غفلت‌های ایمانی پلاسکو و درس‌هایی که آموختیم/ خلأ نبود یک خیمه در بلایا
گروه جامعه: نشست «ایمان در بحران» با تأکید بر غفلت‌هایی که در حادثه پلاسکو از منظر آسیب‌های ایمانی و دینی صورت گرفت برگزار و طی آن بر لزوم تربیت روحانیان ویژه بحران تأکید شد.
آیا در بلایای طبیعی و بحران‌ها و حوادث شهری به غیر از جان و مال و عزیزان افراد، ایمان انسان‌ها هم آسیب می‌بیند؟ آیا لازم است در کنار امدادگرانی که برای کمک به جسم انسان‌ها حاضر هستند افرادی نیز در صحنه حوادث برای پاسداری از باورها و کمک به آرامش روحی افراد حاضر باشند و به آنها برای گذر از امتحانات سخت الهی یاری کنند؟ حضور روحانیان آموزش دیده چه کمکی در گذر از بحران‌هایی مانند پلاسکو می‌کند؟ این سؤال‌ها و پرسش‌هایی از این جنس موجب شد خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) نشست «ایمان در بحران» را با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمد علی صادقی، نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر استان تهران و حجت‌الاسلام علیرضا قندی، مدیر ستاد اقامه نماز استان تهران برگزار کند.
در ابتدای این نشست با توجه به حادثه خیز بودن
کشور ایران این سؤال مطرح شد که جایگاه ایمان، معنویت و توسل در حوادث و بلایا
کجاست؟ و چه قدر از نظر روحی و معنوی آماده مواجهه با بحران‌های شهری و بلایای
طبیعی هستیم؟
حجت‌الاسلام صادقی، نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر استان تهران اینگونه پاسخ داد: در سوره بقره خداوند دستور می‌دهند که ارتباط فرد با خدا و خلق خدا وجود داشته باشد. برای پریدن و اوج گرفتن باید این دو بال ارتباط با خدا و خلق خدا وجود داشته باشد. در ایران از حدود 42 حادثه و بلایا و حوادث غیر مترقبه جهانی با 38 حادثه مواجه هستیم.
وی ادامه داد: گروه‌ها و نهادهای مختلفی هستند که در بلایا به مردم آسیب‌دیده خدمت رسانی می‌کنند. در کنار این خدمت رسانی‌ها رسیدگی کردن به روح و روان افراد آسیب دیده و کمک به حل چالش‌های روانی و فکری و اعتقادی که با آن مواجه شده‌اند تأثیر بسیاری در کنترل شرایط بحرانی و گذر از بحران دارد.
حجت‌الاسلام صادقی ادامه داد: حتی اگر افراد آسیب دیده مسلمان هم نباشند اینکه این افراد را از نظر روحی و روانی به خدا مرتبط کنیم موجب آرامش و اطمینان در آنها میشود. خداوند می‌فرماید: «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». در بلایا فشار و لطمات روحی به وجود آمده دریجه‌ای میشود برای ارتباط فرد با خدا.
نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر استان تهران به حضور، کمک و همکاری سایر مردم در یاری رساندن به آسیب دیدگان نیز اشاره و این مسئله را نیز یکی از جنبه‌های الهی بلایا و حوادث برشمرد و گفت: در آسیب‌ها و بلایا شاهد حضور و همکاری مردم هستیم. در حادثه پلاسکو پیر زن و پیرمردی نیمه‌های شب با ظرف شیری آمده بودند و می‌خواستند خودشان به امدادگران شیر گرم آن هم در هوای سرد و آلوده پلاسکو بدهند؛ این چنین صحنه‌هایی در حوادث بسیار موجب دلگرمی و نمودهایی از تجلی احساسات انسانی است.
وی ادامه داد: در اوج فشارهای حادثه پلاسکو شاهد
صحنه‌های ارتباط مردم با خدا و خلق خدا بودیم و می‌دیدیم در اوج سختی‌ها مردم برای
ادای فریضه دینی به سوی خدا دست بلند می‌کردند و چه آرامشی نصیب آنها میشد. نهادینه
کردن این کار و ظرفیتی که دین مبین اسلام در چنین شرایطی در اختیار ما گذاشته است
مسئله مهمی است که باید به آن توجه شود.
