مسابقات، قاری را برای حضور در محافل قرآنی تربیت نمی‌کند

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، برنامه «فرهنگ تلاوت» رادیو قرآن شب گذشته، 24 آذرماه، با اجرای صفری و دو کارشناس، سعید رحمانی، قاری و داور مسابقات قرآن و سعید زکی‌لو از مدرسان قرآنی با موضوع آسیب‌شناسی، تهدیدها و فرصت‌هایی که مسابقات برای قاریان فراهم می‌کند، همراه بود.

در ابتدای این جلسه رحمانی گفت: فرهنگ مسابقه به عنوان اینکه فضایی را برای رقابت و انگیزه رشد به فرد می‌دهد فی نفسه ارزشمند است. اما اگر مسابقه با بهجت، نشاط، خلاقیت و افزایش هنر تلاوت همراه باشد، مسابقه خوب است و باید رشد و ارتقا پیدا کند و اگر مسابقه منجر به ایجاد استرس و دغدغه و فرسایش و استهلاک تلاوت متسابق را دنبال داشته باشد این مسابقات ره به جایی نمی‌برد.

وی ادامه داد: باید به این امر قائل شویم که مسابقات با چه اهداف و چشم‌اندازی برگزاری می‌شود و این اهداف و چشم‌انداز چه اندازه ارزیابی می‌شود و باید گروه هدف مسابقات را نیز شناسایی کنیم.

رحمانی با اشاره به راهکارهایی برای برطرف کردن ایرادات مسابقات قرآن گفت: تا جایی که مطلع هستیم در بخش فنی کمیته‌هایی تشکیل شده است که منجر به تصمیماتی شده است که نتایج آن را در این سال‌ها قابل مشاهده خواهیم دید. در مسابقات امسال هم آیین‌نامه تغییرات قابل توجهی داشت.

تلاوت قرآن، مقوله هنری است

وی با تأکید بر اینکه تلاوت قرآن، مقوله هنری است عنوان کرد: در بحث هنر نگاه جزء نگر به صرف خودش نمی‌تواند به تمامی پاسخگو باشد. در مسابقات بخشی را به عنوان صوت، وقف و ابتدا و لحن قرار داده‌ایم و داورهای خوبی هم مسابقات را قضاوت می‌کنند اما بعضاً در مسابقاتی بوده‌ایم که فردی قرآن را تلاوت می‌کند اما خروجی مسابقه این است که فرد دیگری اول شده است و در این میان این مطرح است که آیا داوری اشتباه کرده و یا آیین‌نامه اشتباهاتی داشته است؟ شاید هم اینگونه باشد اما من معتقدم که برخی از اوقات فرآیند، فرآیند کاملی نیست.

رحمانی تصریح کرد: در مقوله هنری باید همواره دو دیدگاه داشته‌ باشیم. یکی دیدگاه جزءنگر و دیگری دیدگاه کل نگر داشته باشیم. در مسابقات باید سه رشته و سه گروه داوری کنند آن هم در کمال متانت و طیب خاطر نه اینکه مسابقات در حال حاضر که داوران از 8 صبح تا شب می‌نشینند و مسابقات را قضاوت می‌کنند بلکه باید مسابقات کاملاً زمان‌بندی شده و با حوصله برگزار شود و گروهی باشد که تنها تلاوت قاریان را آنالیز کند که در حال حاضر نیز تنها توسط همین گروه به قاریان نمره داده می‌شود و گروه دوم افرادی باشند که کلیت تلاوت را نمره دهند که این داوران کلی‌نگر باشند و گروهی از داوران، میان رشته‌ای باشند.

این داور مسابقات با اشاره به اینکه یکی از مواردی که باید در اتاق فکر ما بر آن کار شود تربیت داوران میان‌رشته‌ای است، اظهار کرد: نیاز به داوران میان رشته‌ای به صورت ملموس احساس می‌شود ارتباط رشته‌های لحن و وقف و ابتدا است که جای آن بسیار خالی و کمرنگ است. وقتی ارتباطی مناسب میان این رشته‌ها برگزار می‌شود، هم از جهت خلق تلاوت فاخر و هم اینکه دست قاری را برای آن خلاقیت بازکرده‌ایم به او کمک شده است.

وی با اشاره به نحوه تلاوت و کار هنرمندانه محمد اسماعیل در واژه «تبصرة» در سوره مبارکه قاف، ادامه داد: این همان ارتباط میان رشته‌ای است که هم لحن به زیباترین وجه القا می‌شود و هم وقف و ابتدا و یا مثال‌های مشابهی که هست که در آیین‌نامه مسابقات به این موارد نمره‌ای داده نمی‌شود و بیشتر به دنبال خطاها هستیم نه نکات مثبت.

رحمانی عنوان کرد: ما داریم به معلول‌های مثبت و منفی در مسابقات نمره می‌دهیم و علت‌ها را در نظر نگرفته‌ایم و یا تلاوت عبارت «ذلِکَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ» از سوره مریم از استاد رفعت همراه با وقف و القای معناست که باید در این زمینه کار شود که تصویر کاملی از قرائت ادا می‌شود.

وی بیان کرد: به اعتقاد من داور لحن باید دوره‌ای معناشناسی و صرف و لحن گذرانده باشد چون معنای آیات را بداند چون نمره دادن به متسابقان در گرو این امر است.

