محقق آثار شهید ثانی عنوان کرد:
اخلاق؛ مهمترین درس شهید ثانی که در حوزه رو به فراموشی است
گروه حوزه‌های علمیه: پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه اخلاق یکی از زیربنایی‌ترین علوم حوزه بوده است تاکید کرد: شهیدثانی با نگارش «منیة‌المرید» بر این علم تاکید زیادی داشت ولی متاسفانه در حوزه امروز درس اخلاق کمرنگ شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر زمان‌نژاد، کارشناس و محقق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و از محققان آثار شهید ثانی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با اشاره به سال‌روز شهادت شهید ثانی به درس‌های آن شهید و آثارش برای امروز حوزه و جامعه اشاره کرد و گفت: یکی از مباحثی که در آثار و شخصیت شهید ثانی نمود بارزی دارد، اخلاق است.
وی اظهار کرد: شهید با نوشتن «منیة‌المرید» آن هم به عنوان یک کتاب درسی به بحث اخلاق بهای زیادی داده است که نشان می‌دهد یکی از مسایل زیربنایی در حوزه‌های علمیه و در ذهن و فکر عالمان، تقویت بنیه اخلاقی طلاب و استادان بوده است که متاسفانه امروز شاهد کمرنگ شدن آن در حوزه هستیم.
وی تصریح کرد: اگرچه کسب علم چه علوم اسلامی و چه غیر آن مفید و برای انسان فریضه است و در قرآن و روایات نیز بر علم‌آموزی تاکید زیادی شده است به طوری که به عنوان یک موضوع محوری مطرح است ولی به خصوص در تحصیل و تدریس علوم اسلامی، اخلاق باید حرف اول را بزند.
زمان‌نژاد با تاکید بر به روزشدن کتب درسی و لزوم تحول در آن‌ها بیان کرد: حوزه علمیه بعد از 500 سال هنوز از شرح لمعه شهید ثانی بهره می‌برد که البته از یکسو نشان‌دهنده عمق دانش و بینش فکری و علمی آن شهید بوده است و از طرف دیگر نیز بیانگر آن است که حوزه نیازمند تحول در کتب است.
این محقق و پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: کتابی شبیه شرح لمعه شهید ثانی و آثار دیگر هنوز که هنوز است بعد از قرون متمادی در حوزه مورد استفاده است که بنده معتقدم باید در کتب درسی و به خصوص در ادبیات آن تحول متناسب با شرایط امروز رخ دهد.
زمان‌نژاد با بیان اینکه در قرون گذشته، شرح و حاشیه‌نویسی بر آثار بزرگان کاری مرسوم بوده که موجب تقویت بنیه علمی طلاب می‌شده است، عنوان کرد: شرح و حاشیه‌نویسی متاسفانه در دهه‌های اخیر در میان طلاب تقریبا منسوخ شده و رواج چندانی ندارد به همین دلیل نه متن آن طور که باید خوانده و نوشته می‌شود و نه شرحی بر آن وجود دارد و تنها گاهی شاهد تقریرنویسی‌هایی هستیم که اگرچه خوب است اما تاثیر آن مانند حاشیه‌نویسی و شرح نیست.
این محقق با تاکید بر رواج شرح و حاشیه‌نویسی تاکید کرد: اگرچه تقریرنویسی تا دهه‌های قبل که امکانات ثبت و ضبط فراهم نبوده است خوب بود ولی معتقدم بیشتر باید بر رواج حاشیه و شرح نویسی تاکید کنیم تا خلاقیت طلاب شکوفا شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا امروز کمتر شاهد حاشیه و شرح‌نویسی هستیم، افزود: متاسفانه به مرور زمان، بنیه علمی حوزه علمیه رو به کاهش گذاشته است و طلاب امروز نیز با انگیزه‌ای که طلاب دهه‌ها و قرون قبل وارد این عرصه می شدند وارد حوزه نمی‌شوند و به خصوص مدرک‌گرایی آفتی برای حوزه امروز است و علم برای علم آموخته نمی‌شود و بیشتر افراد، به دنیال گرفتن مدرک و جذب در محیط کار هستند و این مسئله بزرگترین ضربه را بر حوزه وارد می‌کند.
زمان‌نژاد یکی از تاکیدات شهید ثانی در منیة‌المرید را در بحث اخلاقی ارتباط میان شاگرد و استاد به صورت عام و به خصوص در حوزه برشمرد و ادامه داد: الان متاسفانه این رابطه بسیار کمرنگ و در حد انتقال یکسری واژگان و الفاظ از سوی استاد به طلبه است ولی در گذشته استاد، الگوی عملی برای شاگرد محسوب می‌شد.
این محقق و پژوهشگر با بیان اینکه در گذشته اخلاق، ادب و معنویت در کنار دروس به شاگرد منتقل می‌شد بیان کرد: الان متاسفانه بیشتر شاهد انتقال یکسری الفاظ و مفاهیم خشک به شاگرد هستیم و معنویت و اخلاق کمرنگ است که یکی از دلایل آن، کمبود دروس اخلاقی است.
وی در پاسخ به این سؤال که دروس اخلاق در حوزه وجود دارد و اگرچه ممکن است کم باشد ولی چرا تاثیرگذاری لازم را شاهد نیستیم تصریح کرد: در قرون گذشته استادان بیشتر با رفتار و اعمال خود باعث انتقال مفاهیم اخلاقی به شاگرد و طلبه می‌شدند اما امروز جامعه به طور کلی به این درد مبتلاست که والدین، استادان و مسئولان درصدد انتقال اخلاق در قالب یکسری الفاظ و واژگان هستند ولی کمتر میان گفتار و عمل همسانی و هماهنگی وجود دارد و فرزند و شاگرد هم وقتی این وضع را می‌بیند اثر منفی می‌گیرد.
وی در پاسخ به این سؤال که شهید، حفظ و آشنایی با قرآن را مقدمه طلبه شدن می‌داند آیا این ضرورت امروز نیز وجود دارد؟ اظهار کرد: هر طلبه در رشته علمی خود اعم از کلام، فلسفه، فقه و اصول و تفسیر که قصد دارد مجتهد شود باید با آیات مرتبط با آن رشته آشنایی کامل داشته باشد مثلا اگر کسی بخواهد مجتهد فقهی و اصولی شود به تعدادی از آیات باید تسلط یابد اما کسی که در عرصه کلامی و یا تفسیری بخواهد مجتهد شود باید تعدادی زیادی از آیات و یا همه آیات را حفظ باشد.
وی گفت: در قدیم مرسوم بود که می‌گفتند مجتهد باید حداقل 60 علم مرتبط را بلد باشد که البته شاید طرح این مسئله از روی غلو بوده است ولی موید این مسئله است که یک طلبه برای اجتهاد در یک عرصه باید در حداقل چند علم مرتبط متخصص باشد و یا آشنایی جامعی با آن داشته باشد.
یادآور می‌شود، زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی (۹۱۱-۹۵۵ یا ۹۶۵ق) معروف به شهید ثانی، فقیه نامدار شیعی در قرن دهم قمری و از نوادگان علامه حلی است. وی نزد علمای شیعه و سنی به تحصیل پرداخت و از هر دو دسته تأییدیه‌هایی دریافت کرد. شهید ثانی مذاهب پنجگانه اسلامی را تدریس می‌کرد و طبق مبانی هر یک فتوا می‌داد.