انفال قلم، قدم و حتی احساسات در بلایا و حوادث
صادقی تصریح کرد: خداوند در کنار ارتباط با خود مسئله انفاق برای خلق را نیز بیان کرده است. البته ساده‌ترین انفاق، انفاق مادی است و در کنار آن می‌توان انفال قلم، قدم و حتی احساسات به فرد نیازمند را نیز در نظر گرفت. در این حوادث برای انسان کاملاً محسوس است که وقتی کسی دچار مشکل میشود با برقراری ارتباط با خدا به آرامش روحی و روانی دست پیدا می‌کند که اگر این اتفاق مبارک نیفتد فشارها و اضطراب‌ها در چنین شخصی بسیار بالا می‌رود.
حجت‌الاسلام قندی مدیر ستاد اقامه نماز استان تهران نیز در این نشست به تشریح جایگاه دین در بحران‌ها پرداخت و گفت: بخش اعظم دین به این اختصاص دارد که از بحران‌ها پیشگیری کند. البته گاهی بلایا طبیعی، ابتلای الهی و آزمون الهی هستند و قرار است انسان در مواجهه با آنها امتحان شود. التهاب در روح و روان انسان با ذکر خدا از بین می‌رود پس یکی از کارکردهای دین این است که در بحران‌ها برویم به سمت خدای متعال و از صبر و نماز در حوادث کمک بگیریم.
حجت‌الاسلام قندی با تأکید بر اینکه رویکرد ستاد اقامه نماز کشور در سال 96 تغییر عمده‌ای کرده و شناخت ظرفیت نمازی دستگاههای اجرایی کشور محور فعالیت سال آینده است، گفت: در همین راستا با دستگاههای اجرایی مختلف کشور تفاهم نامه‌ها و قراردادهای به امضا می‌رسد تا برنامه‌ریزی شود در سال آتی در خصوص نماز قرار است چه اقداماتی را انجام دهند.
برپایی خیمه‌های نماز در بحران‌ها
وی در ادامه به امضای تفاهم‌نامه کشوری ستاد اقامه نماز و جمعیت هلال احمر در خصوص برپایی خیمه‌های نماز در بحران‌ها اشاره و اعلام کرد: ستاد اقامه نماز استان تهران و هلال احمر استان تهران نیز برای ملموس‌تر شدن این تفاهم‌نامه با دخل و تصرف جزئی این تفاهم نامه را برای استان تهران بومی کرده و به امضا رسانده‌اند و ستاد اقامه نماز استان تهران به عنوان مطالبه از هلال احمر این تقاضا را داشت که در بن و حین حادثه برپایی خیمه نماز را به عنوان اینکه واجب الهی در ایام بحران و حادثه ترک نشود و از سوی دیگر خود نماز التیامی بر زخم‌های حادثه دیدگان و باقی ماندگان باشد، محقق کند.
مدیر ستاد اقامه نماز استان تهران افزود: این
رویکرد را داریم که ظرفیت شناسی دستگاههای دولتی برای اجرای امر نماز هم به
عنوان سبک زندگی هم به عنوان عمل پیشگیرانه و هم به عنوان درمان در بحران‌ها مورد
توجه قرار داشته باشد.
در پلاسکو چادر امدادی بود اما از برپایی چادر نماز غفلت شد
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام صادقی اظهار کرد: در توافق‌نامه‌ای که تنظیم شده یکی از بندهای توافق‌نامه برپایی خیمه نماز در هنگام بحران است. در حادثه پلاسکو در سه ضلع حادثه همکاران هلال احمر و سایر امدادگران حضور داشتند و چادرهای امدادی برپا شده بود که در همین چادرها امدادگران به اقامه نماز می‌پرداختند. شاید غفلتی که صورت گرفت این بود که این چادرها دو منظوره مورد استفاده قرار می‌گرفت و هم محلی برای استراحت همکاران بود و هم محل اقامه نماز بود. اما اگر چادر مستقل و تابلوی چادر نماز زده میشد وجاهت بهتری داشت که مورد غفلت قرار گرفت.
