تقتیر، کفاف، توسعه و اسراف؛ 4 مرتبه از سطوح مصرف از دیدگاه آیت‌الله العظمی موسوی اردبیلی
گروه حوزه‌های علمیه: شاگرد آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی ضمن تبیین دیدگاه آیت‌الله موسوی اردبیلی گفت: تقتیر، کفاف، توسعه و اسراف؛ 4 مرتبه از سطوح مصرف از دیدگاه آیت‌الله العظمی موسوی اردبیلی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) مجتبی باقری از شاگردان آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی، امروز ۲۱ آبان ماه در همایش بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی در دانشگاه مفید به موضوع مبانی الگوی مصرف و حداقل‌های معیشتی گفت: ایشان برای احکام الگوی مصرف و حداقل معیشت چهار مرتبه را بیان کرده‌اند.
وی ادامه داد: مرتبه تقتیر، کفاف، توسعه و اسراف چهار مرتبه از سطوح مصرف در دیدگاه ایشان است و ما در سؤالاتی که از این فقیه داشتیم جواب این مقولات را داده‌اند.
استاد دانشگاه مفید با اشاره به مسئله کفایت تصریح کرد: از دید آیت‌الله العظمی موسوی اردبیلی، کفایت هم با حداقل رفع نیاز و هم با حداکثر نیاز که در مرز اسراف است سازگار است.
باقری با اشاره به تعریف اسراف از منظر این فقیه بیان کرد: ایشان معتقد است که مصرف غیربهینه و زائد بر مقدار مورد نیاز مصداق اسراف است لذا تخصیص غیربهینه از مصادیق بارز اسراف در دید ایشان است.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم عنوان کرد: آیت‌الله موسوی اردبیلی در پاسخ به سؤالی در مورد اینکه آیا استفاده از کالاهای لوکس، اسراف است؟ بیان کرده که صرف استفاده از کالاهای لوکس متناسب با شرایط و موقعیت افراد، اسراف نیست همچنین ایشان در مورد استحباب توسعه در زندگی گفته است که زهد مربوط به زندگی شخصی خود فرد است ولی توسعه مربوط به افراد خانواده است البته باید توسعه همراه با اعتدال باشد و از هر گونه اسراف پرهیز شود.
وی ادامه داد: آیت‌الله اردبیلی در پاسخ به این سؤال که آیا مخارج اسرافی، متعلق خمس است بیان فرموده است که خمس بر اسراف نیز وجود دارد و وضع این قانون برای جریمه افراد است.
باقری با اشاره به تعریف حداقل معیشت از منظر آیت‌الله اردبیلی بیان کرد: ایشان معتقد است که حداقل معیشت این است که فردی مخارج سال خود و عیال را ندارد و فقیر محسوب شود.
وی در مورد نظر این فقیه در پاسخ به این سؤال که آیا نیاز به ازدواج جزئی از نفقه واجب پدر و فرزند است یا خیر؟ عنوان کرد: از دید ایشان، در ازدواج واجب، جزء نفقه محسوب می شود ولی ازدواج مستحب مشمول آن نیست.
باقری گفت: آیت الله اردبیلی در پاسخ این سؤال که شان در نفقه چیست بیان کرده‌اند که شان، مجموعه امور فردی و خانوادگی است که به تناسب آن نیازهای افراد در زندگی متفاوت می‌شود البته برخی جنبه واقعی و برخی جنبه اعتباری دارد.
وی اظهار کرد: آیت‌الله اردبیلی معتقد هستند که ظاهرا کفایتی که در نفقه بیان شده منظور کفایت شخصی ملاک است ولی تاکید شده که نیازهای شخصی باید مورد تایید عرف باشد.
وی عنوان کرد: ایشان در مورد نیازهای تفریح، فراغت و ... نیز آورده‌اند که اندازه تفریح و سفر زیارت و ... منطبق بر عرف از جمله نفقات لازم بر گردن شوهر است همچنین در مورد تحصیل علم و تامین مخارج آن معتقد هستند که می‌تواند فرد از سهم سبیل الله زکات بگیرد البته اگر آموزش او برای عموم منفعت داشته باشد.
باقری با اشاره به رابطه معیشت زاهدانه با کفایت افراد از منظر آیت‌الله موسوی اردبیلی تاکید کرد: ملاک ایشان در این زمینه، رفع نیاز و کمبودهای واقعی و هم سطح شدن زندگی فرد با سایر افراد جامعه است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: آیت الله موسوی در مورد اینکه آیا می‌توان بیش از اندازه نیاز فرد برای رفع فقر به او بدهیم معتقد بودند که می توان به او داد به شرط این که وسیله‌ای برای کسب و کار فرد، ایجاد شود وگرنه از زکات جایز نیست به او بدهیم.
باقری ادامه داد: آیت‌الله اردبیلی در مورد حد نفقه واجب بر گردن شوهر نیز معتقد هستند که ظاهرا باید نیازهای شخصی بر حسب توانایی و موقعیت فرد مورد توجه باشد همچنین عادت شخصی زن نیز در این مسئله موثر است گاهی زن ممکن است به خدمتکار نیاز داشته باشد که ایشان می‌گوید باید متناسب با موقعیت شخصی و خانوادگی زن این مسئله تامین شود.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: نیازهای غیرمتعارف و اتفاقی از دیگر مواردی است که اکثر علما آن را جزء نفقه نمی‌دانند ولی ایشان معتقد است که جزء نفقه واجب محسوب می‌شود همچنین نفقه سفرهای ضروری بر عهده شوهر است.
وی افزود: ایشان معتقد هستند که سطح زندگی معاف از خمس، تشریفات منزل و میهمانی و ... است که از سطح و شان فرد بالاتر نباشد لذا مخارج توسعه‌ای هم خمس ندارد.
وی با اشاره به معیشت فرد ورشکسته اظهار کرد: ایشان معتقدند پس از اینکه حاکم اموال این فرد را توقیف کرد جز لوازم ضروری زندگی وی بقیه را باید توقیف کرد یعنی حداقل معیشت او باید تامین شود.
باقری در پاسخ به این سؤال که اگر قائل به دیدگاه ایشان در شانیت باشیم در این صورت تفاوت طبقاتی و تبعیض به صورت مستمر تداوم خواهد داشت بیان کرد: توجه به شان عاملی برای پایداری تفاوت و تبعیض طبقاتی می‌شود ولی اگر به تعبیر قرآن کریم که ثروت نباید در میان اغنیاء دست به دست شود قائل شویم این کار با توزیع مناسب درآمدهای کشور اصلاح خواهد شد و در این صورت شان و موقعیت زندگی طبقات ضعیف نیز بالاتر رفته و ارتقاء خواهد یافت.
