گزارش ایکنا از هم‌اندیشی استادان مدرسه عالی تفسیر؛
از پایه‌ریزی اصول نقد تفاسیر تا الزامات درس خارج علوم قرآن
گروه حوزه‌های علمیه: جلسه هم اندیشی استادان مدرسه عالی تفسیر وابسته به مجمع عالی تفسیر با حضور آیت‌الله مقتدایی، عضو شورای عالی حوزه و جمعی از مسئولین و اساتید برجسته تفسیر حوزه علمیه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در ابتدای این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین کریمی، مدیر مدرسه عالی تفسیر گفت: این هم‌اندیشی جهت هم‌افزایی روش‌های تفسیری در جهت پیشبرد برنامه‌های مدرسه ایجاد شده است.
وی افزود: در چند سال اخیر که مجمع فعالیت خود را شروع کرده جریان خوبی را در میان استادان و هم در مدرسه عالی تفسیر به وجود آورده و طلاب خوبی در این عرصه تربیت شده‌اند. شورای منتخب درباره میزان ساعات تدریس استادان تصمیم گرفته‌اند که میزان ساعت کمتر از یک ساعت نباشد.
کریمی ادامه داد: دروس امسال باید نگاه پژوهش‌محورانه داشته باشد و طلاب به سمت پژوهش سوق داده شوند همچنین جلسات تفسیر عمومی در روزهای یکشنبه تشکیل شود و نزدیک به دو ساعت طلاب از استادان بهره مند شوند تا این جلسات عمومی به بحث نظریات مهم تفسیری کشیده شود که جای آن خالی است در حالی که در گذشته در اینجا این جلسات رونق خوبی داشته است.
علم‌الهدی: آیات‌الاحکام محور تدریس باشد
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا علم الهدی از استادان تفسیر در سخنانی گفت: این جلسه برای ایجاد وحدت رویه در آموزش تفسیر ایجاد شده است.
وی افزود: بخشی از دروس در گذشته تفسیر ترتیبی بوده، ولی مشکل در این است که هر سوره‌ای تفسیر شود ممکن است در طول واحد درسی به اتمام نرسد و معتقدم محور را بر آیات‌الاحکام بگذاریم تا فقه نیز تقویت شود.
علم‌الهدی بیان کرد: مدت سه سال تحصیلی در مدرسه عالی تفسیر با کثرت تعطیلات برای پرورش افراد قوی در تفسیر کافی نیست و حتما باید دوره تخصصی پی‌ریزی و مواد مهمتری نیز در واحدهای درسی قرار بگیرد و طلاب را تقویت کنیم.
فاطمی: هدف مدرسه تربیت مفسر باشد نه تفسیردان
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد فاطمی ابهری گفت: طلاب اینجا از بهترین افراد حوزه هستند زیرا کمتر از 20 نفر از مجموعه 80 نفر اولیه ثبت نامی منتخب می‌شوند؛ این افراد سطح و مکاسب و کفایه و المیزان را خوانده‌اند بنابراین بهتر این است که افق دید خود را بالاتر بگیریم و مفسر تربیت کنیم نه کسی که تفسیر می‌داند و می‌خواند.
وی با بیان اینکه هدف مجمع تربیت مفسر بوده است، افزود: اگر افق را تربیت مفسر بگذاریم باید این افراد را به کار بگیریم البته این آمادگی در طلاب وجود دارد و حداقل چند نفر ظرفیت تبدیل شدن به مفسر را دارند. طلاب باید در هر جلسه حداقل چندین تفسیر را مطالعه کرده و با دیدگاه‌های مختلف تفسیری آشنا باشد؛ در نرم‌افزارهای موجود 145 تفسیر وجود دارد و استاد باید حداقل صد تفسیر را مطالعه کرده باشد تا بتواند کلاس را به درستی اداره کند.
درس خارج علوم قرآنی
وی اظهار کرد: طلبه‌ای که به اینجا می‌آید یک دوره علوم قرآنی خوانده و با دیدگاه‌های کسانی مانند آیت‌الله معرفت و دیگران آشناست از این رو در اینجا باید درس خارج علوم قرآن همراه با تحلیل تدرس شود تا طلاب احساس تکرار نکنند.
