نقد دو سریال عاشورایی؛
«عقیق» و «هاتف» و انتظارهایی که برآورده نشد
گروه هنر: دو سریال مناسبتی «عقیق» و «هاتف» که برای پخش در ایام محرم تولید شده به آن اندازه ضعیف است که این سوال را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که آیا این دست تولیدات می‌خواهد معانی عاشورایی را برای ما تعریف کند؟
جبار آذین منتقد و و مدرس سینما در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) درباره سریال‌های مناسبتی «هاتف» و «عقیق» چنین اظهار نظر کرد: یکی از سریال‌های که در محرم امسال برای پخش در این ایام انتخاب شده، مجموعه تلویزیونی عقیق است، کاری که نه در اجرا و نه در متن نتوانسته در حد انتظار ظاهر شود. این نقصان در شرایطی پیش آمده که کارگردان و نویسنده این سریال توانایی‌های خوبی در کارشان دارند، به ویژه که تجربه همکاری مشترک با یکدیگر را هم دارند. سریال پرمخاطب «زیر پای مادر» آخرین نمونه از این همکاری بود.
وی افزود: در این سریال کارگردان سعی دارد قصه خود را در فضایی عاشورایی روایت کند، تلاشی که متاسفانه نافرجام می‌ماند، زیرا الگوهایی که استفاده می‌کند بارها در کارهای تلویزیونی دیده شده و دیگر جذابیت خود را از دست داده است. در این میان سوالی پیش می‌آید که چگونه بهرنگ توفیقی (کارگردان) و سعید نعمت‌الله (نویسنده) که کارهای خوبی در پرونده کاری خود دارند، در این مورد موفق عمل نکرده‌اند.
این مدرس سینما ادامه داد: جوابی که برای پرسش فوق به ذهن من می‌رسد این است که داستان این مجموعه پیشتر بارها تکرار شده و دیگر جذابیت خود را برای تماشاگر از دست داده است. در این کار بار دیگر نویسنده سراغ سوژه محبوب خود رفته است. آن نیز موضوع عشق و انتقام است، اما این بار نعمت‌الله (نویسنده عقیق) به این امر توجه نداشته که قصه تاریخی، بسترهای خود را لازم دارد، که بدون برخورداری از آن نمی‌توان به این عرصه ورود کرد.
آذین با بیان اینکه «عقیق» زمان مکان حقیقی را به مخاطب نشان نمی‌دهد، تاکید کرد: در ظاهر امر قصه عقیق در زمان حکوت رضاخان می‌گذرد، اما نشانی‌هایی که از آن دوران داده می‌شود چندان بر پایه استدلات تاریخی استوار نیست، البته کارگران به واسطه لباس و معماری می‌خواهد زمان داستان را برای تماشاگر مشخص کند، ولیکن به دلیل نبود فکت‌های اجتماعی قصه ناقص مانده است. در حقیقت می‌بایست گفت که رویکرد این مجموعه در قبال قصه‌ای تاریخی همانند یک تله‌تئاتر تلویزیونی است.
وی در پاسخ به این سوال که عقیق در کنار پرداخت ضعیف، آیا توانسته نگاهی مناسب به موضوعات عاشورایی داشته باشد؟ چنین توضیح داد: در این کار همانند بسیاری از تولیدات رایج تلویزیون توجهات عاشورایی مختص به برگزاری مناسک مذهبی شده، بدون اینکه بخواهد مفهوم موردنظر را به شکلی جدید به بیننده منتقل کند. در این شرایط طبیعی است کار مورد نظر نتواند آن‌گونه که باید در بیان آموزه‌های مورد نظر خود موفق باشد. این نقیصه جدا از اینکه کلیشه است، آزاردهنده هم بوده، چون این سوال را پیش می‌آورد که با وجود معنای عمیق و گسترده عاشورا، تا چه زمانی می‌خواهیم با نشان دادن تعزیه یا سینه‌زنی عاشورا را تصویر کنیم.
آذین متذکر شد: در کنار نقدهایی که نسبت به این سریال وارد است نباید از ذکر یک مطلب غافل شد، اینکه تلاش بازیگران مجموعه چشمگیر است، اما افسوس این نقطه مثبت در ضعف‌های عیان سریال گم می‌شود، درصورتی که انتخاب بازیگران تئاتری می‌توانست یک از اهرم‌های موفقیت این سریال باشد.
