بخش مدافعان حرم سوگواره «خمسه» نیازمند پرداختن به سوژه‌های بکرتری است
گروه هنر: در اغلب آثار متقاضی شرکت در بخش مدافعان حرم سوگواره«خمسه» شاهد هستیم که مثلاً مادری انتظار فرزند رزمنده‌اش را از جبهه‌های جنگ علیه گروه‌های تکفیری می‌کشد و یا به موضوعی اشاره دارد که این روزها بسیار در محافل اجتماعی با آن برخورد داریم در حالیکه باید پا را فراتر گذاشت و موضوع را از مناظر جدید روایت نمایشی کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) سومین سوگواره هنرهای نمایشی و آئین‌های مذهبی «خمسه» که به طور رسمی از 27 آبان کار خود را آغاز کرده است، در هفته پایانی خود به سر می‌برد؛ «خمسه» رویداد نمایشی با موضوعاتی مرتبط با واقعه عاشورا و مضامین دینی و ارزشی است که برطبق شواهد در این دوره با استقبال گسترده‌ای از سوی مخاطبان نیز روبرو بوده است.
یکی از بخش‌های مهم این سوگواره که البته به شکل محدود در دوره دوم «خمسه» تجربه شد و در دوره سوم رویکرد قابل توجهی به آن صورت گرفته است و امسال شاهد هستیم که این بخش به شکل رقابتی در حال برگزاری است، بخش مدافعان حرم است که آثار نمایشی قابل تأملی در این بخش از سوگواره «خمسه» متقاضی حضور و رقابت با یکدیگر بوده‌اند.
به این بهانه با پیمان شریعتی از کارشناسان و مدیران تئاتری که هم‌اکنون مسئولیت مجموعه «تئاتر شهر» را به عهده دارد و به عنوان یکی از اعضای هیئت بازبین بخش مدافعان حرم با این سوگواره همکاری داشته است، گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ـ ارزیابی کلی در مورد بخش مدافعان حرم داشته باشید و اینکه به نظر شما ایجاد چنین بخشی تا چه‌اندازه با کلیت سوگواره هم‌راستا و همخوان است؟
شخصاً از این اتفاق بسیار خرسندم که موضوع مدافعان حرم در شرایطی که موضوع تازه‌ای در سطح بین‌الملل و مقولات سیاسی است اما اینچنین مورد دغدغه دوستان فعال در حوزه هنرهای نمایشی شده است و در شرایط کنونی شاهد هستیم که حتی چهره‌های حرفه‌ای تئاتر به این عرصه ورود کرده‌اند و به کار تولید آثار نمایشی مشغولند.
در بخش مدافعان حرم سوگواره «خمسه» نیز خوشبختانه در عین حالیکه با اقبال خوبی از سوی دوستان هنرمند مواجه هستیم، این امر به وضوح مشهود است که تنوع خوبی در سبک و ساختار و قالب‌های نمایشی تولید شده به منظور حضور در این سوگواره وجود دارد؛ از یک کار خیلی شسته و رفته با یک نمایشنامه قوی و منسجم را در این بخش از سوگواره شاهد هستیم تا یک کار نمایشی که با استفاده از یک ایده شاید یک خطی شکل گرفته باشد و کاملاً مشخص است که گروهی براساس همان ایده نمایش را به شکل کارگاهی و تجربی برای شرکت در سوگواره تولید کرده‌اند.
به هر حال با توجه به فضای اغلب آثار نمایشی در این بخش که به این موضوع مهم که دربردارنده مضامین و مفاهیم ارزشی همچون فرهنگ ایثار و شهادت هستند می‌توان یک ارتباط مضمونی و مفهومی میان این موضوع با موضوع اصلی «خمسه» یعنی پرداختن به واقعه کربلا و حماسه حسینی پیدا کرد.
ـ با وجود ظرفیت خوبی که این بخش از «خمسه» در تولید آثار نمایشی فراهم کرده است اما گویا با توجه به نوپا بودن، این بخش با ضعف‌هایی روبروست در مورد این ضعف‌های موجود در این بخش نیز توضیح دهید؟
به نکته درستی اشاره شد، ما در میان آثار تولید شده در این بخش نوعی کلیشه و تکرار را شاهد هستیم که البته در نگاه نخست این ایراد به گروه‌های نمایشی بازمی‌گردد که چرا این چنین به ورطه تکرار افتاده‌اند و مثلاً به جز موارد انگشت‌شماری از آثاری که به اتفاق دوستان آن را بازبینی کردیم، اغلب با یک تم و یا موضوع تکراری پرداخت شده بودند؟
در اغلب آثار متقاضی شرکت در این بخش از سوگواره«خمسه» شاهد هستیم که مثلاً مادری انتظار فرزند رزمنده‌اش را از جبهه‌های جنگ علیه گروه‌های تکفیری می‌کشد و یا به موضوعی اشاره دارد که این روزها بسیار در محافل اجتماعی با آن برخورد داریم و اینکه چه لزومی دارد جوانان ایرانی برای جنگ با دشمنان اسلام در جبهه‌هایی خارج از مرزهای ایران اعلام آمادگی کنند و یا اعزام شوند، اصرار و پافشاری نسبت به پرداختن به این موضوعات موجب می‌شود که علی‌رغم بکر بودن کم کم پرداختی از یک منظر واحد به آن، آثار نمایشی در این حوزه را شعاری و سطحی خواهند کرد همانند آنچه در مورد آثار نمایشی با موضوع دفاع مقدس و جنگ تحمیلی شاهد آن بودیم و نتیجه این شد که دیگر کمتر آثار قابل تأملی در این حوزه تولید می‌شود.