سیدکریمی: تفسیر قرآن مقدم بر تمرکز به آیات‌الاحکام است
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین سیدکریمی از دیگر استادان گفت: پرداختن به آیات الاحکام پررنگتر شدن فقه در این مدرسه است در حالی که بیشتر هدف ما تربیت مفسر است. مجمع البیان برگرفته از تبیان شیخ طوسی است و خیلی از مسایلی که به طلاب می‌آموزیم حرف‌های اهل سنت است و حق ائمه ادا نمی‌شود.
سیدکریمی اظهار کرد: نظر و دیدگاه اهل‌بیت(ع) در تفسر جای خود را پیدا نکرده و این نقص عمده ما در تفسیر است. ما باید قول قوی را به استناد آیات انتخاب کنیم و به خصوص دیدگاه اهل بیت را درباره آن بیان و آن را به طلاب آموزش بدهیم و بر روی راویان اهل سنت متمرکز نشویم. من در کتابی که نوشته‌ام 11 اشکال مجمع البیان را بررسی کرده و آورده‌ام و معتقدم روایات ائمه(ع) باید بیشتر وارد تفسیر شود.
احمدی: اصولی برای نقد تفاسیر نیست
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین احمد احمدی قمی، دبیر مجمع عالی تفسیر گفت: درباره تفسیر شیعی کار فراوانی نشده است و امروز به برکت انقلاب این زمینه فراهم شده است. مکاتب تفسیری فراوانی از تفسیر ادبی گرفته تا باطنی و قرآن به قرآن و علمی و ... داریم ولی اصولی برای تفسیر نداریم تا نقد تفاسیر موجود بر اساس آن اصول مسلم صورت گیرد و یکی از کارهای ضروری در این برهه تدوین اصول و قواعد تفسیر برآمده از قرآن و اهل بیت داشته باشیم.
وی تاکید کرد: در تربیت طلاب نیز باید این اصول به طلاب آموزش داده شود البته درباره قواعد تفسیر کارهایی شده ولی در حد مقدماتی است؛ در تربیت باید سراغ تربیت مفسر باشیم و کسانی را تربیت کنیم که بتوانند تفسیر اجتهادی داشته باشند و نقاط ضعف و قوت تفاسیر موجود را به دست بیاورند و تفاسیر جدیدی را از حاق قرآن بنویسند. طلاب با شور و عشقی وارد این مدرسه می‌شوند و باید شرایطی فراهم کنیم که آن‌ها با دست پر از اینجا خارج شوند و مسئولیت ما در این زمینه سنگین است.
تاکید معلمی بر روش تدریس موفق
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن معلمی، از دیگر استادان تفسیر نیز در این جلسه گفت: من مدت چندسالی است که کلاس را شاگردمحور و طلبه‌محور کرده‌ام و 10 نمره برای ارایه و مباحثه و 10 نمره برای آزمون و امتحان است و در تفسیر نیز این کار را پیاده کردیم و موفق بوده است.
بنیادی: لزوم رواج نظریه‌پردازی
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بنیادی گفت: طلاب بعد از اتمام پایه ده وارد مراکز تخصصی شده و بیشتر به سمت پژوهش سوق داده می‌شوند و انتظار می‌رود استادان مدرسه عالی را هم به این سمت ببرند. پیشنهاد می‌دهم جمعی از استادان موضوعات عام و خاص پژوهش در باب قرآن، یا نقد و بررسی کتب علوم قرآنی و تفسیر را به صورت کرسی نقد و بررسی برگزار کنند تا زمینه‌ساز تولید نظریه و تولید علم باشد زیرا اگر نظریه‌پردازی در سطح حوزه راه نیابد قواعد و تولید علم شکل نخواهد گرفت.
بنیادی عنوان کرد: طلاب را در طول سه سال موظف کنیم که سه پژوهش خوب در این مدت تحویل دهند و از موضوعات تکراری پرهیز کنند و آنان را به سمت مباحث چالشی ببریم تا جنب و جوش علمی در مدرسه شکل بگیرد و به جای اینکه بگوییم مطالب زیادی بنویسند که تکراری باشد مختصر بنویسند ولی نظریه‌پردازی داشته باشند.
