمام شود چیزی حدود 60 جلد کتاب می‌شود. بخشی از محتوای اولیه‌ این 60 جلد کتاب آماده است. تقریباً چیزی حدود 150 میلیون تومان برای آماده‌ساری این دایرة‌‌المعارف هزینه احتیاج داریم. اگر بودجه‌ای در حدود 150 میلیون تومان باشد آماده‌سازی این 60 جلد کتاب به‌عنوان دایرة‌المعارف موضوعی قرآن آماده خواهد شد. اما بعد از آماده‌سازی کتاب به نسبت اینکه در قالب لوح فشرده وارد بازار شود یا در قالب کتاب، هزینه‌هایش متفاوت می‌شود. چون الان آماده نیست به قیمت امروز می‌توانم بگویم N ریال بودجه می‌خواهد ولی تا آماده شود حدود یک سال و نیم زمان می‌برد و الان برای یک سال و نیم دیگر نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که چقدر هزینه می‌برد. اگر امروز بخواهیم چاپ کنیم 150 میلیون تومان آماده‌سازی‌اش هزینه دارد.

حیدری اظهار کرد: امروز اگر بخواهیم هزار نسخه چاپ کنیم حدود پانصد میلیون تومان نیاز داریم. این هم از کارهایی است که من به‌عنوان یک استاد دانشگاه واقعاً در توانم نیست که 150 میلیون تومان هزینه کنم ضمن اینکه حدود 60 میلیون تومان تا الان برای آنچه که اتفاق افتاده است هزینه کرده‌ایم، 50، 60 میلیون تومانی هم که هزینه شده است را همین گروه هیئت مدیره پنج نفره پرداخت کرده‌اند.

این استاد دانشگاه گفت: اگر کسی واقعاً به‌دنبال باقیات صالحات است ما حاضریم اسم ما هم نباشد. کار را ببینند اگر تأیید کردند و علاقه داشتند آن را بگیرند و ادامه دهند، یعنی بگویند هزینه آن را می‌پردازیم شما ادامه دهید و کار را به ما تحویل دهید. علی رغم اینکه کارهای خوب و نویی در کشور و در بازار چاپ و منتشر شده است، این کار جایش خالی است.

وی با اشاره به اعضای این هیئت پنج نفره، عنوان کرد: جعفری، مدیرکل روابط عمومی ارشاد، یکی از نیروهایمان است، صالحی رئیس دانشگاه فراهان استان مرکزی نیز یکی دیگر از همراهانمان هست، دو نفر دیگر نیز هستند. این هیئت پنج نفره به هیچ نهاد و هیچ دستگاه دولتی یا غیر دولتی هیچ ارتباطی ندارد.

حیدری در مورد گستره مخاطبان این اثر، گفت: هر کسی که سواد خواندن و نوشتن داشته باشد و در دلش ذره‌ای علاقه به قرآن داشته باشد می‌تواند در استفاده از این دانشنامه مخاطب ما باشد؛ بنا بر این فکر می‌کنم دانش‌آموزان سال آخر دبیرستان، همه دانشجویان دوره‌های کاردانی، کارشناسی، ارشد و دوره دکتری،‌ اساتید دانشگاه، معلمان آموزش و پرورش، منظور از معلمان آموزش و پرورش بیشتر دبیران دبیرستان‌ها هستند،‌ می‌توانند از این اثر استفاده کنند. به‌دنبال تعیین مدرک خاصی برای مخاطبان این اثر نیستم، ولی این ادعا را دارم که اگر کسی در فلان روستا زندگی می‌کند و تنها سواد خواندن و نوشتن قرآنی دارد می‌تواند از این دانش‌نامه استفاده کند.

وی اظهار کرد: ما حدود 30 هزار صفحه پیش‌بینی می‌کنیم که باشد، میانگین در نظر گرفته‌ایم که هر جلد تا 600 صفحه باشد، تا 600 صفحه اگر صحافی خوب باشد، می‌تواند انجام شود.

حیدری عنوان کرد: هزینه بالاست و ما نمی‌‌توانیم بگوییم که مثلا برای حرف الف با فلان دانشگاه قرارداد می‌بندیم و برای حرف ب با دانشگاه دیگری، این کار یا همه یا هیچ است. هر جایی که صحبت می‌کنیم وقتی می‌بینند که حداقل برای آماده‌سازی باید 150 میلیون تومان پول بدهند که کل آن آماده شود یا برای چاپ آن باید 500 میلیون تومان پول بدهند می‌گویند بروید خبرتان می‌کنیم. چند سال است که ما منتظریم که خبرمان کنند.

وی گفت: ما در فرهنگ ایرانی در ابتدای کتاب مطلبی با چنین مفهومی می‌نویسیم که اگر خواننده محترم بزرگواری کند به من یا ما اشکالات را منعکس کند ما در تجدید چاپ‌های بعدی رعایت می‌کنیم. این موضوع در کتاب‌های خارجی هم با ادبیات دیگری وجود دارد اما تنها کتابی که من سراغ دارم که این نوشته در آن نیست و عکس آن را دارد، قرآن مجید است. در سه یا چهار جای قرآن حضرت حق تحدی طلبیده است. در یک جا می‌فرماید «قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا»، (اسرا/88)، اگر همه جن و انس را به کمک بطلبید نخواهید توانست مثل این قرآن را بیاورید. این به‌عنوان تحدی یا مبارز طلبیدن است، این فقط در قرآن است و در هیچ جای دیگری نیست.

حیدری عنوان کرد: انسان که فوت می‌کند ارتباطش با دنیا قطع می‌شود و هیچ چیز و هیچ کسی نمی‌تواند برای انسان کاری کند. همسر، ‌فرزندان، اموال نمی‌توانند کاری کنند مگر اینکه خیرات و کار خیری به نیت شخص انجام شود، اما یک کار را اگر در این دنیا انسان دوست داشته باشد حدیث داریم که در آن دنیا و در عالم برزخ ادامه پیدا می‌کند. برزخ از لحظه‌ای است که وارد قبر می‌شویم تا قیامت. یک کار را اگر دوست داشته باشیم در عالم برزخ ادامه دارد. اگر کسی قرآن را دوست داشته باشد و یاد گرفتن قرآن را بلد باشد، ناقص بماند، یک صفحه، یک بخش، یک سوره از قرآن را حفظ کرده ولی خدا می‌داند که دوست داشته همه قرآن را حفظ کند در عالم برزخ و در قبر ملکی را وامی‌دارد که کنار آن انسان، در آنجا بقیه قرآن را تا روز قیامت یاد بگیرد. وقتی یاد گرفت وارد صحرای محشر که شد  جزء حافظان قرآن می‌شود که همه قرآن را بلد هستند، آنجا که وقتی می‌گویند بخوانید و طبقه طبقه به آن‌ها بدهید این افراد عقب‌ نمانده‌اند و جایشان پایین نیست. این هم جزء افتخاراتی است که فقط در قرآن هست.