احادیث نبوی درباره حضرت فاطمه(س) تفسیر آیه «المَوَدَّةَ فِی القُربى» است
برخی تصور می کنند فرمایشات رسول خدا صل الله علیه وآله درباره حضرت زهرا(س) تنها نوعی ابراز محبت پدری نسبت به یک دختر است، در حالی که برخی این روایات را فراتر از یک ابراز محبت صرف و تفسیری بر آیات قرآن می دانند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، شبستان نوشت: این روایت معروف و مشهور نبوی را بسیار شنیده ایم که فرمودند: «فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی؛ فاطمه(س) پاره تن من است هر کس او را بیازارد، مرا آزرده است.» برخی تصور می کنند این فرمایش رسول خدا صل الله علیه وآله تنها نوعی ابراز محبت پدری نسبت به یک دختر است و برخی این روایت را چیزی فراتر از یک ابراز محبت صرف و بلکه تفسیری بر آیات قرآن می دانند.
از این رو، در بررسی این موضوع با حجت الاسلام مهدی اسماعیلی، محقق و پژوهشگر علوم حدیث و دکتر محمد الله اکبری، کارشناس تاریخ اسلام و سیره و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می خوانید:
محمد الله اکبری، رییس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز درباره احادیث نبوی نسبت به مقام بزرگ و والای حضرت زهرا(س) گفت: حضرت فاطمه سلام الله علیها دارای جایگاه والایی هستند. بخشی از این جایگاه والا، بر اساس اظهار آیات قرآن و از طرف خداوند است که به پیامبر(ص) دستور می دهد که به مردم بگو: «قُل لا أَسئَلُكُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربى؛(ای پیامبر!) بگو من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى کنم جز مودت و محبت به اهل بیتم»؛ رسول گرامی اسلام (ص) نیزآن را برای مردم بازگو و منتقل کردند.
وی در توضیح این آیه تصریح کرد: کامل ترین و برترین مصداق «فی القربی» حضرت زهرا سلام الله علیها است. خویشاوندان یک فرد به ترتیب اولویت چه کسانی هستند؟ همسر و فرزندان؛ پدر و مادر؛ خواهر و برادر؛ عمو و دایی و...؛ رسول خدا صل الله علیه وآله در ایام رسالت نه پدری داشتند و نه مادری؛ همسرشان حضرت خدیجه سلام الله علیها هم از دنیا رفته است، 4 دختر داشتند که سه دختر بزرگتر هم از دنیا رفتند و تنها بازمانده رسول خدا صل الله علیه وآله حضرت زهرا سلام الله علیها است. پس کامل ترین مصداق خویشاوندان پیامبر(ص)- اگر کسی بخواهد به این آیه عمل کند- حضرت زهراسلام الله علیها است که قرآن، مسلمانان و مومنان را مأمور به احترام به این خانواده می کند.
کارشناس تاریخ و سیره ادامه داد: طبیعی است که وقتی از یک خانواده همه از دنیا می روند و تنها یک نفر باقی می ماند به هر حال محبوبیت بیشتری پیدا می کند. از طرف دیگر حضرت فاطمه سلام الله علیها کوچکترین دختر پیامبر (ص) است و یک علاقه خاصی میان پدر و کوچکترین دختر وجود دارد. علاوه بر این، در سه سال آخری که پیامبر(ص) در مکه بودند و دوران بسیار سختی نیز بود، تنها مونس و همدم پیامبر(ص) همین دختر کوچک یعنی حضرت فاطمه سلام الله علیها است. چون ابوطالب و خدیجه (س) از دنیا رفته اند و همه این مسایل سبب می شود که انس و علاقه خاصی میان این پدر و دختر شکل بگیرد.
وی ادامه داد: همچنین، این سخن رسول خدا(ص) است که اعلام می کند: «این دختر سرور زنان عالم و سرور زنان بهشت است.» در واقع تعابیری که پیامبر(ص) درباره حضرت زهرای مرضیه(س) بیان می کنند، به نوعی تفسیر آن الفاظ قرآن و آیه ذوی القربی است و مصادیق ذوی القربی را تشریح می کند.
رییس پژهشکده تاریخ و سیره تاکید کرد: این دستور خداوند به پیروان این دین (اسلام) است الا المودة فی القربی ...که نسبت به خویشاوندان پیامبر(ص) مودت داشته باشید و مصداق کامل این خویشاوندان دختر پیامبر(ص) است. از سوی دیگر نسبت پدر و دختری و نسبت خونی نیز باعث انس و علقه خاص می شود اما همه می دانند که فرمایشات رسول گرامی اسلام(ص) «ما ینطق عن الهوی» و سخنان حضرت(ص) درباره صدیقه طاهره(س) به نحوی تفسیر آیات قرآن است.