میرکتولی: ساماندهی آموزش با تاکید بر تفسیر میان‌رشته‌ای
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمرتضی میرکتولی، دبیر سابق مجمع عالی تفسیر گفت: آن روز که شیخ طوسی تبیان نوشت می‌دانست سخنان بصری و قتاده و ... از اعتبار و حجیت برخوردار نیست چون پشتوانه عصمت ندارد ولی شیخ به بهانه این راویان حرف‌های اهل‌بیت(ع) را آورد.
میرکتولی بیان کرد: ما شاید به لحاظ کمی کمتر کار کرده‌ایم ولی به لحاظ کیفی جلوتر هستیم و همین تفسیر مجمع البیان اولین تفسیر عالم اسلام است البته خدمات فیض و علامه طباطبایی کارهای شگرفی است که شده است. نگاه علمی و تخصصی به آموزش در دنیا در سطح عمومی و تخصصی و خاص وجود دارد و آنچه ما را رنج می‌دهد این است که چندین مرکز تخصصی تفسیر در حوزه وجود دارد ولی طلاب در جایگاهی نیستند که آموزش های تخصصی دریافت کند و باید ساختار آموزش علوم و معارف قرآن در حوزه ساماندهی شود.
میرکتولی خطاب به آیت الله مقتدایی بیان کرد: خواهش من این است که طرح تفسیری که در مجمع عمومی جامعه مدرسین تصویب شد و براساس آن طرح آموزش تفسیر ساماندهی شده است در شورای عالی به تصویب برسد الان شاهدیم حضور و غیاب درس کفایه و فقه و اصول اجباری شده ولی تفسیر اینطور نیست. عدم ارتباط میان مراکز تفسیر یکی از مشکلات است. تفسیر میان رشته‌ای و تفسیر با رویکرد علوم تجربی و انسانی باید در دستور کار حوزویان قرار گیرد همچنین طرح مهارت‌افزایی استادان تفسیر باید اجرا شود تا شاهد رواج تفسیر اجتهادی باشیم. قرآن و تفسیر نباید درس جنبی باشد بلکه محور همه کارهای حوزه باید مبتنی بر قرآن باشد.
یادآور می‌شود، این مراسم که به بررسی مهمترین مسائل آموزشی و پژوهشی تفسیر در حوزه‌های علمیه اختصاص داشت، شب گذشته 14 شهریور ماه در مدرسه عالی تفسیر برگزار شد.
وی افزود: در چند سال اخیر که مجمع فعالیت خود را شروع کرده جریان خوبی را در میان استادان و هم در مدرسه عالی تفسیر به وجود آورده و طلاب خوبی در این عرصه تربیت شده‌اند. شورای منتخب درباره میزان ساعات تدریس استادان تصمیم گرفته‌اند که میزان ساعت کمتر از یک ساعت نباشد.
کریمی ادامه داد: دروس امسال باید نگاه پژوهش‌محورانه داشته باشد و طلاب به سمت پژوهش سوق داده شوند همچنین جلسات تفسیر عمومی در روزهای یکشنبه تشکیل شود و نزدیک به دو ساعت طلاب از استادان بهره مند شوند تا این جلسات عمومی به بحث نظریات مهم تفسیری کشیده شود که جای آن خالی است در حالی که در گذشته در اینجا این جلسات رونق خوبی داشته است.
علم‌الهدی: آیات‌الاحکام محور تدریس باشد
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا علم الهدی از استادان تفسیر در سخنانی گفت: این جلسه برای ایجاد وحدت رویه در آموزش تفسیر ایجاد شده است.
وی افزود: بخشی از دروس در گذشته تفسیر ترتیبی بوده، ولی مشکل در این است که هر سوره‌ای تفسیر شود ممکن است در طول واحد درسی به اتمام نرسد و معتقدم محور را بر آیات‌الاحکام بگذاریم تا فقه نیز تقویت شود.
علم‌الهدی بیان کرد: مدت سه سال تحصیلی در مدرسه عالی تفسیر با کثرت تعطیلات برای پرورش افراد قوی در تفسیر کافی نیست و حتما باید دوره تخصصی پی‌ریزی و مواد مهمتری نیز در واحدهای درسی قرار بگیرد و طلاب را تقویت کنیم.
