«جابر عناصری»؛ نامی زیبنده که در جشنواره آئینی و سنتی جایش خالی است

هر چند که شبیه‌خوانی و تعزیه از جمله هنرهایی است که تاکنون به شکل شفاهی و سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است و فعالان این عرصه در هیچ مکتبی اصول و قوانین آن را فرانگرفته و به شکل غریزی و از طریق اجرای نسل‌های پیشتر خود به آن رغبت پیدا کردند تا در این راه قدم بگذارند اما تلاش مرحوم جابر عناصری که به حق الگویی شد تا از برهه‌ای به این سو، حوزه تحقیقاتی و مطالعاتی در زمینه تعزیه قوت و معنای خاصی پیدا کند را باید ستود چرا که در شرایط کنونی و بدون مکتوب و به ثبت رساندن قوانین و قواعد این‌گونه نمایشی بیم و تردید از آن می‌رود که این عرصه به آفت و بلایی دچار شود که چندان به صلاح آن نیست.

مرحوم عناصری در طول عمر پربرکت خود و در سال‌هایی متمادی که به عنوان محقق و پژوهشگر در عرصه نمایش‌های ایرانی و به ویژه تعزیه و شبیه‌خوانی به جهد و کوشش پرداخت به تربیت شاگردان و هنرجویانی پرداخت که منطبق با شیوه مطالعاتی وی، در آینده دور و نزدیک مجموعه‌ای از مطالب و مقولات مهم اما مجهول و رها شده راجع به نمایش آئینی تعزیه و شبیه‌خوانی را به منظور پرداخت متقن علمی احصا کرده و نسبت به وضع قوانین آن از رهگذر تجارب تاریخی اجرای تعزیه همت گمارند تا این هنر همانطور که در یونسکو به نام ایران به ثبت رسیده است، همه قواعد و قوانین آن هم ایرانی بوده و چیزی از فرهنگ نامأنوس غربی که با روح اعتقادی و ایمانی این هنر سنخیتی ندارد، وارد آن نشود.

حاصل تحقیقات و مطالعات این هنرمند فقید عرصه هنرهای نمایشی آئینی و ایرانی در قالب مجموعه‌ای از کتاب‌ها، مقالات از وی به یادگار مانده است که از آن جمله می‌توان به «متدلوژی تعزیه» و «نیایش و نمایش در ایران» اشاره کرد که به حق نام او را به عنوان پدر تعزیه ایران برای همیشه جاوید و باقی ساخت.

متأسفانه فروردین سال گذشته این استاد فقید هنرهای نمایشی ایرانی در سن 71 سالگی دعوت حق را لبیک و به دیار باقی شتافت اما از آن تاریخ به این سو محفل و مجلسی و مراسمی که در خور شأن او باشد و تا اندازه‌ای بتواند تلاش‌های مؤثر او را در امر احیای تعزیه، تبلیغ و معرفی نماید برگزار نشد.

سال گذشته که طبق سنت جشنواره‌های نمایش‌های آئینی و سنتی که هر دو سال برگزار می‌شود این رویداد نمایشی برگزار نشد و چه زیبنده بود در هجدهمین دوره این جشنواره که هم‌اکنون شاهدش هستیم نامی، یادی از جابر عناصری به عمل می‌آمد.

بخش پژوهشی این جشنواره جایزه‌ای به نام «جلال ستاری» به برگزیدگان خود اهدا کرد و چه خوب که برگزارکنندگان این جشنواره در مراسم اختتامیه آن حداقل تندیس اهدایی به گروه‌های برتر تعزیه و شبیه‌خوانی را مزین به نام جابر عناصری کنند.

خوشبختانه این سنت در اقدامی مشابه و در جریان برگزاری جشنواره نقالی و پرده‌خوانی «غدیر»(علوی) به احسن وجه اجرا شد و مسئولان برگزاری این جشنواره تندیس خود را منقوش به نام زنده‌یاد ولی‌الله ترابی؛ پدر نقالی و پرده‌خوانی ایران کردند که به نظر می‌رسد چنین ابتکاراتی باید در جریان سایر رویدادها و جشنواره‌های نمایشی نیز تبدیل به یک سنت شود.