به اعتقاد من باید در پرداختن به مدافعان حرم دید وسیعتری به موضوع داشت؛ شخصاً خیلی علاقه‌مند بودم تا با آثاری در این بخش مواجه شوم که آن سوی مرزها را نیز به من مخاطب نشان دهد، اینکه من بدانم در جریان مقابله رزمندگان در برخورد با گروه‌های تکفیری تروریستی نیز چه اتفاقاتی در حال وقوع است و به این واسطه آگاهی و اطلاعاتی بیشتر نسبت به موضوع پیدا کنم.
البته نظر من این است که این اتفاق و ضعف که درپرداختی متفاوت به موضوع مدافعان حرم وجود دارد، آنچنان هم متوجه هنرمندان فعال در عرصه تئاتر نیست و باید این مسئله را در جای دیگری ریشه‌یابی کرد و البته نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد مربوط به نحوه اطلاع‌رسانی و بسط و گسترش رویدادهایی دارد که در این ایام شاهد انعکاس اخبار آن هستیم، واقعیت این است که اطلاعات و اخبار ما در مورد جبهه‌های موجود در دو کشور عراق و سوریه محدود است و لذا علاقه‌مندان به فعالیت در این حوزه نمایشی مجبور به بسنده کردن به اطلاعات موجود در درون مرزها هستند.
ـ در مورد دوران دفاع مقدس هم تصور می‌کنم چنین اتفاقی افتاده است یعنی در جریان جنگ تحمیلی، مردم اینچنین مطلع از جزئیات نبودند و بعدها در قالب آثار مکتوب و خاطرات رزمندگان و انتشار اسناد بعد از پایان جنگ بود که از جزئیات جنگ هشت‌ساله آگاهی پیدا کردند، شاید جریان مدافعان حرم و مقابله آنها با گروه‌های تکفیری بعدها به موضوع قوام‌یافته‌تری تبدیل شود، اینطور نیست؟
این یک امر طبیعی است که درست هم به آن اشاره شد اما در مجموع همزمان با تحولات منطقه و داغ بودن موضوع مدافعان حرم باید به دنبال ایده‌پردازی و سوژه‌هایی بکر در این زمینه بود تا روایت متفاوت نمایشی از آنچه که تاکنون شاهد آن بودیم تولید و برای مخاطبان اجرا شود.
ـ بخش مدافعان حرم سوگواره«خمسه» را تا چه‌اندازه می‌توان در زمینه معاصرسازی واقعه عاشورا مؤثر دانست و در روایت نمایش‌های این بخش به دنبال مابه‌ازاهای امروزی بود؟
خوشبختانه در بررسی آثار این بخش شاهد معدود نمایش‌هایی بودیم که به دنبال ارتباط مضمونی اثر با یکی از صحنه‌های عاشورا بوده و با تماشای آن بخشی از واقعه کربلا که در برخی از نقل‌های مشهور بارها آن را شنیده‌ایم تداعی می‌شود.
با این حال اعتقاد دارم که یک اثر نمایشی باید چندان خودش را درگیر با اینکه پهلو به پهلوی یک ماجرای واقعی تاریخی بزند نباشد بلکه همین مقدار که در ذیل مفهوم و مضمون فرهنگ ایثار و شهادت به روایت می‌پردازد این خود ارتباط مضمونی با واقعه عاشورا دارد.
یک اثر نمایشی موفق در حوزه موضوعات دینی و ارزشی باید زبانی گیرا و جذاب برای مخاطب داشته باشد، در بسیاری از آثار نمایشی که معمولاً برای جشنواره و سایر رویدادهای تئاتری تولید می‌شود توجه به این امر فراگیر است که عوامل تولید به دنبال جلب‌نظر کارشناسان و مسئولان ستاد برگزاری هستند در حالیکه باید اولویت مخاطب باشد چرا که تئاتر ابتدا برای تماشاگر تولید می‌شود و بعد برای خوشایند و جلب نظر هیئت داوران و یا کارشناسانی که درصدد ارزیابی آن هستند و به نظر من یک اثر نمایشی در هر ژانر و گونه‌ای به ویژه دینی و ارزشی تنها زمانی اثر مطلوب و فرهنگساز خود را داشته است که ابتدا برای مخاطب باورپذیر و قابل قبول باشد و نهایت ارتباط را با او برقرار کند و بعد از آن از جنبه‌های فنی و هنری ارزیابی شده و به بوته نقد گذاشته شود.
امیرسجاد دبیریان