فاطمی: هدف مدرسه تربیت مفسر باشد نه تفسیردان
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد فاطمی ابهری گفت: طلاب اینجا از بهترین افراد حوزه هستند زیرا کمتر از 20 نفر از مجموعه 80 نفر اولیه ثبت نامی منتخب می‌شوند؛ این افراد سطح و مکاسب و کفایه و المیزان را خوانده‌اند بنابراین بهتر این است که افق دید خود را بالاتر بگیریم و مفسر تربیت کنیم نه کسی که تفسیر می‌داند و می‌خواند.
وی با بیان اینکه هدف مجمع تربیت مفسر بوده است، افزود: اگر افق را تربیت مفسر بگذاریم باید این افراد را به کار بگیریم البته این آمادگی در طلاب وجود دارد و حداقل چند نفر ظرفیت تبدیل شدن به مفسر را دارند. طلاب باید در هر جلسه حداقل چندین تفسیر را مطالعه کرده و با دیدگاه‌های مختلف تفسیری آشنا باشد؛ در نرم‌افزارهای موجود 145 تفسیر وجود دارد و استاد باید حداقل صد تفسیر را مطالعه کرده باشد تا بتواند کلاس را به درستی اداره کند.
درس خارج علوم قرآنی
وی اظهار کرد: طلبه‌ای که به اینجا می‌آید یک دوره علوم قرآنی خوانده و با دیدگاه‌های کسانی مانند آیت‌الله معرفت و دیگران آشناست از این رو در اینجا باید درس خارج علوم قرآن همراه با تحلیل تدرس شود تا طلاب احساس تکرار نکنند.
سیدکریمی: تفسیر قرآن مقدم بر تمرکز به آیات‌الاحکام است
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین سیدکریمی از دیگر استادان گفت: پرداختن به آیات الاحکام پررنگتر شدن فقه در این مدرسه است در حالی که بیشتر هدف ما تربیت مفسر است. مجمع البیان برگرفته از تبیان شیخ طوسی است و خیلی از مسایلی که به طلاب می‌آموزیم حرف‌های اهل سنت است و حق ائمه ادا نمی‌شود.
سیدکریمی اظهار کرد: نظر و دیدگاه اهل‌بیت(ع) در تفسر جای خود را پیدا نکرده و این نقص عمده ما در تفسیر است. ما باید قول قوی را به استناد آیات انتخاب کنیم و به خصوص دیدگاه اهل بیت را درباره آن بیان و آن را به طلاب آموزش بدهیم و بر روی راویان اهل سنت متمرکز نشویم. من در کتابی که نوشته‌ام 11 اشکال مجمع البیان را بررسی کرده و آورده‌ام و معتقدم روایات ائمه(ع) باید بیشتر وارد تفسیر شود.
احمدی: اصولی برای نقد تفاسیر نیست
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین احمد احمدی قمی، دبیر مجمع عالی تفسیر گفت: درباره تفسیر شیعی کار فراوانی نشده است و امروز به برکت انقلاب این زمینه فراهم شده است. مکاتب تفسیری فراوانی از تفسیر ادبی گرفته تا باطنی و قرآن به قرآن و علمی و ... داریم ولی اصولی برای تفسیر نداریم تا نقد تفاسیر موجود بر اساس آن اصول مسلم صورت گیرد و یکی از کارهای ضروری در این برهه تدوین اصول و قواعد تفسیر برآمده از قرآن و اهل بیت داشته باشیم.
وی تاکید کرد: در تربیت طلاب نیز باید این اصول به طلاب آموزش داده شود البته درباره قواعد تفسیر کارهایی شده ولی در حد مقدماتی است؛ در تربیت باید سراغ تربیت مفسر باشیم و کسانی را تربیت کنیم که بتوانند تفسیر اجتهادی داشته باشند و نقاط ضعف و قوت تفاسیر موجود را به دست بیاورند و تفاسیر جدیدی را از حاق قرآن بنویسند. طلاب با شور و عشقی وارد این مدرسه می‌شوند و باید شرایطی فراهم کنیم که آن‌ها با دست پر از اینجا خارج شوند و مسئولیت ما در این زمینه سنگین است.
