قدرشناسی نعمت وجود امام؛ نخستین گام در معرفت امام عصر(عج)

به گزارش ایکنا؛ عبدالحسین طالعی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم و مؤلف ده‌ها عنوان اثر در زمینه معارف اسلامی در سلسله یادداشت‌هایی که به صورت هفتگی برای ایکنا ارسال می‌کند به بررسی ابعاد مختلف مسئله گفتمان مهدویت و آسیب‌شناسی این موضوع می‌پردازد. در یادداشت حاضر موضوع اهمیت قدرشناسی نعمت وجود امام زمان(عج) و فرجام کفران این نعمت الهی از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است. متن یادداشت از نظر می‌‌گذرد؛
آیات قرآن به گونه‌ای است که غالبا به یک یا چند اسم از اسماء خدای بزرگ ختم می‌شود. اسم یاد شده در پایان آیه با محتوای اشاره شده در متن آیه تناسب دارد. یعنی به طور تصادفی انتخاب نشده است. قاعده کلام حکیم این است که ناسازگار و تصادفی سخن نگوید، چه رسد به کلام خدایی که «علّم البیان» در وصف اوست. با این مقدمه بنگریم به آیه 18 سوره نحل: «وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ؛ و اگر نعمت[هاى] خدا را شماره كنيد آن را نمی ‏توانيد بشماريد قطعا خدا آمرزنده مهربان است.»
صدر آیه سخن از این است که هر چه انسان نعمت‌های الهی را بشمرد، باز هم از شمارش آن ناتوان است. این سخن با اندکی تأمل روشن است. مثلاً ممکن است «سلامت» را یک نعمت به شمار آوریم، ولی وقتی درست بنگریم، می‌بینیم هزاران نعمت ذیل این یک کلمه جای دارد، یعنی هزاران بیماری که ممکن بود من گرفتارش باشم و اکنون نیستم. همین گونه مال دنیا که به شرط ادای شکر، نعمتی است. اگر آسیب‌های ناشی از فقر را احصاء کنیم، آنگاه روشن می‌شود که «مال» هزاران نعمت است نه یک کلمه.
باری، اکنون جای آن است که ببینیم چه نسبتی است بین شمارش نعمت‌های الهی با «غفور و رحیم» بودن خدایی که همه نعمت‌ها از اوست؟ چرا در پایان آیه، مثلاً صفتی مانند مُنعم، مُفضل، مُحسن یاد نشده است؟ به نظر این ناتوان می‌رسد که هر نعمتی که یاد شود، بی درنگ شکر آن نعمت به عنوان مسئولیتی گریزناپذیر بر عهده انسان قرار می‌گیرد. این مسئولیت چنان سنگین است که جواد الائمه(ع) در باره‌اش می‌فرماید: «نِعمَةٌ لا تُشكَرُ كَسَيِّئةٍ لا تُغفَرُ؛ نعمتی که برای آن شکرگزاری نشود، مانند گناهی است که آمرزیده نگردد. (بحار الانوار ج 78 ص 365)». امام جواد(ع) شکر نکردن یک نعمت را مانند گناه نابخشودنی دانسته‌اند!
برشمردن نعمت‌های خداوند گزارشی ژورنالیستی نیست که بدون بار مسئولیت بنشینیم و سخن بگوییم و برخیزیم، از آن گونه که مثلا تعداد گوسفندهای یک گله را برمی‌شماریم یا صورت اموال یک شرکت را لیست می کنیم. بلکه قصه دیگری مطرح است. اساساً در مورد تمام آنچه به شئون الهی مربوط است، علم، بدون عمل و جدا از مسئولیت نیست. حال، یا عمل به اعضا و جوارح یا عمل اشرف نفس که عقیده نام دارد. عقیده از ریشه «عقد» است به معنای گره زدن؛ یعنی کلامی که به وجود انسان گره می‌خورد. مثلا آیه «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ؛ آيا كسانى كه مى‏دانند و كسانى كه نمى‏ دانند يكسانند (سوره زمر آیه 9» از یک طرف برتری عالم بر غیر عالم را بیان می‌کند، و از سوی دیگر سنگینی بار مسئولیت عالم نسبت به غیر عالم را بیان می‌کند؛ چنانکه در حدیث شریف است به این مضمون که: خداوند هفتاد گناه از غیر عالم می‌بخشد پیش از آنکه یک گناه از عالم را ببخشد. در مثل می‌گوییم: هر که بامش بیش برفش بیشتر.
خلاصه اینکه هر چه نعمت بر کسی بیشتر، وظیفه او به شکر، افزون‌تر و بارش سنگین‌تر. اینک به آیه شریفه برگردیم: هر یک از نعمت‌های الهی را که بر شماریم، در کنارش به وظیفه‌ای برای خودمان اقرار کرده‌ایم. این وظیفه اگر ادا نشود، طبق حدیث امام جواد(ع) به گناهی برای خودمان اقرار کرده‌ایم. لذا به غفران و رحمت الهی نیاز داریم وگرنه بیچاره‌ایم.
نکته دیگر اینکه هر نعمتی شکری در خورِ خود می‌طلبد. خوردن عملی است جدا از خوابیدن و اینها غیر از نماز است. هر یک شکری خاصّ خود می‌خواهد تا گرفتار «گناه نابخشودنی» نشویم. حال می گوییم: کدام نعمت بالاتر، والاتر، ارزشمندتر از وجود مقدس امام زمانمان که خداوند، از میان این همه نعمت که به ما داده، در روز جزا در مورد این نعمت می‌پرسد: «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ؛ سپس در همان روز است كه از نعمت [روى زمين] پرسيده خواهيد شد(سوره تکاثر آیه 8)». و تنها به سبب این نعمت بر ما منت نهاده: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ؛ به يقين خدا بر مؤمنان منت نهاد [كه] پيامبرى از خودشان در ميان آنان برانگيخت (سوره ال‌عمران آیه 164)». این امام همام تداوم‌بخش راه رسول است و حامل لوای هدایت حضرتش. لذا بزرگترین نعمت، بالاترین شکر را می‌طلبد و کفران والاترین نعمت، سخت‌ترین کیفر را در پی دارد. لذا درجات غفران و رحمت الهی متفاوت است و در این مورد، بالاترین درجه غفران باید شامل حال ما شود، وگرنه خودش فرمود: «لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ؛ اگر ناسپاسى نماييد قطعا عذاب من سخت‏ خواهد بود (سوره ابراهیم آیه 7)».
انتهای پیام