كتاب «فاجعه منا به روايت مطبوعات و رسانه‌های خارجی» را آنلاين مطالعه كنيد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) كتاب فاجعه منا به روایت مطبوعات و رسانه‌های خارجی كه به همت پژوهشكده حج و زیارت و از سوی نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شده است، تلاش می‌كند چرایی و چگونگی رخداد این فاجعه اسفبار و اقدامات و عملكرد سعودی‌ها پس از آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

در مقدمه این كتاب آمده است: اخبار، گزارش‌ها و تفسیرهای بسیاری درباره چگونگی و علل وقوع فاجعه منا در موسم حج 1436هجری قمری در مطبوعات و رسانه‌های خبری جهان عرب و اسلام منتشر و دلایل مختلف و گاه متضاد برای علل وقوع آن بیان شد. این اختلاف نظرها و تحلیل و تفسیرها، تنها به علل وقوع این فاجعه محدود نمی‌شود بلكه چگونگی و جزئیات حادثه و حتی محدوده وقوع آن ‌را نیز در بر می‌گیرد.

در این اثر كه در دو بخش اول و دوم و یك بخش پایانی شامل اسناد بخش‌های اول و دوم(زبان عربی) تنظیم شده است، افزون‌ بر تبیین چگونگی پدید آمدن این حادثه، از لابه‌لای انبوه مطالب منتشر شده در مطبوعات و رسانه‌های خبری خارجی، علل وقوع آن نیز بیان و جغرافیای منا، محدوده وقوع حادثه و محیط پیرامونی آن معرفی شده و با دسته بندی و بیان اظهارات مقامات سعودی و شاهدان عینی در چند محور، نتیجه‌گیری به عمل آمده است.

در بخش نخست كه به بیان چرایی و چگونگی رخداد فاجعه منا می‌پردازد، ذیل بررسی جغرافیای منا و محل وقوع حادثه آمده است: منا در دره‌ای محصور بین سلسله كوه‌های شرق مكه قرار دارد. طول آن بالغ بر 4100 متر و عرض آن حداقل 400 و حداكثر 1700 متر است. از مساحت 7/82 كیلومتر مربعی آن فقط 61% معادل 4/8 كیلومتر مربع، قابل استفاده بوده و مابقی را كوه‌های صعب العبور به ارتفاع 500 متر تشكیل داده‌اند.

موقعیت چادرهای حجاج ایرانی در منا، مشخصات پل جمرات، طرح عملیاتی كنترل امنیتی منا، برنامه تفویج(اعزام گروهی) به پل جمرات و جزئیات فاجعه منا از دیگر مطالب این بخش است كه بر اساس بیانیه‌های رسمی مقامات سعودی، حدود ساعت 9 صبح روز دهم ذی‌حجه 1436ه‍جری قمری در محدوده تقاطع خیابان 204 با خیابان 223 رخ داد.

ذیل عنوان جزئیات فاجعه منا می‌خوانیم: چند تن از نیروهای دفاع مدنی عربستان پس از حادثه در گفت‌وگو با خبرنگار سایت خبری اخبار 24 مشاهدات خود را چنین توصیف كردند: «گویا زلزله‌ای رخ داده است. ... مردم از سر وكول هم بالا می‌رفتند تا خود را نجات دهند. یك زائر زن از آسیای میانه حاضر نشد دست شوهرش را كه زیر اجساد تعدادی از شهدای حادثه گرفتار شده بود، رها كند. ... یكی از مسئولین چادرهای حجاج عرب فریاد می‌زد و از نیروهای دفاع مدنی درخواست كمك می‌كرد كه به چادرها بیایند؛ زیرا تعداد زیادی از حجاج در محوطه‌های بین چادرها و در ورودی‌های این محوطه‌ها مصدوم شده یا جان‌ باخته‌اند. ... حجاج عرب كمك می‌خواستند ولی حجاج آفریقایی كه به زبان عربی آشنایی نداشتند با اشك و گریه از نیروهای دفاع مدنی استمداد می‌كردند».

در بخش نخست اثر، بی‌تدبیری و سوء مدیریت سعودی‌ها، تدافع و رفتار نادرست حجاج و پایبند نبودن آن‌ها به مقررات اعزام به جمرات، عبور كاروان رسمی مقامات بلند پایه عربستان سعودی، رفتار حجاج آفریقایی (سیاه پوستان و مصری ها)، عامل خرابكاری و توطئه و رفتار حجاج ایرانی به ترتیب از علل وقوع فاجعه منا برشمرده شده است.

ذیل عنوان تدافع و رفتار نادرست حجاج و پایبند نبودن آنها به مقررات اعزام به جمرات، دیدگاه كارشناس آلمانی مدیریت توده‌های جمعیت در مورد تدافع و فشار متقابل، پدیده‎های «ایست ـ حركت» و «آشوب جمعیت»، هشدارهای وضعیت بحرانی جمعیت، اقداماتی برای بهتر كردن ایمنی و امنیت جمعیت و دیدگاه كارشناس انگلیسی در مورد مكانیزم وقوع فاجعه منا نیز بررسی شده است.

