جایگاه اقتصاد مقاومتی در سیره امام صادق(ع)

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حضرت امام جعفر صادق(ع)، امام ششم شیعیان و بنیانگذار فقه جعفری است؛ به این دلیل که احکام فقهی این امام بزرگوار از مهم‌ترین منابع قوانین فقه شیعه محسوب می‌شود.
یکی از مواردی که در سیره امام جعفر صادق(ع) دارای اهمیت است نحوه نگرش آن حضرت به مسائل اقتصادی و معیشیتی به عنوان یکی از تأکیدات دین مبین اسلام است. امروز مصادف با سالروز شهادت این امام بزرگوار است و در این روز به بررسی سیره اقتصادی آن حضرت می‌پردازیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین علی‌اکبری، پژوهشگر سیره معصومین(ع) در گفت‌وگو با ایکنا ضمن تسلیت شهادت امام صادق(ع) درباره سیره اقتصادی آن حضرت اظهار کرد: امیدوارم همه شیعیان در عمل و در رفتار از سیره آن حضرت بهره گرفته و از رفتار ایشان تأثیر بگیرند. درباره مسائل اقتصادی که از معضلات جامعه امروزی ماست باید گفت با توجه اینکه دارای رهبر و امام هستیم، نه تنها می‌توان در همه موارد از آنان الگو گرفت بلکه می‌توان مشکلات فردی و اجتماعی را از این طریق برطرف کرد.
تأکید امام صادق(ع) بر رفع نیازهای اقتصادی توسط خود افراد
وی ادامه داد: یکی از اموری که امام صادق(ع) در مسائل اقتصادی مورد توجه قرار داده و برای ایشان بسیار دارای اهمیت بود، این است که با برخورداری و استفاده از امکانات و فرصت‌هایی که برای ایشان فراهم شده، مشکلات و مسائل اقتصادی را برطرف کرده و نیازهای اقتصاد خود و جامعه را تأمین کنند.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) افزود: بر این اساس، امام صادق(ع) تأکید داشتند که انسان باید معیشت و نیازهای اقتصادی خود را با دست و با استفاده از توان خود برطرف کند و این همان اقتصاد مقاومتی است که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید داشته و دارند.

کسب روزی حلال با تحمل رنج و مشقت
وی با اشاره به روایتی درباره رفتار اقتصادی امام صادق(ع) گفت: براساس روایتی، ابوعمرو شیبانی می‌گوید که «دیدم امام صادق(ع) در حالی‌که عرق می‌ریزد، بیل به دست و در زیر تابش آفتاب مشغول کار کردن است، عرض کردم اجازه دهید این کار را من بر عهده بگیرم اما آن حضرت فرمودند: من دوست دارم که هرکسی برای تأمین زندگی ‌و رفع مشکلات اقتصادی خود اقدام کرده و طعم زحمت و تلاش در زیر آفتاب را بچشد».
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) تأکید کرد: همچنین در روایت و حدیث دیگری نقل شده است که فضل ابن ابی قره می‌گوید که «بر امام صادق(ع) وارد شدم و دیدم خودشان مشغول کار کردن هستند. به ایشان عرض کردیم که اجازه دهید این کار را ما یا غلامان انجام دهیم اما ایشان فرمودند: مرا به خود واگذارید چراکه دوست دارم  خداوند، مرا در حالی ببیند که با دست خود کار می‌کنم و با تحمل رنج و مشقت کسب روزی حلال می‌کنم».

انتخاب روش سخت کسب درآمد
وی ادامه داد: براساس این دو روایت، آن حضرت تأکید داشتند که خودشان از منابعی همانند زمین زراعی و باغی که در اختیار دارند کسب سود کرده و خودکفا باشند تا به کسی نیاز نداشته باشند. البته این روند با انتخاب و گزینش کارها و روش سهل و آسان نبوده بلکه مایل بودند کارهای سخت را دنبال کرده و رنج و حرارت آفتاب گرم را تحمل کرده تا اینکه زندگی ایشان با استفاده از این منابع تأمین شود.
علی‌اکبری خاطرنشان کرد: با این اوصاف لازم است که اولا مردم ما این باور را داشته و به این مسئله توجه داشته باشند که با امکانانی که در اختیار دارند زندگی خود را تأمین کرده و ثانیا سختی کار باعث فرار آنها از انجام این کارها نشده و به دنبال کارهای صرفا آسان نباشند.

