بهره‌مندی از نسخ غنی در حوزه شبیه‌خوانی و تعزیه پیرامون حضرت زهرا(س)
گروه هنر: در مورد مقاطع گوناگون زندگی حضرت زهرا(س)، در هنر تعزیه و از منظر نسخه‌شناسی آثار فاخری از دیرباز وجود دارد که می‌تواند برای تولید و یا بازتولید آثار ویژه این ایام مورد توجه قرار گیرد.
محمدحسین ناصربخت، کارشناس و مدرس تئاتر در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: پیرامون شخصیت حضرت زهرا(س) و جریان شهادت ایشان، از دیرباز نسخ تعزیه فراوان در اختیار داریم و حتی در سایر مقاطع زمانی صدر اسلام، روایاتی نمایشی وجود دارد که در آن نقش حضرت زهرا(س) تعیین‌کننده است.
وی ادامه داد: نسخی پیرامون وفات حضرت خدیجه(س) و رحلت پیامبر اکرم(ص) نیز وجود دارد که در آنها نکاتی درباره حضرت زهرا(س) تأکید شده است و فرازهای زیادی از این نسخ نیز به آن حضرت اختصاص دارد؛ تعدادی نیز نسخه تعزیه موجود است که در آن به تناوب از حضرت زهرا(س) یاد شده، همچون نسخ حسنین(ع) و یا نسخه‌هایی موسوم به «عروس قریش».
این شبیه‌پژوه تصریح کرد: در نسخ تعزیه پیرامون زندگی، دوران خلافت و همچنین شهادت حضرت علی(ع) نیز مقاطعی نمایشی پیرامون حضرت زهرا(س) وجود دارد، اما در برخی از مجالس تعزیه که در آنها از کرامات آن حضرت سخن به میان می‌آید و یا به دوران کودکی این بانوی بزرگوار می‌پردازند، مستقیماً به شخصیت ایشان اشاره می‌شود.
ناصربخت در ادامه گفت: قدیمی‌ترین نسخی که به شخصیت و زندگی و جریان شهادت حضرت زهرا(س) پرداخته‌اند به دوره صفویه باز می‌گردند، یعنی درست در زمانی که مذهب تشیع در ایران به رسمیت شناخته شد و باید گفت که مجالس تعزیه مربوط به حضرت زهرا(س) و به ویژه مقطع شهادت آن حضرت همچون تمامی نسخ تعزیه ساختاری استاندارد دارد، یعنی در آن تقابل میان اولیاء و اشقیاء را شاهد هستیم.
این مدرس دانشگاه افزود: اوج پرداختن به زندگی حضرت زهرا(س) و ماجرای شهادت آن حضرت را می‌توان در میان نسخ تعزیه‌ای که از دوره زندیه به جای مانده است جستجو کرد که البته در آنها با توجه به جو حاکم در آن زمان، بیان شدیداللحنی را در مورد جوز و ظلم خلفای مسلمین پس از رحلت حضرت رسول(ص) شاهد هستیم.
ناصربخت تأکید کرد: البته در مورد نحوه شهادت آن حضرت و اینکه چه گروه و جریانی در این واقعه دخیل بوده‌اند، همچنان نظرات مخالف و مبهم وجود دارد، اما طرح غالب نظرات مطرح شده در این زمینه که آنها را می‌توان در شرح بسیاری از نسخ تعزیه مشاهده کرد در این عصر و زمان و با توجه به شرایط به وجود آمده که نیاز به وحدت میان مسلمین از همه فرقه‌ها و جریانات دارد به صلاح نیست.
وی در پایان گفت: با این پیش فرض بهتر است در صورت تولید و اجرای مجالس تعزیه پیرامون حضرت زهرا(س) بیشتر تأکید بر دوران زندگی ایشان، شرح غزوات، دوران زندگی سعادتمند آن حضرت با حضرت علی(ع) و مقطع رحلت حضرت خدیجه(س) و رحلت رسول اکرم(ص) داشته باشیم و همانطور که اشاره شد در این زمینه از نظر نسخه‌شناسی شاهد غنای خوبی هستیم.