الله اکبری بیان کرد: قطع نظر از صفات خاص حضرت زهرا سلام الله علیها، اگر به سراغ شخصیت حضرت زهرا(س) برویم و بگوییم حضرت(س) ارتباط ویژه ای با خدا و نیز شناخت خاص و در سطح عالی و معرفت والایی نسبت به خدا دارد به همین دلیل از جایگاه خاص برخوردار است. اما در اینجا در مرحله نازل تری از این بحث می کنیم در غیر این صورت با مراجعه به شخصیت حضرت(س)، می بینیم که بخشی از این جایگاه والا، به دلیل معرفت است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: حضرت زهرا(س) بهترین معلم دنیا را دارد، یعنی پیامبر اکرم(ص) و در خانه ای زندگی می کند که روزانه در آن وحی نازل می شود، همه مردم برای راهنمایی و هدایت به این خانه مراجعه می کنند. حالا این خانه دو شاگرد ممتاز دارد. این بانو و دیگری همسرش امیرالمومنین علیه السلام که او نیز از شش سالگی در این خانه بزرگ شد. بنابراین، دو شاگرد ممتاز در خانه وحی اند که تعلیمات پیامبر(ص) و وحی را می آموزند.
الله اکبری تاکید کرد: اینکه چه کسی دین را بهتر و بیشتر فهمیده است؟ چه کسی رابطه میان خلق و خدا را بهتر درک می کند؟ مسلما در همه این موارد باید به سراغ برجسته ترین شاگردان رفت. هرچند که زهرای اطهر سلام الله علیها پیامبر نیست اما یک انسان والا و بلندمرتبه نزد خداوند است. انسان دو مأموریت در دنیا دارد خودشناسی و خداشناسی و حضرت فاطمه(س) در این دو ماموریت شاگرد اول است یعنی اگر نسبت دختری و پدری هم نبود حضرت زهرا سلام الله علیها این جایگاه والا را داشتند.
راز رفتار خاص پیامبر(ص) با زهرای مرضیه(س)
این گزارش می افزاید: حجت الاسلام مهدی اسماعیلی، مترجم «موسوعه احادیث پیامبر و ائمه صلوات الله علیهم» در این رابطه اظهار کرد: رسول خدا صل الله علیه وآله مسایلی از عالم غیب را می دانند که دیگران نمی دانند. پیامبر صلوات الله علیه وآله مامور است که موقعیت و جایگاه حضرت فاطمه سلام الله علیها را میان مردم عادی هم با قول و هم با عمل نشان دهد.
کارشناس علوم حدیث افزود: رسول خدا صل الله علیه وآله این ماموریت را در قول، در قالب همین روایات و احادیث عملی کردند و این سخنان پیامبرصل الله علیه وآله نمونه ای از تلاش حضرت(ص) در این عرصه است. در عمل نیز- هم اهل سنت و هم تشیع نقل کرده اند که رفتار پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) با دخترش حضرت زهرای اطهر سلام الله علیها چگونه بوده است.
حجت الاسلام اسماعیلی با اشاره به نوع برخورد پیامبر با حضرت زهراسلام الله علیها گفت: شما کدام پدر را در عالم می شناسید که در مقابل دختربچه ای تمام قد از جا برخیزد؟ در حالی که رسول الله صلوات الله علیه وآله در مقابل دخترشان تمام قد از جا حرکت می کردند، او را در آغوش می گرفتند، دست و پیشانی او را می بوسیدند و... ولی این همه عنایت پیامبر صل الله علیه وآله نسبت به دخترش برای چیست؟ آیا بدون دلیل است؟ یا فقط محبت پدری است؟
مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم(ع) تاکید کرد: باید بپذیریم که پیامبر صل الله علیه وآله از روز نخست مامور بوده است که هم درعمل و هم در قول، نسبت به صدیقه طاهره سلام الله علیها چنین عمل کند.
وی در ادامه با بیان دلیل این میزان تکریم و تجلیل رسول خدا صلوات الله علیه وآله از زهرای اطهر سلام الله علیها ابرز کرد: اولا حضرت فاطمه سلام الله علیها میراث دار پیامبر(ص) است، منظور از میراث تنها مادیات و اموال دنیایی نیست. بلکه فاطمه سلام الله علیها تمام معنویات، ارزش ها، مکارم اخلاق، فضایل و مراتب عالی روحانی را از پیامبر(ص) به ارث برده است.
