«عصر انتظار» و «برافراشتن پرچم» نمونه‌های موفق در هنر عکاسی با محتوای ارزشی

در این نوع عکاسی، هنرمند عکاس سوژه اصلی را در محیطی با استفاده از اجزای مرتبط دیگر که از نظر بار معنایی و تجانس با سوژه عکاسی همخوان هستند چیدمان کرده و با استفاده از طراحی هنری با در نظر گرفتن جنبه‌های زیبایی‌شناسانه اقدام به ثبت عکس با قاب‌های گوناگون و از زوایای مختلف می‌کند.

با پیشرفت فناوری دیجیتال و استفاده از جلوه‌های ویژه رایانه‌ای این نوع عکاسی از قالب چیدمان و طراحی هنری فراتر رفته و فرد عکاس تنها با عکاسی از سوژه مورد نظر البته با فرض نورپردازی هنرمندانه، بعد با استفاده از نرم‌افزارهایی همچون فتوشاپ و... اقدام به افزودن اجزای دیگر مورد نظر خود خواهد کرد.

به هر شکل این نوع عکاسی حال به شکل طراحی هنری در فضای واقعی و یا فضای مجازی به عنوان یکی از فعالیت‌های مؤثر در زمینه عکاسی حرفه‌ای مطرح است و البته پای را فراتر از عکاسی تبلیغاتی و بازرگانی نیز گذاشته است و در حوزه‌های دیگر نیز نقش ایفا می‌کند.

به عنوان مثال در عرصه موضوعات دینی و ارزشی، سیداحسان باقری که هم‌اکنون مدیریت خانه عکاسان ایران را به عهده دارد، دو تجربه موفق و جریان‌ساز در زمینه عکاسی هنری چیدمان داشته است؛ یکی تحت عنوان «عصر انتظار» با الهام از تابلوی نگارگری«عصر عاشورا» اثر استاد فرشچیان که به نوعی بازسازی این اثر در قالب عکس، به جهت احترام به مادران شهید هشت سال دفاع مقدس بود.

در این عکس، باقری چیدمانی زیبا با در نظر گرفتن فرم قرارگیری سوژه که زنان و مادران شهید را در حال مویه و گریه و زاری بر تابوت شهدای دفاع مقدس نشان می‌دهد، انجام داده است؛ فضاسازی و چیدمان اجزای این سوژه مو به مو با الهام از تابلوی «عصر عاشورا» صورت گرفته و باقری در اصل در این عکس موردی را طراحی نکرده بلکه اجزای سوژه تابلوی فرشچیان را با ما به ازاهایی جایگزین کرده است.

در عکس دوم که بازتعریف باقری از یک عکس معروف تحت عنوان «برافراشتن پرچم» اثر جو رزنتال است و در آن تلاش سربازان امریکایی را در جنگ ویتنام برای برافراشتن پرچم امریکا بر روی خرابه‌ها و کشته‌های در ایووجیما نشان می‌دهد، مجدد عکاس تلاش کرده است تا اجزای عکس اصلی را البته با وفادارماندن به مفهوم اصلی عکس اورجینال یعنی جنگ‌افروزی امریکا در جهانT با اجزای مورد نظر خود جایگزین کند.

باقری در عکس «برافراشتن پرچم» یا «حقوق بشر امریکایی» با رعایت فرم قرار گرفتن سربازان بر فراز تلی از خرابه‌های شهر که آن را در استودیو بازآفرینی کرده است، به جای ویرانه‌های شهر، پشته‌ای از کشته‌های انسانی را طی دهه های اخیر قرار داده است که امریکا با سیاست‌های جنگ‌افروزانه و جنگ‌طلبانه خود در جریان بسیاری از آنها مداخله مستقیم داشته است و اکنون با افتخار پرچم امریکا را بر فراز آن با افتخار به اهتزاز درمی‌آورد.

با وجود نگاه خلاقه‌ای که عکاس در پدیدآوردن این دو عکس که به نوعی عکاسی هنری و در قالب چیدمان است داشته تا جایی که آثاری قابل تأمل و همانگونه که گفته شد جریان‌ساز را پدید می‌آورد اما به نظر می‌رسد که تلاش باقری فاقد ارزش و اعتبار تکنیکی هنر عکاسی باشد و تنها از بعد محتوایی و در انتقال مفاهیمی ارزشی می‌توان در مورد آن به بحث کارشناسی پرداخت.

به این منظور از دو تن از کارشناسان پیشکسوت و چهره‌های مطرح در حوزه هنر عکاسی پیرامون این دو عکس نظرخواهی کردیم و اینکه به نظر آنها چنین رویکردی در عکاسی با موضوعات دینی و ارزشی تا چه حد می‌تواند رویکردی حرفه‌ای در این عرصه هنری را دنبال کند.

سیدعباس میرهاشمی، مدیرعامل انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس در گفت‌و‌گو با ایکنا در این باره گفت: تلاش عکاس در به تصویر کشیدن تصاویر با استفاده از خلاقیت هنری او ستودنی است، اینکه توانسته است با نگاهی هرچند در مواجهه اول فرم‌گرا، فضایی را منطبق بر فضای واقعی رویداد اتفاق افتاده جلوه‌گر نماید.

وی گفت: به ویژه در زمینه عکاسی با موضوع دفاع مقدس و فرهنگ عظیم مقاومت شاید دیگر شاهد نبرد و یا جنگی همانند دوران سلحشوری رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس نباشیم و یا دسترسی به جبهه‌های جنگ حق علیه باطل سخت و پرمرارت باشد اما با استفاده از همین کارهای هنری و انتشار گسترده آن می‌توان همچنان بینش استکبارستیزی دشمنان قسم خورده انقلاب اسلامی را برای نسل های آینده احیا و تقویت کرد.

حسن غفاری دیگر هنرمند عکاس به اظهار نظر پیرامون این اقدام ابتکاری یک هنرمند عکاس پرداخت و گفت: با وجود همه خلاقیتی که عکاس در این آثار خود به کار برده است اما فاقد ارزش تکنیکی است و شاید این جرقه دیر یا زود در ذهن هر عکاسی زده می‌شد که البته قرار گرفتن در یک فضای کاری مرتبط با موضوعاتی اینچنینی تأثیر مستقیم بر اجرایی شدن آن را دارد.

وی گفت: با این حال هر دو اثر که از نوع طراحی و چیدمان هنری برخوردار است در راستای تبیین هنر موضوعی، هنری که برای بیان موضوعات هدف تنها از آنها استفاده ابزاری می‌شود درست عمل کرده و می تواند رویکرد محتوایی تازه ای را در زمینه آثار هنری دینی و ارزشی باز کند.

امیرسجاد دبیریان