فرم‌های داوری مسابقات سهم اندکی را برای قرائت معنامحور قائل شده‌اند

در ادامه سعید زکی‌لو با اشاره به نقاط ضعف و قدرت مسابقات، اظهار کرد: در خصوص نقدی که بر مسابقات به عنوان فردی که قریب به 30 سال در اکثر مسابقات به عنوان شرکت‌کننده، مسئول امور فنی و داور انجام وظیفه کرده‌ام، دیده‌ام آسیب‌های مسابقات علی رغم ویژگی مسابقات سرجایش باقی‌مانده است و برخی از آسیب‌ها سال به سال سیرش در مسابقات ادامه دارد و گویا اصلی در مسابقات شده است به گونه‌ای که تغییری در این راستا در مسابقات نتوانسته‌اند ایجاد کنند.

این مدرس قرآنی کشورمان بیان کرد: بین مسابقات، جلسات و آیین‌نامه‌ها پایه‌ای دیگری است که به عنوان برگزاری سمینارهای بررسی آسیب‌های تلاوت که توسط دستگاه‌های قرآنی برگزار می‌شود. مقالات زیبا و موشکافانه و علمی از حیث هنر تلاوت بر معنامحوری و لحن بیانی تألیف شده و همه آنها قابل استفاده است اما ارتباط اندکی بین این و تنظیم آیین‌نامه‌ها برای خروجی مورد نظر ما که قاری به عنوان سخنگوی خدا است، نیست و قاری تربیت می‌کنیم که مسابقات آیین‌نامه‌اش به پیروی از موسیقی و تنغیم دعوت می‌کند، اما مقالات و مباحث دلسوزانه اساتید دعوت به معنا محوری می‌کند.

وی ادامه داد: هنگامی که نوع تنظیم فرم‌های داوری را نگاه می‌کنیم سهم اندکی را برای قرائت معنامحور قائل شده‌اند و بنابراین قاریان برای حضور در مسابقات از فرم‌های داوری که پیرامون مباحث تنغیمی می‌چرخد، تبعیت می‌کنند و در نهایت قاری هنگامی که مقام کشوری و بین‌المللی می‌آوریم، بعد از آن قرائت‌های مجلسی و محفلیشان فراهم می‌شود. یعنی آن برون‌داد مسابقات قرآن، قاری را برای تلاوت در محفل تربیت نمی‌کند بلکه لحن آن قاری پیرامون مباحث تنغیمی می‌چرخد تا لحن بیانی.

این مدرس قرآن اظهار کرد: برخی از تلاوت‌های متسابقان در مسابقات مخاطبان را به وجد می‌آورد که انتظار دارند او رتبه نخست را کسب کند و می‌بینیم که فرد دیگری که براساس آیین‌نامه قرائت کرده است اول شده است. لذا اگر آمدیم مبانی را در مسابقات تعیین کردیم حالا باید وزن دهیم. وزن تأثیرگذاری در مخاطب چه امتیازی داشته باشد که بگوید قاری به کدام سمت رود و یا وزن معنامحوری باید چه امتیازی داشته باشد و...

زکی‌لو اضافه کرد: آیا تنها دو نمره قرار دادند برای تلاوت معنامحوری قاری کفایت می‌کند و حال اینکه تمام تلاوت و هنر تلاوت قرار است که پیامی را قاری از طرف خداوند به مردم برساند که باید استفهام، وعده و وعیدها و بیان عذاب و انذار از نحوه تلاوت قاری آشکار باشد و با تغییر لحن قاری آن را متوجه شویم لذا ما باید در اینجا منتظر پیروی قاری از نغمات باشیم و یا منتظر پیام قرآن باشیم؟ بنابر این چه بخواهیم و نخواهیم مسابقات در کشورما یکی از الگوهای اعطای اعتبار اجتماعی شده است که این اشتباه است.

وی عنوان کرد: الگوی تلاوت و قرائت را از مصر گرفته‌ایم و الگوی نفرات برتر را از مالزی گرفته‌ایم. در خود مصر هیچ کدام از قراء مصر مرجع تلاوت را در کدام مسابقه مقام بین‌المللی آورده‌اند؟ بلکه تعریفی را از سطح کیفی تلاوت استاندارد بیان کرده‌اند که در این سطح شاید چند نفر باهم جا بگیرند و پذیرفته شوند. در مسابقات ما تنها سه نفر اول تا سوم مهم هستند و سرنوشت سایر شرکت‌کنندگان مهم نیست.

این مدرس قرآن با اشاره به اینکه در هر صورت اکثر اساتید و قاریان به لزوم تغییر روش مسابقات رسیده‌اند، بیان کرد: برگزاری و آیین‌نامه مسابقات چون پدیده خوبی برای رفاقت است لذا می‌توان تغییراتی نیز در آن ایجاد کرد.

یادآور می‌شود، ویژه‌برنامه «فرهنگ تلاوت» کاریست از گروه اطلاع رسانی رادیو قرآن که به تهیه‌کنندگی فاطمه رحمانی و اجرای هادی صلح‌جو سه‌شنبه هر هفته از ساعت 21:10 از رادیو قرآن به سمع شنوندگان می‌رسد.