جایگاه المان‌های دینی در اندیشه‌سازی جامعه/ ارتقای باورها با نماد‌سازی

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، انسان به طور ناخودآگاه خواهان زیبایی، توازن، تعادل و آراستگی است و همین امر موجب می‎شود تا از زشتی‎ها، پلیدی‎ها و ناهنجاری‎ها نیز دوری ‎کند. در این میان شهرها به‎عنوان، بزرگ‌ترین نماد تمدن بشری برای امنیت، آسایش و رفاه انسان معرفی شده‎اند که امروزه بخاطر شرایط زندگی، افراد را به محیط‎های همواره شلوغ و در حال رفت و آمد کشانده و در برخی موارد باعث شده افراد بیشترین وقت خود را در سطح آن بگذرانند.

در این میان و باتوجه به اینکه شهرهای بزرگ، مانند تهران، مشهد، اصفهان علاوه بر ساکنین دائمی خود، انبوه قابل ملاحظه‎ای از مردم دیگر شهرها‎ را نیز جهت انجام کارهای، توریستی، اقتصادی، تجاری، بهداشتی و امثال آن در خود جای می‎دهند، لذا به‌عنوان یک الگو و شاخص برای فعالیت‎های فرهنگی و مذهبی در سایر شهرها هم معرفی می‎شوند.

حال با توجه به این مسئله، حضور در محیطی که همه عنصرهای آن به طور صحیح در جای خود قرار گرفته باشد و نمادها و رنگ‎ها در هماهنگی و تضاد، هرکدام به وظیفه خود به درستی عمل کنند، برای هر انسانی، لذت بخش خواهد بود و روح خسته فرد را از کشاکش و مسائل روزمره زندگی به آرامش دعوت خواهد کرد.


 تهران یکی از کلان‎شهرهای کشور و به عنوان ام‎القری جهان اسلام و همچنین مرکز جمهوری اسلامی ایران شناخته می‎شود؛ شهری که دارای مکان‌های فرهنگی، تاریخی و توریستی بسیار است، و همین امر موجب حضور سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی در آن شده است.

همه این عوامل وظیفه بزرگی را بر دوش این شهرها گذاشته‎اند که از مهمترین آن نمایش اسلام ناب محمدی در قالب موضوعاتی ازجمله فضای شهری، المان‎های مذهبی و ظواهر بصری است که اگر به آن توجه شود نه تنها می‎تواند باعث جذب توریست و زیبا شدن فضای شهری ‎شود بلکه در تبلیغ و گسترش فرهنگ اسلامی، نمایش آموزه‎های دینی و قرآنی و در نهایت ترویج اخلاق و زیبایی‎های خدایی موثر خواهد بود.


رجبی‌‌دوانی در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه بسیاری از مفاهیم اسلامی در فیلم‌ها و نمادهای غیرمسلمان نیز وجود دارد، اظهار کرد: برخی از فیلم‌های خارجی در رابطه با عدالت تولید شده است اما مسلمانان آن را تولید نکرده‌اند بنابراین باید توجه داشت، المان می‌تواند مفهوم اسلامی را بیان کند حتی اگر نشانی از نمادهای اسلامی را دارا نباشد.

المان مذهبی بیانگر معنای حقیقت اسلام است

وی با اشاره به اینکه المان مذهبی بیانگر معنای حقیقت اسلام است و مفاهیم اسلامی در آن به مخاطب القا می‌شود، گفت: هنر از دیدگاه فرهنگ اسلامی با محور قرآن کریم، احادیث و روایات اسلامی و بیانات و فرمایشات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب سنجیده می‌شود.
عضو پیوسته فرهنگستان هنر ادامه داد: در دنیای امروز هنر شیطانی با تمام قدرت در عرصه حضور دارد و در عالی‌ترین صورت با استفاده از موازین هنری علیه حقیقت خود هنر استفاده می‌کند که هنرمندان مسلمان باید به این نکات توجه داشته باشند.


