امتیاز مسابقات بین‌المللی طلاب چیست/ انتظار قرآنیان حوزه
گروه حوزه‌های علمیه: نخستین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن طلاب جهان اسلام که امروز به عنوان یکی از بخش‌های سی و چهارمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن ایران آغاز به کار کرد، متناسب با ظرفیت‌های عظیمی که پیش رو دارد، انتظاراتی را در میان اساتید و مسئولان قرآنی حوزه‌های علمیه ایجاد کرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) حوزه‌های علمیه شیعه و اهل سنت در طول تاریخ خود در زمینه تفسیر و علوم قرآنی کارهای بسیار بزرگی انجام داده‌اند و اگر چه در قرون ابتدایی و میانی سال‌هایی که از عمر حوزه‌ها می‌گذرد دانشمندان قرآنی اهل سنت بیشتر به مقولاتی مانند علوم قرآنی و در مواردی تفسیر پرداخته‌اند اما تفاسیر فاخری از اندیشمندان شیعه در قرون ابتدایی و میانی مانند مجمع البیان و ده‌ها تفسیر دیگر انجام شده که هر کدام مایه افتخار است و به ویژه در قرن معاصر و با پا به میدان گذاشتن کسانی مانند علامه طباطبایی و شاگردانش اگر نگوییم در عرصه تفسیر، شیعه گوی سبقت از دیگران ربوده است هم پای آنان وارد این عرصه شده است و ایضا در علوم قرآنی با کارهایی که توسط کسانی مانند مرحوم علامه معرفت صورت گرفته تحولی در این زمینه ها ایجاد شده است.
با تمامی این زحمات و فعالیت‌ها و کارهای قرآنی گسترده‌ای که بعد از انقلاب در کشور و در حوزه صورت گرفته است و امروز بیش از 500 درس تفسیر در حوزه قم دایر است همچنین هفت دوره مسابقات قرآن سراسر طلاب کشور برگزار شده ولی باز هم ظرفیت‌های ناشکوفای زیادی وجود دارد که همت‌های بلندی را طلب می‌کند، زیرا هنوز وقتی پا از حوزه نخبگانی در کسب مهارت‌های قرآنی فراتر بگذاریم نیستند طلاب زیادی که بتوانند قرآن کریم را فصیح و زیبا بخوانند و یا آنقدر قرآن حفظ باشند که بتوانند در نمازهای جماعت خویش بر تنوع سوره‌خوانی بیفزایند.
این روزها حوزه در تدارک برپایی اولین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن طلاب جهان اسلام با حضور 54 طلبه از 43 کشور جهان است؛ مسابقاتی که بهره‌گیری مناسب از ظرفیت‌های آن می‌تواند جایگاه قرآن کریم در حوزه را ارتقاء دهد؛ مسابقاتی که طبیعتا انتظار از آن با سایر مسابقات بین‌المللی قرآن مانند دانش‌آموزی، مسابقات اوقاف، نیروهای مسلح و ... متفاوت است. به همین بهانه به سراغ اساتید و مسئولان حوزوی رفتیم و نظر آنها را در مورد جایگاه این مسابقات، وجه ممیز آن با مسابقات مرسوم و انتظاراتی که از این مسابقات وجود دارد، جویا شدیم.
عبور از لفظ به محتوا؛ انتظار اصلی از مسابقات طلاب
حجت‌الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با ایکنا معتقد است که مسابقات قرآن در حوزه با توجه به جنبه علمی حوزه باید عمیق‌تر از مسابقات قرآن مشابه باشد که در کشور برگزار می‌شود و از مرحله لفظ و حفظ به صورت منحصر عبور کند البته نه اینکه نباید به لفظ و حفظ و قرائت پرداخت بلکه نباید در آن متوقف شویم و باید به سمت مسابقات قرآن تفسیری و تدبر در قرآن پیش برویم و جهت علمی مسابقات تقویت شود.
بالا بردن تراز مسابقات با حضور طلاب
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین هادی حسینخانی، معاون سابق تهذیب حوزه در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به برپایی چندین دوره مسابقات قرآن در حوزه و قرارگرفتن در آستانه برگزاری اولین دوره مسابقات طلاب جهان اسلام تصریح کرد: مسابقات قرآن حوزه در همه ابعاد از رشته‌ها تا محتوا و نحوه برگزاری باید الگویی برای سایر مسابقات قرآن در کشور باشد.
وی ادامه داد: اگر حوزه را پرچمدار در مسایل دینی بدانیم نیازمند بازنگری در مسابقات قرآن حوزه علمیه که چندین دوره آن برگزار شده است هستیم لذا باید ابعاد مختلف مسابقات براساس مبانی دینی بازنگری شود تا بتواند نقش الگوسازی را داشته باشد.