استفان ریچر استاد رشته‌‌ روانشناسی اجتماعی دانشگاه سنت اندروز اسكاتلند در گفت‌و‌گو با روزنامه لس آنجلس تایمز چاپ آمریكا در پاسخ به برخی از دیدگاه‌های مطرح شده در مورد نحوه و علل وقوع فاجعه منا اظهار می‌دارد: «عده‌ای بر این باورند كه شلوغی ناشی از تجمع بیش از حد مردم در یك جا موجب رعب و وحشت جمعیت می‌شود و آنها را به گریختن وادار می‌كند. بكارگیری واژه‎هایی از قبیل رعب و وحشت در توصیف این حادثه به هیچ وجه درست نیست. زیرا هنگام شلوغی و یورش جمعیت، افراد نمی‎توانند تكان بخورند چه رسد به گریختن. ... در چنین شرایطی تعدادی از افراد، زمین می‌افتند و عده‌ دیگری بی‌خبر از آن از پشت‌سر می‌آیند و به صفوف جلویی فشار وارد می‌سازند و آنها را هل می‌دهند كه موجب تشدید تدافع می‌شود و بدین ترتیب افراد زیادی جان می‌بازند. ... نیمی از شهدای حادثه منا بر اثر نفس تنگی جان باختند. اظهارات تعدادی از شاهدان نیز همین مطلب را تأیید می‌كند».

همچنین ذیل عنوان اقداماتی برای بهتر كردن ایمنی و امنیت جمعیت كه در بخش نخست مطرح می‌شود، پژوهشگر اثر پیشنهاد می‌كند كه برای رعایت ایمنی و امنیت جمعیت، باید از به وجود آمدن تراكم‌های بیش از 4 ـ 3 نفر در هر متر مربع در جمعیت‌های انبوه به‌ویژه در آغاز شكل‌گیری موج‌های «ایست و حركت» یا «نا آرامی جمعیت» جلوگیری كرد. لذا تركیبی را شامل طراحی، عملیات، نظارت، مدیریت جمعیت و برنامه‌های احتمالی پیشنهاد می‌دهد.

نویسنده اثر در بخش دوم كه در قالب اقدامات و عملكرد سعودی‌ها پس از فاجعه منا تدوین شده است، رفتار سعودی‌ها را از لحاظ اعلام وقوع حادثه به مراجع ذی‌ربط، جلوگیری از تداوم و گسترش فاجعه و از لحاظ ارائه خدمات پزشكی و درمانی به مصدومان حادثه مورد بررسی قرار می‌دهد و معتقد است كه سعودی‌ها نه تنها با بی‌تدبیری و سوء مدیریت، موجب بروز فاجعه منا در موسم حج سال 1394هجری شمسی شدند بلكه با بی‌برنامگی، سردرگمی، آشفتگی و انفعال خود در تعامل با وقایع پس از حادثه، آثار زیانبار آن را تشدید كردند.

سعودی‌ها بیش از هر چیز دیگری درصدد حفظ آبرو و حیثیت خود بودند كه در این حادثه به شدت آسیب دیده بود و به همین خاطر نهایت تلاش خود را مبذول داشتند تا مانع عكس‌برداری و فیلم‌برداری دیگران از حادثه شوند و نگذارند ملت‌های جهان به ویژه جهان اسلام به عمق این فاجعة هولناك پی ببرند.

انتقال، نگهداری، شناسایی و تدفین اجساد شهدای فاجعه و پیگیری علل وقوع حادثه توسط مسئولان سعودی از دیگر اقدامت و عملكرد سعودی‌ها پس از فاجعه منا به شمار می‌رود كه در این بخش مورد تجزیه و تحلیل و چگونگی شناسایی اجساد، جمع‌آوری اموال و متعلقات شهدای منا و تدفین اجساد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پژوهشگر این اثر در ادامه بخش دوم و ذیل عنوان انتقال، نگهداری، شناسایی و تدفین اجساد شهدای فاجعه، از تعیین ملیت و هویت شهدا، تشكیل پرونده، تدابیر ویژه برای شناسایی اجساد مجهول الهویه، تصویربرداری، انگشت‌نگاری و نمونه‌برداری دی ان ای به عنوان مجموعه اقداماتی نام می‌برد كه سعودی‌ها برای شناسایی اجساد به كار برده‌اند.

فاجعه منا به عنوان تلخ‌ترین رویداد حج معاصر در دوم مهرماه 1394 برابر با عید قربان در خیابان 204 منا به وقوع پیوست. هیچگاه عربستان سعودی آمار دقیق كشته شدگان بیش از 40 كشور اسلامی را اعلام نكرد ولی شاهدان و كارشناسان تا 8 هزار نفر جان باخته را برآورد كردند. تعداد 461 تن از هموطنان ایرانی در این واقعه به شهادت رسیدند.

گفتنی است، كتاب فاجعه منا به روایت مطبوعات و رسانه‌های خارجی كه در قطع وزیری و 677 صفحه به همت پژوهشكده حج و زیارت و از سوی مؤسسه فرهنگی هنری مشعر وابسته به حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شده، در آستانه توزیع در بازار نشر است.

برای دریافت و مطالعه این کتاب اینجا را کلیک کنید!