از این رو باید گفت براي ايجاد حس و حال معنوي در شهرهای بزرگ بايد بين اجزاي آن يك هماهنگي و تناسب وجود داشته باشد و اگر اين اصل رعايت نشود، چهره شهر نازيبا و شلوغ ديده مي‌شود و شاید اثرگذاری معکوس داشته باشد. المان‎های شهری در صورتیکه با دید کارشناسی طراحی شوند، قادر هستند به صورت سمبلیک مشخصه‎ای برای شناخت آن شهر و به عنوان یک نماد اثرگذار در ذهن افراد باقی بمانند.

باتوجه به اهمیت موضوع المان و نمادهای دینی در ارتقای باورهای مردم به سراغ عیسی علیزاده، رئیس سازمان زیبا‌سازی شهرداری تهران، رفتیم تا ببینیم بایسته‌های یک شهر اسلامی چیست و مدیریت شهری چه اقداماتی را برای رسیدن به این شهر انجام داده است.

وی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، گفت: تنها المان و نماد نمی‌تواند یک شهر را به سمت شهر دینی پیش ببرد و مولفه‌های زیادی در حوزه‌های معماری، شهرسازی، فنی و مواد و همچنین نوع بنا و ساختمان‌های شاخص هر شهر لازم است تا بتوان آن‌را به‌عنوان یک شهر اسلامی معرفی کرد.

وی اصول شهر اسلامی را به دو بخش ظاهری و باطنی تقسیم کرد و افزود: ظواهر شهر اسلامی باید به‌گونه‌ای باشد که اگر شخصی وارد آن شد احساس آرامش کند و به خوبی متوجه شود که وارد یک شهر و یا پایتخت یک کشور اسلامی شده است.

شهر اسلامی و بایسته‌های آن نیاز به فرهنگ‌سازی دارد

رئیس سازمان زیبا‌سازی شهرداری تهران با اشاره به اینکه جامعه در رسیدن به یک شهر اسلامی مسئول است، تصریح کرد: درصد بسیاری از این کار به عهده خود شهروندان است به این معنی که شهر اسلامی و بایسته‌های آن نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. به عنوان مثال اگر گذری به خانه‌های قدیمی داشته باشید حتما در گوشه‌ای از خانه آیات قرآن، شعر و یا موضوعی که نگاه اسلامی ایرانی دارد را مشاهده خواهید کرد. آنها آیات قران را به واسطه برکت در خانه نصب می‌کردند. در موضوع نگاه به هم‌نوع نیز قسمتی را در جلوی درب خانه‌هایشان با عنوان پیر نشین درست می‌کردند تا اگر کسی خسته شد بتواند آنجا استراحت کند.

وی با تاکید بر اینکه باید نمادهای فرهنگی ایرانی اسلامی در معماری و شهرسازی رعایت شود، گفت: بخش مهم این موضوع فرهنگ‌سازی است و اینکه مردم به خودشان احترام بگذارند و حق و حقوق خودشان را در مسائل شهروندی رعایت کرده، پرخاشگر نباشند و  به هم توهین نکنند. اگر مجموع این موارد رخ دهد، وقتی کسی وارد شهر شود احساس می‌کند که وارد شهری با نماد ایرانی و اسلامی شده و آرامش را در آن احساس می‌کند.

وجود المان‌ها دینی و قرآنی در شهر باعث آرامش می‌شود

علیزاده افزود: ممکن نیست وارد شهری بشویم که مولفه‌های ایرانی و اسلامی داشته باشد و ما متوجه آن نشویم. وجود المان‌ها و نمادهای دینی و قرآنی هم در شهر باعث آرامش و تقویت باورها می‌شود و ممکن نیست افراد در این شهر احساس آرامش نکنند. روابط اجتماعی افراد نیز در شهر اسلامی بر ضوابط قرآنی است. در این شهر عرصه‌ زندگی اجتماعی افراد در دست دين است حتی اگر برخی افراد آن، متدين به دين اسلام هم نباشند.