حسینخانی ادامه داد: اگر در مسابقات قرآنی که غیر از حوزه انجام می‌شود توجه بیشتر بر روی قرائت و حفظ و مسایلی است که با ظاهرا الفاظ سر و کار دارد باید مسابقات در حوزه علمیه بیشتر بر روی تدبر و تفکر در آیات الهی متمرکز شویم زیرا قرآن کریم نیز در آیات متعددی بر لزوم تفکر و تدبر در آیات تاکید کرده است.
خلأ جدی مسابقات در بعد مفهومی
البته این مسابقات چون نخستین دوره خود را به تجربه نشسته است به نظر می‌رسد برنامه‌ای برای ورود به عرصه های علمی به مفهوم خاص خود که مطالبه اصلی و دغدغه صاحب‌نظران حوزه علمیه است، ندارد. البته شاید بتوان این مسئله را چنین توجیه کرد که اولین‌ها بیشتر به دنبال ایجاد فضای تبلیغی و ترویجی و به خصوص در این مسابقات تقویت گفتمان وحدت است که با برپایی مسابقه در دو رشته حفظ کل و قرائت نیز قابل تحقق است اما به طور کلی حوزه چه در مسابقات بین‌المللی و چه ملی خود باید به دنبال تعمیق کارهای خود باشد، همان طور که مسئولان مربوطه نیز بر آن تاکید دارند.
حجت‌الاسلام و المسلمین حمید ملکی، که معاونت تهذیب حوزه را در شرایط کنونی عهده‌دار است با تاکید بر اینکه مسابقات قرآن در حوزه باید علمی‌تر از نهادهای دیگر باشد در گفت‌وگو با ایکنا گفت: یکی از کارهایی که می‌تواند در مسابقات آینده مورد نظر و توجه باشد راه‌اندازی مسابقات سخنرانی بر محور قرآن کریم است یعنی موضوعاتی برای سخنرانی به طلاب ارایه شود و آنان در مدت تعیین شده یک سخنرانی پیرامون آن موضوع با محوریت آیات قرآن کریم داشته باشند.
نمایش ماهیت علمی حوزه
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه وجه ممیزه مسابقات قرآنی که از سوی حوزه برگزار می‌شود با مسابقاتی که از سوی نهادهای دیگر در چه عواملی باید باشد؟ اظهار کرد: هدف از برگزاری مسابقات قرآنی حوزه‌های علمیه با توجه به ماهیت علمی این نهاد، باید حرکت از حوزه تلاوت و قرائت به سمت گسترش تدبر و عمل به قرآن باشد هرچند به حوزه‌های تلاوت و حفظ قرآن کریم نیز باید در جای خود پرداخته شود.
مسابقات قرآن حوزه؛ ظرفیت‌ها و وجوه ممیزه آن
محمدی ادامه داد: ترویج فرهنگ حفظ قرآن کریم در حوزه‌های علمیه و ترویج تلاوت متدبرانه و مستمر قرآن کریم در میان حوزویان از دیگر کارهایی است که انتظار بیشتری نسبت به سایر مسابقات از حوزه وجود دارد.
از دیگر وجوهی که انتظار از مسابقات حوزه را بالاتر از مسابقات دیگر می‌برد می‌توان به نقش آن در تقریب مذاهب اسلامی اشاره کرد؛ سالانه در کشور مسابقات بین‌المللی برگزار می‌شود که جنبه تقریبی نیز دارند ولی اینکه مسابقاتی بین‌المللی از جایگاه حوزه به عنوان منبع نظریه‌پردازی و درس و بحث معارف اهل بیت(ع) برگزار شود قطعا جایگاه بی بدیلی خواهد داشت؛ اینکه افرادی از حوزه‌های اهل سنت کشورهای دیگر به این مسابقات بیایند و از نزدیک تلاش علما و مدایران حوزه علمیه و طلاب را برای ترویج قرآن آن هم با نگاه تقریبی ببینند در نزد عقول منصفان، تاثیر خود را خواهد داشت اگر چه بسیاری از ریشه‌های اختلاف میان مسلمین ناشی از سیاست‌های استکباری و دولت‌های دست‌نشانده است ولی این مسابقات در حد خود در این مسئله موثر است.
حجت‌الاسلام محمدی معتقد است وحدت جهان اسلام و علما و دانشمندان اسلامی بر محوریت قرآن کریم نیز هدف دیگر از برگزاری چنین مسابقاتی است همچنین نقش آفرینی در ترویج توامان جایگاه دو ثقل گرانسنگ مورد سفارش نبی اکرم یعنی قرآن کریم و عترت علیهم‌السلام از دیگر وجوه ممیزه است
مسابقات طلاب؛ نمود محوریت قرآن در تفکر شیعیان
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه‌های علمیه در پاسخ به این سؤال که مسابقات قرآن چند ملیتی از جمله مسابقات قرآن طلاب جهان اسلام چه نقشی در معرفی گفتمان ناب اسلامی و تقریب و وحدت مذاهب دارد گفت: الان حوزه‌های علمیه شیعه متهم به بی اعتنایی به قرآن کریم هستند می‌گویند قرآن شیعه تحریف شده و متفاوت از قرآن اهل سنت است ولی همین مسابقات که جنبه بین‌المللی و برد جهانی دارد کمک مهمی در دفع این شبهات و القائات آلوده دارد.