اهتمام فراوان امام صادق(ع) به کسب روزی حلال
وی تأکید کرد: هرچند کاری دشوار باشد اما انسان برای تأمین معاش و رفع مشکلات اقتصادی باید تابش آفتاب سوزان را هم تحمل کند و باید این مسئله را با دل و جان بخرد تا بتوانند زندگی خود را تأمین کند. نکته دیگر این است که براساس روایت دوم، آن حضرت دلیل آورده‌اند که قصد دارم کسب روزی حلال کنم و در این باره باید گفت که براساس سیره اقتصادی امام صادق(ع) انسان باید با استفاده از امکانات موجود، زندگی اقتصادی خود را تأمین کند اما این امر نباید از هر راهی صورت بگیرد.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) ادامه داد: اقدام برای کسب روزی باید از راه حلال صورت گیرد و نکته دیگر این است که امام صادق(ع) در امر تجارت هم بر این نکته تأکید داشتند که خدای نخواسته در راه تأمین معیشت و رفع مشکلات اقتصادی و رسیدن به خودکفایی، حرامی وارد زندگی ایشان نشود.

توجه به فعالیت سالم اقتصادی و تجاری
وی افزود: در روایت آمده است که یک‌بار پولی را در اختیار یکی از غلامان خود به نام مصادف قرار دادند تا به تجارت اقدام کند. مصادف همراه با کاروانی راهی مصر شد و نرسیده به مصر، با کاروانی برخورد کردند و وضعیت بازار در مصر را از آنان تفحص کرده و متوجه شدند کالایی که با خود حمل می‌کنند، در مصر دارای مشتریان بسیاری است و به خوبی فروش می‌رود بنابراین تصمیم گرفتند که با توجه به اینکه مردم نیازمند آن کالا  هستند و به هر قیمتی آن کالا را خریداری خواهند کرد بنابراین کالای خود را به سود صد درصد یعنی دو برابر قیمت بفروشند.
علی‌اکبری ادامه داد: هنگام ورود به مصر، کالای خود را به آن قیمت فروختند اما بعد از ورود مصادف به مدینه، دو کیسه دینار و درهم را تقدیم امام صادق(ع) کرد. آن حضرت فرمودند که ماجرا چیست؟ مصادف به ایشان گفت که براساس تفاهمی که صورت گرفت این سود صددرصدی را کسب کردیم و اکنون سود آن را تقدیم شما می‌کنم اما امام صادق(ع) فرمودند من چنین سودی را نمی‌خواهم و صرفا  سرمایه اولیه خود را بر می‌دارم اما به مصادف فرمودند: این را بدان که کسب حلال از شمشیر زدن در جبهه جنگ دشوارتر است.

جایگاه اقتصاد مقاومتی در رفتار اقتصادی امام صادق(ع)
وی خاطرنشان کرد: با این اوصاف، به این نتیجه می‌رسیم که اولا باید برای تأمین معاش، رسیدن به خودکفایی و رفع مشکلات اقتصادی تلاش کرد و این اقدام را باید با استفاده از منابعی همانند زمین، باغ و مزرعه که در اختیار است انجام داد و یا از سود تجارت به کسب معیشت پرداخت و هدف کسب حلال را هم باید دنبال کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به جایگاه ایشان در فقه شیعه و همچنین اهمیت اقتصاد مقاومتی در ایران امروز، چگونه می‌توان اقتصاد مقاومتی را از آموزه‌های ایشان استخراج کرد؟ گفت: همانگونه که عرض کردم، کار کردن ایشان در مزرعه، عرق ریختن و بیل زدن و کشت و زرع و برداشت محصول توسط ایشان نشان از اقتصاد مقاومتی دارد.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) ادامه داد: حتی بسیاری از افراد و نزدیکان ایشان مناسب نمی‌دیدند که ایشان با آن موقیت اقدام به فعالیت کشاورزی کنند اما ایشان اجازه نمی‌دادند و تأکید داشتند که با تلاش و از راه حلال، اقتصاد خود و خانواده را تأمین کنم.
علی‌اکبری در پایان گفت: یکی از کارهایی که بنده تصمیم دارم دنبال کنم، طرح اقتصاد مقاومتی است و انشاء‌الله توفیقی باشد که نگاه گسترده‌ای به سیره اقتصادی معصومین داشته باشیم تا اقتصاد مقاومتی مورد التفات مقام معظم رهبری را از آموزه‌ها و رفتار اقتصادی معصومین‌(ع) استخراج کنیم.