نظام‌سازی قرآنی باید مبتنی بر حل مسئله باشد
گروه اندیشه: عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تشریح معنای چهارگانه نظام‌سازی گفت: نظام‌سازی قرآنی باید مبتنی بر حل مسئله باشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، بابایی مجرد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز 18 اسفند، با موضوع «نظام‌سازی، چیستی، چرایی و چگونگی» در نوبت صبح سومین روز همایش بین‌المللی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم با محور مطالعات نظام‌سازی قرآنی سخنرانی کرد.
بابایی‌مجرد در آغاز سخنانش گفت: نظام مجموعه اجزا متعامل و هدفمند است، بنابراین نظام‌سازی چهار مصداق نظام‌شناسی، نظام‌یابی، نظام‌سازی و نظام‌گذاری دارد، به معنای عام نظام‌سازی ناظر به 4 مقام است و بالمعنی الاخص به نظام‌سازی به معنای سوم ناظر است.
وی گفت: نظام‌شناسی ناظر به ساحت تکوین است. معنای ساختن در نظام‌شناسی مدل‌سازی است، به معنای تصویر واقعیت ساده‌سازی شده است.
وی ادامه داد: متعلق ساختن اینجا سازه‌های ذهنی است. جایگاه قرآن در این سنخ از نظام‌سازی این است که شارع مقدس ادعای جامعیت در گزاره‌های هستی‌شناسی نکرده است. هر چند ما گزاره‌های مختلف هستی‌شناسی در قرآن از جمله آیه 40 یس داریم اما جامعیت ندارد. «تِبْیَانًا لِّکُلِّ شَیْء» بودن قرآن ناظر بر این مقام نیست و ناظر بر هدایت است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه نظام یابی ناظر بر مقام تشریع است، گفت: معنای ساختن اینجا انکشاف و اصطیاد یعنی کشف احکام از ادله دینی است. متعلق ساختن اینجا احکام به عنوان سازه‌های زبانی است. جایگاه قرآن در اینجا این است که قرآن ادعای جامعیت دارد تا انسان را به مقام هدایت برساند. جامعیت اینجا در مقام شریعت است و نه فقه. قرآن از ادله شرعی است. برای مثال برای احکام تشریعی آیه 29 سوره نسا قابل اشاره است.
بابایی‌مجرد افزود: مصداق سوم ناظر بر مقام اعتباریات است. نظام‌سازی ناظر بر ذهن است و معنای ساختن اینجا اعتبار کردن است. تعریف ساختن در این حوزه حد چیزی را برای چیز دیگر قائل شده است. متعلق ساختن اعتبارات یا سازه‌های ذهنی و زبانی یا استعاره است. جایگاه قرآن اینجا در حوزه علوم عملیه که رافع نیازهای انسان است، در بعد فطری برگشت به نظام‌شناسی داشته و در بعد وسیع‌ترش یعنی انتخاب‌های آدمی مبانی از قرآن است.
وی تصریح کرد: مصداق نظام‌گذاری در خصوص عین است، معنای ساختن عملیاتی کردن یا پیاده‌سازی است. تعریف ساختن این است که آنچه تاکنون در ظرف ذهن بود در ظرف عین اجرایی شود. متعلق‌ساختن سازهای اجتماعی، هنجاری یا فیزیکی است. جایگاه قرآن در این ساحت از نظام‌سازی این است که قرآن در جهت اصلاح امور انسانی چه فرایندی را طی کرده است، تفسیر تنزیلی در این زمینه به ما کمک می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه بنابراین ساحات نظام‌سازی ذهن، عین و زبان است، گفت: چرایی نظام‌سازی عبارت است از حفظ نظام سیاسی، ممانعت از نفوذ اندیشه‌های رقیب در فرایند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی، عامل تثبیت مبادی معرفتی اسلامی و عدم رکون به مکاتب فکری غربی و عدم اتباع از برنامه او در قالب جهاد کبیر است.
بابایی‌مجرد در پایان گفت: نظام‌سازی مبتنی بر مبانی فقهی، جریانی و ناظر بر پرداختن به مسائل مستحدث است. ما برای نظام‌سازی سه سفر باید بکنیم. نظام‌سازی در این سفرها باید ناظر بر حل مسئله باشد. سفر اول ما باید مبانی اجمالی‌مان را از کلان سیاست‌گذار یا مقام معظم رهبری بگیریم و با آن مسائل را بشناسیم. سفر دوم باید از مسائل به مبانی رجوع کنیم و سفر سوم این است که ما با مبانی تفصیلی باید مسائل را حل کنیم. عناصر نظام ساز عبارت است پارادایم، رهبری یا کلان سیاست‌گذار نظام، متخصصین، مجتهد در فقه حکومتی.
