سطح‌نگری در تفسیر قرآن؛ مشکل اصلی جهان اسلام
گروه بین‌الملل: یکی از مشکلات اساسی جهان اسلام عدم توجه به مقوله روش‌شناسی و سطحی‌نگری در تفسیر و درک معانی آیات قرآن کریم است؛ حال اینکه قرآن به‌عنوان کتابی جهانشمول، محور اصلی اتحاد میان مسلمانان بوده و به برادری و برابری فرمان می‌دهد.
این مربی قرآن ترکیه‌ای در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با تأکید بر اهمیت تدبر و تعقل در قرآن کریم، اذعان داشت: پیش از انس گرفتن با آیات قرآن باید این موضوع را مد نظر داشت که هر علمی نیازمند روش‌شناسی است. بی‌تردید در درک و فهم آیات قرآن نیز باید مسئله روش‌شناسی در اولویت قرار گیرد. شاید بتوان گفت که یکی از مشکلات جهان اسلام عدم توجه به مقوله روش‌شناسی است. به عبارتی این مقوله برای درک، فهم و تفسیر آیات قرآن لازم و ضروری بوده و همانند یک چراغ روشنی است که انسان باید آن را در عبور از تاریکی‌ها به کار گیرد. آیات قرآن بدون تحریف و تغییر بر جای مانده‌اند و این ما هستیم که باید بتوانیم مفاهیم آیات را به بهترین نحو ممکن استنباط کنیم. فرض کنید درخت میوه‌ای در حیاط خانه وجود دارد و شما می‌خواهید که از میوه‌های درخت تناول کنید. در وهله اول برای دسترسی به میوه‌ها باید روشی را به کار گیرید، همانند بالا رفتن از درخت و یا هر روش دیگری. پس در این جا کسی سود می‌برد که از بهترین روش آگاهی داشته باشد.
وی تصریح کرد: عدم اتکا به مطالعه و روش‌شناسی موجب ایجاد یک تعصب غالب در افکار انسان‌ها می‌شود. به نظر من باید آثاری را که در گذشته به رشته تحریر در آمده‌اند را محترم شمرد، اما تنها به آن‌ها اکتفا نکرد. قرآن به عنوان کلام الهی، کتابی جهانشمول و دارای معانی و مفاهیم نا‌محدود است. اگر در هنگام ترجمه و تفسیر آیات قرآن کسی بگوید که من مطلقاً مقصود آیه و یا سوره‌ای را می‌دانم، او در واقع معنای آیات را بسیار محدود شمرده است. حال اینکه معانی و مفاهیم قرآن بسیار عمیق‌تر از بینش و اندیشه ماست.
ذکی آجر ادامه داد: قریب 20 سال است که با دوستان به صورت گروهی جلساتی را برای تفسیر آیات قرآن برگزار می‌کنیم. در این جلسات ضمن بررسی سبک و سیاق، روش‌شناسی و اصول تفسیر آیات، آثار مفسران را نیز مورد مطالعه قرا می‌دهیم. هدف ما از فعالیت‌های قرآنی پی پردن هرچه بیشتر به معانی و مفاهیم عمیق این کتاب آسمانی است.
مربی قرآن ترکیه‌ای با اشاره به اهمیت آموزش و تعلیم صحیح قرآن کریم، افزود: آموزش دارای دو بُعد متفاوت است. اولین بعد آموزش، تلفظ و دیگری تعلیم معانی و مفاهیم قرآن است. اساتید هنگام آموزش قرآن باید در ابتدا به موضوع مخارج حروف و یا به عبارتی طریقه تلفظ صحیح توجه داشته و سپس با روخوانی سوره‌های کوچک قرآن، دانش‌آموزان را با چگونگی امر تلفظ بیشتر آشنا کنند. در گام‌های بعدی آموزش قواعد تجوید به منظور تلاوت زیبای آیات قرآن نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
ذکی آجر اظهار داشت: قرآن، تنها کتابی برای دعا نیست. قرآن به ما می‌آموزد که چگونه به خداوند ایمان آورده و حق بندگی را به جای آوریم. به وسیله قرآن ما می‌توانیم به سیره و اصول والای اخلاقی پیامبر اکرم(ص) نیز پی ببریم. قرآن کتاب و هدایتگری در زندگی است. همانقدر که وجود آب و غذا لازمه تداوم حیات بشر است، خواندن قرآن کریم و درک معانی آن نیز برای حیات دنیوی و اخروی لازم و ضروری است. همانطور که یک کشتی در میان امواج متلاطم و گرداب‌های بزرگ، نیازمند رسیدن به یک خشکی است؛ انسان نیز در حیات دنیوی برای آلوده نشدن به کفر، شرک، نفاق و پلیدی‌ها باید همیشه با آیات قرآن مأنوس شود.
مربی قرآن و استاد الهیات ترکیه‌ای با تأکید بر ضرورت اتحاد در جهان اسلام، گفت: خداوند در قرآن کریم می‌فرماید که همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراکند نشوید. همچنین در برخی آیات نیز به مسئله اتحاد تأکید دارد. پس قرآن محور اتحاد میان مسلمانان است. اما شاید این سؤال برای شما پیش بیاید که پس علل اصلی تفرقه در میان مسلمانان چیست؟ چگونه امکان دارد انسان‌ها یک کتاب را بخوانند، اما دارای دیدگاه‌های بسیار متفاوت باشند؟ مشکل اینجاست که برخی از مسلمانان با یک دیدگاه سطحی تنها قرآن را روخوانی می‌کنند و فقط به معنای لفظی آن توجه دارند. عدم توجه به موضوع درک صحیح معانی زمینه‌ساز اختلافات می‌شود. در واقع اشکال از شیوه برداشتهای ناصحیح از معانی قرآن و سطحی‌نگری است. این گونه برداشتهای ناصحیح و خودسرانه از معانی قرآن یکی از علل اصلی به راه‌افتادن جنگ‌ها و اختلافات مذهبی است.
وی در پایان این گفت‌و‌گو تصریح کرد: تفسیر‌های سطحی و نامعقول و همچنین برداشتهای ناصحیح از قرآن کریم توسط قشری خاص از مسلمانان موجب بروز مشکلات زیادی در جهان اسلام شده است. حال اینکه قرآن به عنوان کتابی جهانشمول، محور اصلی اتحاد میان مسلمانان بوده و به برادری و برابری فرمان می‌دهد؛ تفسیر‌های خودسرانه آیات قرآن توسط قشری منفعت‌طلب و افراطی، مسائل و مشکلات زیادی را به همراه داشته است. برای مقابله با این امر باید بهترین راهکار‌ها را برگزید.