این منتقد سینما و تلویزیون درباره سریال «هاتف» نیز اینگونه اظهار نظر کرد: این مجموعه را می‌بایست از جمله کارهای پرمشکل تلویزیون به حساب آورد که باعث شده یکی از سریال‌های ناموفق تلویزیون محسوب شود، البته باید این نکته را هم مدنظر قرار داد که برخی آسیب‌های حاشیه‌ای نیز به سریال ضربه زده است. برای مثال حذف صدای خواننده مطرح این کار (محمد اصفهانی) در تیتراژ به نوعی به کار لطمه وارد کرده است. در کنار این امر باید به ایفای نقش دو بازیگر در یک نقش به عنوان دیگر حاشیه مضر این کار نام برد.
وی با بیان اینکه «هاتف» تلاش دارد یک مجموعه متصل به محرم باشد، گفت: اینکه این سریال سعی نمی‌کند قصه خود را به عاشورا مرتبط کند کاملاً عیان است، اما این خواسته در عمل رخ نمی‌دهد، زیرا کارگردان تنها با تصویر کردن برخی نشانه‌های تکراری از جمله حضور هنر‌پیشه در کربلا یا مراسم سینه‌زنی می‌خواهد به آنچه مدنظر دارد، برسد.
این مدرس سینما درباره ضعف فنی «هاتف» نیز گفت: ضعف شدید در حوزه تصویربرداری، به نظرم یکی از اشکالات بسیار واضح دیگر این کار است که به کل مجموعه ضربه زده؛ آسیبی ابتدایی که بودنش برای یک اثر تلویزیونی عجیب است. در کنار این ضعف آشکار باید از کارگردانی ضعیف و بازی‌های ناپخته به عنوان دیگر نقصان‌های «هاتف» نام برد. درباره بازیگری هم می‌خواهم نکته‌ای را بیان کنم، این است که برای نقش‌های موجود می‌شد انتخاب‌های بهتری انجام شود.
وی در پایان تاکید کرد: این سریال می‌توانست بدون داشتن برخی حاشیه‌ها قصه‌ای را روایت کند که در آن به تحول آدم‌ها بپردازد، اما این خواسته متاسفانه در سایه نگاه سطحی و شعاری مجموعه گم شده است. افسوس پایانی است که داریوش یاری کارگردان این مجموعه به واسطه این کار ضعیف نمره‌ای بد در کارنامه خود جا داد، درصورتی که فیلمساز در حوزه سینمای مستند کارهای ارزشی بسیاری کارگردانی کرده است.
وی افزود: در این سریال کارگردان سعی دارد قصه خود را در فضایی عاشورایی روایت کند، تلاشی که متاسفانه نافرجام می‌ماند، زیرا الگوهایی که استفاده می‌کند بارها در کارهای تلویزیونی دیده شده و دیگر جذابیت خود را از دست داده است. در این میان سوالی پیش می‌آید که چگونه بهرنگ توفیقی (کارگردان) و سعید نعمت‌الله (نویسنده) که کارهای خوبی در پرونده کاری خود دارند، در این مورد موفق عمل نکرده‌اند.
این مدرس سینما ادامه داد: جوابی که برای پرسش فوق به ذهن من می‌رسد این است که داستان این مجموعه پیشتر بارها تکرار شده و دیگر جذابیت خود را برای تماشاگر از دست داده است. در این کار بار دیگر نویسنده سراغ سوژه محبوب خود رفته است. آن نیز موضوع عشق و انتقام است، اما این بار نعمت‌الله (نویسنده عقیق) به این امر توجه نداشته که قصه تاریخی، بسترهای خود را لازم دارد، که بدون برخورداری از آن نمی‌توان به این عرصه ورود کرد.
آذین با بیان اینکه «عقیق» زمان مکان حقیقی را به مخاطب نشان نمی‌دهد، تاکید کرد: در ظاهر امر قصه عقیق در زمان حکوت رضاخان می‌گذرد، اما نشانی‌هایی که از آن دوران داده می‌شود چندان بر پایه استدلات تاریخی استوار نیست، البته کارگران به واسطه لباس و معماری می‌خواهد زمان داستان را برای تماشاگر مشخص کند، ولیکن به دلیل نبود فکت‌های اجتماعی قصه ناقص مانده است. در حقیقت می‌بایست گفت که رویکرد این مجموعه در قبال قصه‌ای تاریخی همانند یک تله‌تئاتر تلویزیونی است.