حجت الاسلام اسماعیلی تصریح کرد: دلیل دوم این است که نسل رسول خدا صل الله علیه وآله و نسل امامان(ع) و انسان های شایسته از وجود این بانو است. در قالب یک مثال می توان چنین گفت که بلا تشبیه وجود مبارک و پرنور حضرت طاهره سلام الله علیها به مثابه زمینی است که بذر تمام خوبی ها، بندگی ها، اطاعت ها و عبادت ها، خیرخواهی ها و... در آن کاشته شده و ریشه و میوه و دستاورد آن، همه از وجود پرخیر و برکت ایشان نشأت گرفته است.
از این رو، در بررسی این موضوع با حجت الاسلام مهدی اسماعیلی، محقق و پژوهشگر علوم حدیث و دکتر محمد الله اکبری، کارشناس تاریخ اسلام و سیره و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می خوانید:
محمد الله اکبری، رییس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز درباره احادیث نبوی نسبت به مقام بزرگ و والای حضرت زهرا(س) گفت: حضرت فاطمه سلام الله علیها دارای جایگاه والایی هستند. بخشی از این جایگاه والا، بر اساس اظهار آیات قرآن و از طرف خداوند است که به پیامبر(ص) دستور می دهد که به مردم بگو: «قُل لا أَسئَلُكُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربى؛(ای پیامبر!) بگو من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى کنم جز مودت و محبت به اهل بیتم»؛ رسول گرامی اسلام (ص) نیزآن را برای مردم بازگو و منتقل کردند.
وی در توضیح این آیه تصریح کرد: کامل ترین و برترین مصداق «فی القربی» حضرت زهرا سلام الله علیها است. خویشاوندان یک فرد به ترتیب اولویت چه کسانی هستند؟ همسر و فرزندان؛ پدر و مادر؛ خواهر و برادر؛ عمو و دایی و...؛ رسول خدا صل الله علیه وآله در ایام رسالت نه پدری داشتند و نه مادری؛ همسرشان حضرت خدیجه سلام الله علیها هم از دنیا رفته است، 4 دختر داشتند که سه دختر بزرگتر هم از دنیا رفتند و تنها بازمانده رسول خدا صل الله علیه وآله حضرت زهرا سلام الله علیها است. پس کامل ترین مصداق خویشاوندان پیامبر(ص)- اگر کسی بخواهد به این آیه عمل کند- حضرت زهراسلام الله علیها است که قرآن، مسلمانان و مومنان را مأمور به احترام به این خانواده می کند.
کارشناس تاریخ و سیره ادامه داد: طبیعی است که وقتی از یک خانواده همه از دنیا می روند و تنها یک نفر باقی می ماند به هر حال محبوبیت بیشتری پیدا می کند. از طرف دیگر حضرت فاطمه سلام الله علیها کوچکترین دختر پیامبر (ص) است و یک علاقه خاصی میان پدر و کوچکترین دختر وجود دارد. علاوه بر این، در سه سال آخری که پیامبر(ص) در مکه بودند و دوران بسیار سختی نیز بود، تنها مونس و همدم پیامبر(ص) همین دختر کوچک یعنی حضرت فاطمه سلام الله علیها است. چون ابوطالب و خدیجه (س) از دنیا رفته اند و همه این مسایل سبب می شود که انس و علاقه خاصی میان این پدر و دختر شکل بگیرد.
وی ادامه داد: همچنین، این سخن رسول خدا(ص) است که اعلام می کند: «این دختر سرور زنان عالم و سرور زنان بهشت است.» در واقع تعابیری که پیامبر(ص) درباره حضرت زهرای مرضیه(س) بیان می کنند، به نوعی تفسیر آن الفاظ قرآن و آیه ذوی القربی است و مصادیق ذوی القربی را تشریح می کند.
رییس پژهشکده تاریخ و سیره تاکید کرد: این دستور خداوند به پیروان این دین (اسلام) است الا المودة فی القربی ...که نسبت به خویشاوندان پیامبر(ص) مودت داشته باشید و مصداق کامل این خویشاوندان دختر پیامبر(ص) است. از سوی دیگر نسبت پدر و دختری و نسبت خونی نیز باعث انس و علقه خاص می شود اما همه می دانند که فرمایشات رسول گرامی اسلام(ص) «ما ینطق عن الهوی» و سخنان حضرت(ص) درباره صدیقه طاهره(س) به نحوی تفسیر آیات قرآن است.