وهابیت تکفیری که حیاتش در تکفیر و به جان هم انداختن مسلمین است برای این کار بهانه‌های مختلفی را هم دستاویز قرار داده که از جمله آن ها اینکه شیعه قرآنی متفاوت از سایر مسلمین دارد و ... که فعالیت‌های بین‌المللی و شناساندن درست تشیع به جهان از طریق برگزاری مسابقاتی چون طلاب جهان اسلام می‌تواند در کاهش این نوع تفکرات و القائات موثر باشد البته منوط بر اینکه بتوان با مدیریتی شایسته از این نوع هماوردی‌های معنوی با موضوع قرآن بهره برد زیرا گاهی برخی سوء مدیریت‌ها می‌تواند به نتایج معکوس منتهی شود.
سوء استفاده جریان تکفیر از قرآن
حجت‌الاسلام و المسلمین شاکری، معاون فرهنگی تربیتی جامعة المصطفی(ص) با اشاره به نقش مسابقات قرآن در تبلیغ القائات دشمنانه وهابیت علیه شیعه و تکفیر شیعه در گفت و گو با ایکنا بیان کرد: وهابیت قرآن را علم می‌کند و با نام اسلام به جنایت می‌پردازد و قرآن را سپر بلا قرار داده است در حالی که قرآن مملو از آموزه‌های رحمانی و محبت‌آمیز است.
وی تاکید کرد: اسلام به هیچ وجه با خونریزی موافق نیست و به همه جوامع اعم از سکولار و ... اعلام می‌کند که اهل الفت و محبت و دوستی و مهربانی است از این رو برپایی مسابقاتی با عنوان قرآن و با حضور طلاب شیعه و سنی نقش مهمی در خنثی‌کردن این القائات دارد.
ایجاد شبکه تبلیغی بر محور وحدت اسلامی
از دیگر ظرفیت‌های مسابقات طلاب جهان اسلام که نباید مورد غفلت واقع شود، ایجاد شبکه تبلیغی بر محوریت وحدت اسلامی در میان طلاب داخل و خارج کشور است لذا هر قدر دامنه حضور طلاب اهل سنت از کشورهای مختلف در این نوع کارها افزایش یابد شانس موفقیت‌ها نیز بیشتر خواهد شد بنابراین لزوم رایزنی بیشتر با حوزه‌های اهل سنت در سراسر جهان امری لازم و ضروری است البته در این مسئله محدودیت‌های زیادی نیز وجود دارد ولی به هر حال این مسابقات باید به معنای حقیقی خود وجهه بین‌المللی و جهان اسلامی خود را به نمایش بگذارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالهادی مسعودی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت و گو با ایکنا عنوان کرد: به تعبیر علامه طباطبایی اسلام در همه چیز حتی در تفکر و اندیشه نیز اجتماعی است اما متاسفانه در جهان اسلام و با تحریک دشمنان و جنایات وهابیت و تکفیر سبب شده تا این شبکه اندیشه‌ای اسلامی در عمل و نظر ایجاد نشود و این اختلافات نشانه دوری از قرآن و فرهنگ آن است و هرقدر تجمعات اسلامی بر محور قرآن بیشتر شود تاثیرات آن نیز فزونتر خواهد شد.
به نظر می‌رسد اگر چه انتظار زودرس از نتایج چنین فعالیت‌هایی چندان منصفانه نباشد و اصل ابتکار برگزاری چنین مسابقاتی جای تقدیر دارد، ولی توجه به وجه ممیز این مسابقات و افزودن بخش‌هایی که پیش‌تر به برخی از آنها اشاره شد، مطالبه‌ای بجا است که چندان توجهی به آن صورت نگرفته است. از سویی، تفکیک مسابقات قرآن طلاب از سایر بخش‌ها، انتظارات را نیز افزایش داده و خواهد داد و طبیعتا اولین انتظار آن است که حوزه علمیه در اجرای مسابقات قرآن، در رشته‌ها و سایر ابعاد به الگو برای سایر مسابقات تبدیل شود و در کنار آن راه‌های بدیعی برای تقویت وحدت اسلامی که ناگفته وضعیت نابسامانی بر آن حاکم است بیابد. به هر حال باید در انتظار بنشینیم تا تاثیرات زودهنگام این مسابقات که پرونده آن تا دهه اول اردیبهشت بسته خواهد شد را شاهد باشیم.
گزارش از علی فرج‌زاده
