برخورداری مجالس تعزیه رضوی از اعتباری همچون مجالس تعزیه عاشورا

محمدحسین ناصربخت، نویسنده و کارشناس نمایش‌های آئینی و دینی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: نسخ تعزیه بیشماری در حوزه فرهنگ و سیره رضوی در اختیار داریم که همگی آنها با ساختار گوشه به مقاطع گوناگونی از زندگی آن حضرت می‌پردازند و بیشتر هم توجه خود را معطوف به مسافرت ایشان به دعوت مأمون عباسی از مدینه به مرو کرده‌اند و اقامت ایشان در منطقه خراسان را تا لحظه شهادت گزارش می‌کنند.
وی ادامه داد: منظور از گوشه، داستان‌های فرعی است که به روند اصلی زندگی امام‌ رضا(ع) متصل می‌شوند و البته در بردارنده وقایع و اتفاقات متعددی هستند که در طول زندگی شریف آن حضرت به ویژه پس از عزیمت ایشان به ایران رخ داده‌اند و به طور مثال به شرح کرامات و معجزات آت حضرت نیز می‌پردازند.
این شبیه‌پژوه با اشاره به اینکه نسخ تعزیه و مجالس شبیه‌خوانی با موضوع رضوی از اعتباری همچون مجالس تعزیه عاشورا برخوردار هستند، تصریح کرد: قدمت نسخ تعزیه رضوی بر جای مانده به اوایل دوره قاجاریه و اوج و شکوفایی این هنر نمایش بازمی‌گردد؛ هر چند که ما نسخی نیز از سلسله صفویه و همزمان با رسمی شدن مذهب تشیع در ایران در اختیار داریم.
ناصربخت گفت: علاوه بر شرح زندگی حضرت رضا(ع) که غالب نسخ تعزیه به آن اختصاص دارد، ما در حوزه هنر شبیه‌خوانی با مجالسی نیز روبرو هستیم که پیرامون زوار آستان قدس رضوی روایت شده‌اند و همچنین شخصیت‌های مشهوری که مرتبط با ایشان هستند همچون حضرت احمد بن موسی(ع)«شاهچراغ» و حضرت معصومه(س) که به قصد ملحق شدن به آن حضرت راه پر فراز و نشیبی را به جان می‌خرند، اما میانه راه به دست عمال عباسی به شهادت می‌رسند و یا بر اثر بیماری رحلت می‌کنند.
وی افزود: داستان‌های دیگری همچون ضمانت آهو توسط امام رضا(ع) در نزد شکارچی و مناظره آن حضرت با نمایندگان ادیان الهی وجود دارد که بسیار مشهور است و البته همانطور که عرض شد در گوشه‌های مجلس تعزیه به آن پرداخته شده است.
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: آنچه که مسلم است اینکه ساختار کلی مجالس تعزیه رضوی نیز همچون مشابه مجالس مربوط به عاشورا و شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است، یعنی در مواجهه با این مجالس ما دو جبهه اشقیاء(یاران و نزدیکان مأمون عباسی) و جبهه اولیاء( نزدیکان و یاران مخلص امام هشتم) را داریم  و بر پایه قراردادهای مشهور تعزیه، اولیاءخوان در دستگاه موسیقی و به شیوه آوازی نسخه می‌خواند، اما اشقیاء‌خوان به شکلی عادی و البته با لحنی خشن و گوش‌خراش نسخه‌خوانی می‌کند که اصطلاحاً به آن «اشتلم‌خوانی» می‌گویند.
وی در پایان گفت: تنها تفاوتی که میان مجالس تعزیه عاشورا با مجالس تعزیه رضوی می‌توان در نظر گرفت وجه حماسی و صحنه‌های جنگاوری در مجالس عاشوراست که با ریتمی تند و با نواختن شکل خاصی از طبل و سنج و شیپور به وقوع می‌پیوندد؛ در حالی که مجالس تعزیه رضوی فاقد چنین صحنه‌هایی است.