تاکید معلمی بر روش تدریس موفق
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن معلمی، از دیگر استادان تفسیر نیز در این جلسه گفت: من مدت چندسالی است که کلاس را شاگردمحور و طلبه‌محور کرده‌ام و 10 نمره برای ارایه و مباحثه و 10 نمره برای آزمون و امتحان است و در تفسیر نیز این کار را پیاده کردیم و موفق بوده است.
بنیادی: لزوم رواج نظریه‌پردازی
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بنیادی گفت: طلاب بعد از اتمام پایه ده وارد مراکز تخصصی شده و بیشتر به سمت پژوهش سوق داده می‌شوند و انتظار می‌رود استادان مدرسه عالی را هم به این سمت ببرند. پیشنهاد می‌دهم جمعی از استادان موضوعات عام و خاص پژوهش در باب قرآن، یا نقد و بررسی کتب علوم قرآنی و تفسیر را به صورت کرسی نقد و بررسی برگزار کنند تا زمینه‌ساز تولید نظریه و تولید علم باشد زیرا اگر نظریه‌پردازی در سطح حوزه راه نیابد قواعد و تولید علم شکل نخواهد گرفت.
بنیادی عنوان کرد: طلاب را در طول سه سال موظف کنیم که سه پژوهش خوب در این مدت تحویل دهند و از موضوعات تکراری پرهیز کنند و آنان را به سمت مباحث چالشی ببریم تا جنب و جوش علمی در مدرسه شکل بگیرد و به جای اینکه بگوییم مطالب زیادی بنویسند که تکراری باشد مختصر بنویسند ولی نظریه‌پردازی داشته باشند.
میرکتولی: ساماندهی آموزش با تاکید بر تفسیر میان‌رشته‌ای
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمرتضی میرکتولی، دبیر سابق مجمع عالی تفسیر گفت: آن روز که شیخ طوسی تبیان نوشت می‌دانست سخنان بصری و قتاده و ... از اعتبار و حجیت برخوردار نیست چون پشتوانه عصمت ندارد ولی شیخ به بهانه این راویان حرف‌های اهل‌بیت(ع) را آورد.
میرکتولی بیان کرد: ما شاید به لحاظ کمی کمتر کار کرده‌ایم ولی به لحاظ کیفی جلوتر هستیم و همین تفسیر مجمع البیان اولین تفسیر عالم اسلام است البته خدمات فیض و علامه طباطبایی کارهای شگرفی است که شده است. نگاه علمی و تخصصی به آموزش در دنیا در سطح عمومی و تخصصی و خاص وجود دارد و آنچه ما را رنج می‌دهد این است که چندین مرکز تخصصی تفسیر در حوزه وجود دارد ولی طلاب در جایگاهی نیستند که آموزش های تخصصی دریافت کند و باید ساختار آموزش علوم و معارف قرآن در حوزه ساماندهی شود.
میرکتولی خطاب به آیت الله مقتدایی بیان کرد: خواهش من این است که طرح تفسیری که در مجمع عمومی جامعه مدرسین تصویب شد و براساس آن طرح آموزش تفسیر ساماندهی شده است در شورای عالی به تصویب برسد الان شاهدیم حضور و غیاب درس کفایه و فقه و اصول اجباری شده ولی تفسیر اینطور نیست. عدم ارتباط میان مراکز تفسیر یکی از مشکلات است. تفسیر میان رشته‌ای و تفسیر با رویکرد علوم تجربی و انسانی باید در دستور کار حوزویان قرار گیرد همچنین طرح مهارت‌افزایی استادان تفسیر باید اجرا شود تا شاهد رواج تفسیر اجتهادی باشیم. قرآن و تفسیر نباید درس جنبی باشد بلکه محور همه کارهای حوزه باید مبتنی بر قرآن باشد.
یادآور می‌شود، این مراسم که به بررسی مهمترین مسائل آموزشی و پژوهشی تفسیر در حوزه‌های علمیه اختصاص داشت، شب گذشته 14 شهریور ماه در مدرسه عالی تفسیر برگزار شد.