آنچه که علیزاده به آن تاکید ویژه دارد نقش المان‎ها و گرافیک شهری در کاهش تنش‌های عصبی حاصل از زندگی روزمره ماشینی است. از آنجا که هویت شهر تهران فرهنگی است و به عنوان ام القرای جهان اسلام شناخته می‎شود ضروری است تا المان‎های مذهبی در شهر توسعه پیدا کند و ساخت آنها بگونه‎ای باشد که علاوه بر رعایت حساسیت و اثرگذاری بیشتر  هنر اسلامی و حقیقت اسلام را هم به نمایش بگذارد.

حجت الاسلام والمسلمین عبدالمقیم ناصحی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران نیز در این خصوص معتقد است: نظام ما اسلامی است و مردم ما هم بر پایه اسلام و اعتقاداتی که دارند علاقه‌مند هستند شهری که در آن زندگی می‌کنند المان‌های دینی روشنی را داشته باشد.

وی درگفت‏‎وگو با (ایکنا)، با اشاره به تعریفی از المان دینی تصریح کرد: المان‌های دینی یعنی ما باید پدیده‌ای را ایجاد کنیم که به صورت آشکار گویای باورهای دینی مردم بوده و به نوعی یادآور وظایف دینی و اعتقادی مردم باشد؛ تا آنها این موضوع را فراموش نکنند و آن را در عوامل شهری هم مشاهده کنند.

وی افزود: ما در مسجدسازی توجه ویژه‎ای به گنبد و گلدسته داریم که به نوعی المان و نماد دینی شهر محسوب می‎شود، لذا در کنار این موضوع در مواقعی هم سطح شهر را با دیوار نویسی و نصب بنر با مسائل دینی و اسلامی آذین می‌کنیم تا توجه مردم به این موضوع بیشتر شود.

شورا از المان‌های دینی و قرآنی حمایت می‌کند

ناصحی گفت: شورای اسلامی شهر تهران هم با توجه به اهمیت این موضوع از المان‌های دینی و قرآنی که در سطح شهر قرار گیرد و می‎تواند و تاثیرگذاری مثبتی را داشته باشد حمایت می‌کند. در این زمینه از فعالیت‌های سازمان زیبا‌سازی شهرداری تهران هم حمایت خواهیم کرد که بخش وسیعی از این موضوع را بر عهده دارد.

اما واقعیت جایگاه المان‎های مذهبی و دینی در سطح کلان شهرهای کشور به عنوان نماد‎های فرهنگی و مذهبی چقد راست و دستگاه‎های مسئول تا چه میزان توانسته‎اند به این مهم دست پیدا کنند . باید گفت نقش نمادهای شهری در ایجاد یک هویت جمعی بسیار موثر است و المان‎های شهری می‎توانند بسیاری از مفاهیم هویتی و حرف‎های ناگفته را به صورت‎های زیبا تبیین کنند، به همین خاطر استفاده از ابزارهای نو و تازه جهت ترویج معانی می‎تواند مثمر ثمر باشد.
وجود نمادهای مذهبی موجب می‏شود، تا هر فردی که به شهرهای بزرگ و تاثیرگذار می‎آید از طریق برقراری رابطه ذهنی با این المان‎ها آن را به عنوان نماد شهری در ذهن خود ترسیم کند. در اینجا هنرمندان مجسمه ساز نیز باید در المان سازی‎های خود بدنبال ساده‎سازی مفاهیم پیچیده هم باشند، تا مردم راحتر بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.


خداوند در قرآن کریم حفظ شعائر اسلامی و الهی را از نشانه‎های تقوای قلب‎ها می‎داند، لذا باید باید گفت المان‌های مذهبی نیز در اندیشه‌سازی و افکار جامعه تاثیر بسزایی دارند که همین امر موجب ارتقای باورهای دینی افراد هم می‎شود.

 بشریت امروز بیش از هر زمانی نیازمند مسائل مذهبی و اعتقادی است. چراکه این فرهنگسازی‎ها زمینه رشد و تعالی جامعه را به سمت معنویات فراهم می‎کند و جامعه را از مفاسد اخلاقی و ضد ارزش‎ها و انحراف دور می‎کند.

وهاب خدابخشی