وی در ادامه با ابراز امیدواری از اینکه دیگر شاهد حوادثی مانند پلاسکو نباشیم، اظهار کرد: در طرح‌هایی که اکنون در هلال احمر در حال اجرا است از جمله طرح نوروزی، طرح زمستانه، طرح 22 بهمن و ... یکی از کارهایی که انجام میشود توجه به مسئله اقامه نماز است. به عنوان مثال در کنار پایگاه‌های ثابت و سیار هلال احمر چادری با عنوان خیمه نماز برپا میشود.
آیا اتاق فکری برای رصد نیازهای معنوی در بحران‌ها تشکیل شده است؟
حجت‌الاسلام صادقی از حضور روحانیان به عنوان
امدادگر در حادثه پلاسکو (با لباس امدادگری نه با لباس روحانیت) و پس از آن در
ارتباط با خانواده شهدای پلاسکو برای التیام آلام آنها خبر داد و در پاسخ به این
سؤال که آیا اتاق فکری برای رصد نیازهای معنوی در بحران‌ها تشکیل و این نیازها و
یا راه‌کارهای معنوی کاهش آسیب‌های روحی و روانی و معنوی شناسایی شده است؟ گفت: شورای
فرهنگی هلال احمر در همین زمینه فعالیت‌هایی دارد. در برخی از مسائل و بحران‌هایی
که با آنها مواجه می‌شویم با مسائل شرعی خاص روبه‌رو هستیم. از جمله اقامه نماز در
شرایطی که برای نجات افراد از بهمن وجود دارد و امدادگران تا کمر در داخل برف قرار
گرفته‌اند، یا تعیین جهت قبله، یا تجدید وضو در شرایط بحرانی و خاص و ... . ما با مسائل
گسترده‌ای در حوزه مسائل شرعی مواجه هستیم که رصد و شناسایی شده و در راستای
افزایش و اطلاعات امدادگران در این موارد اقدام میشود.
آیا روحانی آموزش دیده برای بحران داریم؟
حجت‌الاسلام صادقی در پاسخ به این سؤال که آیا هلال احمر و یا سایر نهادها به این فکر افتاده‌اند که روحانیان متخصصی را برای مواجهه با آسیب‌های روحی و اعتقادی مردم در بحران‌ها آموزش دهند؟ گفت: تقسیم کاری وجود دارد. در حوادثی مثل پلاسکو که داخل شهر است اورژانس و سازمان بهزیستی مسئولیت بخش خدمات روانی حادثه را بر عهده گرفته بودند و جمعیت هلال احمر در این بخش حضوری نداشتند. البته در تفاهم نامه‌ای که سال جاری با مرکز مدیریت خدمات حوزه‌های علمیه استان تهران به امضا رسید یکی از بندها آموزش امدادگری به روحانیون اعم از مبلغان، ائمه جماعات و ... بود تا علاوه بر آموزش خود مخاطبان خود را نیز در این خصوص مطلع کنند.
حجت‌الاسلام قندی نیز در پاسخ به این سؤال که آیا خلأ وجود افرادی که بتوانند در حوزه معنوی به مردم آرامش دهند را تأیید می‌کنید؟ گفت: تفاهم نامه منعقد شده بین حوزه علمیه و هلال احمر نشان دهنده احساس نیاز به تربیت روحانیان ویژه بحران هست کما اینکه در حادثه بم حضور چشمگیر روحانیان را داشتیم. این ضرورت احساس میشود که در مواقع بحران همچنانکه روحانیان در جبهه‌ها به عنوان پاسدار و روحانی (با لباس نظامی و عمامه روحانیت) حاضر بودند در مواقع بحران نیز روحانیان با لباس امدادگری حضور داشته باشند. حوزه‌های علمیه ما به این بلوغ رسیده‌اند که این گونه خدمات را به صورت تخصصی ارائه دهند یعنی نسل نو در حوزه این قابلیت را دارند و حتی آموزش‌هایی را دیده‌اند که اینگونه خدمات را به هموطنان خود ارائه دهند.