وی در پاسخ به این سوال که عقیق در کنار پرداخت ضعیف، آیا توانسته نگاهی مناسب به موضوعات عاشورایی داشته باشد؟ چنین توضیح داد: در این کار همانند بسیاری از تولیدات رایج تلویزیون توجهات عاشورایی مختص به برگزاری مناسک مذهبی شده، بدون اینکه بخواهد مفهوم موردنظر را به شکلی جدید به بیننده منتقل کند. در این شرایط طبیعی است کار مورد نظر نتواند آن‌گونه که باید در بیان آموزه‌های مورد نظر خود موفق باشد. این نقیصه جدا از اینکه کلیشه است، آزاردهنده هم بوده، چون این سوال را پیش می‌آورد که با وجود معنای عمیق و گسترده عاشورا، تا چه زمانی می‌خواهیم با نشان دادن تعزیه یا سینه‌زنی عاشورا را تصویر کنیم.
آذین متذکر شد: در کنار نقدهایی که نسبت به این سریال وارد است نباید از ذکر یک مطلب غافل شد، اینکه تلاش بازیگران مجموعه چشمگیر است، اما افسوس این نقطه مثبت در ضعف‌های عیان سریال گم می‌شود، درصورتی که انتخاب بازیگران تئاتری می‌توانست یک از اهرم‌های موفقیت این سریال باشد.
این منتقد سینما و تلویزیون درباره سریال «هاتف» نیز اینگونه اظهار نظر کرد: این مجموعه را می‌بایست از جمله کارهای پرمشکل تلویزیون به حساب آورد که باعث شده یکی از سریال‌های ناموفق تلویزیون محسوب شود، البته باید این نکته را هم مدنظر قرار داد که برخی آسیب‌های حاشیه‌ای نیز به سریال ضربه زده است. برای مثال حذف صدای خواننده مطرح این کار (محمد اصفهانی) در تیتراژ به نوعی به کار لطمه وارد کرده است. در کنار این امر باید به ایفای نقش دو بازیگر در یک نقش به عنوان دیگر حاشیه مضر این کار نام برد.
وی با بیان اینکه «هاتف» تلاش دارد یک مجموعه متصل به محرم باشد، گفت: اینکه این سریال سعی نمی‌کند قصه خود را به عاشورا مرتبط کند کاملاً عیان است، اما این خواسته در عمل رخ نمی‌دهد، زیرا کارگردان تنها با تصویر کردن برخی نشانه‌های تکراری از جمله حضور هنر‌پیشه در کربلا یا مراسم سینه‌زنی می‌خواهد به آنچه مدنظر دارد، برسد.
این مدرس سینما درباره ضعف فنی «هاتف» نیز گفت: ضعف شدید در حوزه تصویربرداری، به نظرم یکی از اشکالات بسیار واضح دیگر این کار است که به کل مجموعه ضربه زده؛ آسیبی ابتدایی که بودنش برای یک اثر تلویزیونی عجیب است. در کنار این ضعف آشکار باید از کارگردانی ضعیف و بازی‌های ناپخته به عنوان دیگر نقصان‌های «هاتف» نام برد. درباره بازیگری هم می‌خواهم نکته‌ای را بیان کنم، این است که برای نقش‌های موجود می‌شد انتخاب‌های بهتری انجام شود.
وی در پایان تاکید کرد: این سریال می‌توانست بدون داشتن برخی حاشیه‌ها قصه‌ای را روایت کند که در آن به تحول آدم‌ها بپردازد، اما این خواسته متاسفانه در سایه نگاه سطحی و شعاری مجموعه گم شده است. افسوس پایانی است که داریوش یاری کارگردان این مجموعه به واسطه این کار ضعیف نمره‌ای بد در کارنامه خود جا داد، درصورتی که فیلمساز در حوزه سینمای مستند کارهای ارزشی بسیاری کارگردانی کرده است.