الله اکبری بیان کرد: قطع نظر از صفات خاص حضرت زهرا سلام الله علیها، اگر به سراغ شخصیت حضرت زهرا(س) برویم و بگوییم حضرت(س) ارتباط ویژه ای با خدا و نیز شناخت خاص و در سطح عالی و معرفت والایی نسبت به خدا دارد به همین دلیل از جایگاه خاص برخوردار است. اما در اینجا در مرحله نازل تری از این بحث می کنیم در غیر این صورت با مراجعه به شخصیت حضرت(س)، می بینیم که بخشی از این جایگاه والا، به دلیل معرفت است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: حضرت زهرا(س) بهترین معلم دنیا را دارد، یعنی پیامبر اکرم(ص) و در خانه ای زندگی می کند که روزانه در آن وحی نازل می شود، همه مردم برای راهنمایی و هدایت به این خانه مراجعه می کنند. حالا این خانه دو شاگرد ممتاز دارد. این بانو و دیگری همسرش امیرالمومنین علیه السلام که او نیز از شش سالگی در این خانه بزرگ شد. بنابراین، دو شاگرد ممتاز در خانه وحی اند که تعلیمات پیامبر(ص) و وحی را می آموزند.
الله اکبری تاکید کرد: اینکه چه کسی دین را بهتر و بیشتر فهمیده است؟ چه کسی رابطه میان خلق و خدا را بهتر درک می کند؟ مسلما در همه این موارد باید به سراغ برجسته ترین شاگردان رفت. هرچند که زهرای اطهر سلام الله علیها پیامبر نیست اما یک انسان والا و بلندمرتبه نزد خداوند است. انسان دو مأموریت در دنیا دارد خودشناسی و خداشناسی و حضرت فاطمه(س) در این دو ماموریت شاگرد اول است یعنی اگر نسبت دختری و پدری هم نبود حضرت زهرا سلام الله علیها این جایگاه والا را داشتند.
راز رفتار خاص پیامبر(ص) با زهرای مرضیه(س)
این گزارش می افزاید: حجت الاسلام مهدی اسماعیلی، مترجم «موسوعه احادیث پیامبر و ائمه صلوات الله علیهم» در این رابطه اظهار کرد: رسول خدا صل الله علیه وآله مسایلی از عالم غیب را می دانند که دیگران نمی دانند. پیامبر صلوات الله علیه وآله مامور است که موقعیت و جایگاه حضرت فاطمه سلام الله علیها را میان مردم عادی هم با قول و هم با عمل نشان دهد.
کارشناس علوم حدیث افزود: رسول خدا صل الله علیه وآله این ماموریت را در قول، در قالب همین روایات و احادیث عملی کردند و این سخنان پیامبرصل الله علیه وآله نمونه ای از تلاش حضرت(ص) در این عرصه است. در عمل نیز- هم اهل سنت و هم تشیع نقل کرده اند که رفتار پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) با دخترش حضرت زهرای اطهر سلام الله علیها چگونه بوده است.
حجت الاسلام اسماعیلی با اشاره به نوع برخورد پیامبر با حضرت زهراسلام الله علیها گفت: شما کدام پدر را در عالم می شناسید که در مقابل دختربچه ای تمام قد از جا برخیزد؟ در حالی که رسول الله صلوات الله علیه وآله در مقابل دخترشان تمام قد از جا حرکت می کردند، او را در آغوش می گرفتند، دست و پیشانی او را می بوسیدند و... ولی این همه عنایت پیامبر صل الله علیه وآله نسبت به دخترش برای چیست؟ آیا بدون دلیل است؟ یا فقط محبت پدری است؟
مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم(ع) تاکید کرد: باید بپذیریم که پیامبر صل الله علیه وآله از روز نخست مامور بوده است که هم درعمل و هم در قول، نسبت به صدیقه طاهره سلام الله علیها چنین عمل کند.
وی در ادامه با بیان دلیل این میزان تکریم و تجلیل رسول خدا صلوات الله علیه وآله از زهرای اطهر سلام الله علیها ابرز کرد: اولا حضرت فاطمه سلام الله علیها میراث دار پیامبر(ص) است، منظور از میراث تنها مادیات و اموال دنیایی نیست. بلکه فاطمه سلام الله علیها تمام معنویات، ارزش ها، مکارم اخلاق، فضایل و مراتب عالی روحانی را از پیامبر(ص) به ارث برده است.
حجت الاسلام اسماعیلی تصریح کرد: دلیل دوم این است که نسل رسول خدا صل الله علیه وآله و نسل امامان(ع) و انسان های شایسته از وجود این بانو است. در قالب یک مثال می توان چنین گفت که بلا تشبیه وجود مبارک و پرنور حضرت طاهره سلام الله علیها به مثابه زمینی است که بذر تمام خوبی ها، بندگی ها، اطاعت ها و عبادت ها، خیرخواهی ها و... در آن کاشته شده و ریشه و میوه و دستاورد آن، همه از وجود پرخیر و برکت ایشان نشأت گرفته است.
مطالب مرتبط