آیا به این فکر شده که بر اساس تجربیات روحانیان حاضر در بحران‌ها آیات و احادیث متناسب استخراج و به صورت کتاب آموزشی در اختیار روحانیان مستقر در بحران‌ها قرار داده شود؟ حجت‌الاسلام صادقی در پاسخ به این سؤال این پیشنهاد را طرح خوبی دانست و عنوان کرد: طرح‌های مختلفی از جمله طرح خادم (خانواده آماده در مقابل مخاطرات) در حال اجرا است، شعار هلال احمر نیز در آموزش‌های عمومی «هر خانواده یک امدادگر است» که بخشی از سرفصل‌های ارائه شده در طرح خادم مباحث روحی روانی است که در زمان حادثه اگر فرد آسیب دیده آرامش خود را حفظ نکند عمق حادثه افزایش پیدا می‌کند که برای تبیین این مسئله از برخی مسائل حوزه دین استفاده شده است.
اجرای طرح پیمان به کمک مباحث دینی
وی اعلام کرد: در طرح پیمان نیز که طرح پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در بخش اعتیاد است، بخشی از مطالب ارائه شده مطالب دینی است. یعنی مسائل و آموزه‌های دینی به صورت بخشی از طرح‌های امدادی مورد توجه قرار گرفته است اما به صورت مستقل انجام نشده و امید داریم با تفاهم نامه‌ای که با حوزه‌های علمیه بسته شده به این بخش هم توجه بیشتری صورت گیرد.
نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر استان
تهران با تأکید بر اینکه در مسائل بحرانی الزام این نیست که فرد روحانی فقط به فکر
بیان مطالب دینی باشد بلکه حتی نیاز است که روحانی آستین بالا بزند و در نجات
مصدومان و آسیب‌دیدگان کمک کند، اظهار کرد: حضور روحانی آموزش دیده در حوزه امداد
و نجات می‌تواند بسیار تأثیرگذار است. البته بر اساس تفاهم نامه‌ای که با ستاد
اقامه نماز تنظیم شده یکی از بندها این است که در بسته‌هایی که در زمان بحران در
اختیار افراد قرار می‌دهیم یک بسته فرهنگی شامل قران و کتاب دعا هم باشد که می‌تواند
تأثیرگذاری خوبی بر آرامش مردم بگذارد.
امداد و نجات فرهنگی به عنوان یکی از بندهای تفاهم‌نامه آینده مد نظر باشد
حجت‌الاسلام قندی نیز با توجه به مطالب مطرح شده در این نشست پیشنهاد کرد در تفاهم نامه سال آینده با هلال احمر مسئله امداد و نجات فرهنگی به عنوان یکی از بندهای تفاهم نامه آینده مورد نظر قرار گیرد و طی آن امدادگران هلال احمر آموزش‌های لازم برای امدادگری در بحران‌های فرهنگی را ببینند که این پیشنهاد مورد توجه و موافقت حجت‌الاسلام صادقی قرار گرفت.
حجت‌الاسلام صادقی نیز در پایان این نشست به تجربه پلاسکو و فعالیت دو جنبه‌ای فضای مجازی در این حادثه اشاره کرد و گفت: در اوایل حادثه برخی از مردم با حضور بدون دلیل خود در صحنه موجب مشکلاتی شدند اما وقتی از طریق شبکه‌های اجتماعی مطلع شدند که حضورشان مانع دسترسی امدادگران به آسیب دیدگان شده است دیگر در آن خیابان تردد نکردند و با هم همپیمان شدند که عکس‌های ناراحت کننده حادثه را منتشر نکنند یا هم قسم شدند که به جای حضور در صحنه به مراکز انتقال خون بروند؛ این مطالبه گری ما از رسانهها و مراکز فرهنگی است که چنین فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی‌های به موقعی را راهبری کنند.
وی در پایان گفت: همزمان با حادثه پلاسکو موجی ایجاد شد در خصوص جلوگیری از حوادث چهارشنبه سوری اما به جریان تبدیل نشد؛ اکنون این ظرفیت هست که رسانهها در این حوزه وارد شوند و تا حادثه‌ای برای چهارشنبه سوری نداشته باشیم.
گزارش تصویری نشست را اینجا ببینید
