ظرفیت سامانه معرفتی «عقلانیت وحیانی» در راستای تولید علم دینی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم افتتاحیه «کنگره بین‌المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی با تکیه بر اندیشه‌های علامه جوادی آملی» صبح امروز در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار ‌شد. پخش پیام تصویری آیت‌الله جوادی آملی و رونمایی از جلد 17 تا 20 کتاب رحیق مختوم از جمله برنامه‌های این کنگره بود.

در آغاز نشست حجت‌الاسلام عبداللهی، دبیر کنگره به بیان گزارش خود پیرامون نحوه برگزاری کنگره پرداخت و عنوان کرد: ما انسان‌ها در مقام عمل و نظر عقل را به‌کار می‌بریم و با مسئله عقلانیت مواجه می‌شویم. وقتی می‌خواهیم الگوها و منابع عقلانیت را فهرست کنیم، یک سلسله پرسش‌ها پدید می‌آید، مبنی بر اینکه کدام الگو و معیار درست است و کدام منبع صحیح است؟ این پرسش مهمی است که باید به آن پاسخ بدهیم و دانشگاه تهران تصمیم گرفت با برپایی این کنگره این موضوع را به بحث بگذارد.

وی ادامه داد: در میان اندیشمندان مسلمان آیت‌الله العظمی جوادی آملی نادر فردی است که در آثار خود به این موضوع پرداخته است. این کنگره دو هدف را دنبال می‌کند: نخست، پاسخگویی به پرسش‌های اساسی در باب عقلانیت و دوم، معرفی یکی از چهره‌های برجسته علمی به جهان علمی. پس از تصویب این اهداف، سازوکارهایی اجرایی کنگره طراحی شد. بیش از 115 مقاله قابل داوری به کنگره ارسال شد که از آن میان 60 مقاله برای چاپ در مجموعه مقالات انتخاب شد. از میان این مقالات، 28 مقاله در قالب برگزاری 4 پنل علمی در دوروز در تهران و قم ارائه خواهد شد.

در ادامه نشست نیلی احمدآبادی، مدیر دانشگاه تهران و رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره ضمن ارائه گزارشی در خصوص فعالیت‌های آموزشی دانشگاه تهران به موضوع گفتمان‌سازی در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: در گفتمان امروز جهان، علم به عنوان یک واقعیت بدیهی پذیرفته شده است اما نکته مهم در خصوص عمق علم و نحوه به‌کارگیری آن است. ما در حوزه علوم تجربی و علوم پایه خیلی با دنیا اختلاف نداریم و دانشمندان حوزه علوم پایه و علوم طبیعی به خوبی شبکه خود را شکل داده‌اند اما در حوزه علوم انسانی مسئله پیچیده‌تر است، چراکه علوم انسانی بر پایه نظریه شکل می‌گیرد و نظریه مستقل از جهان‌بینی نیست.

وی با بیان اینکه ایجاد گفتمان بین دانشمندان مختلف در حوزه علوم انسانی از برنامه‌های دانشگاه تهران است، افزود: این کنگره دو ویژگی دارد؛ نخستین ویژگی اینکه به موضوع تعالی علم بر پایه عقلانیت وحیانی می‌پردازد. ما به عنوان کشوری مسلمان که توحید نقش مهمی در شکل‌گیری آن داشته است باید به این موضوع بپردازیم. ویژگی دوم کنگره این است که بر پایه نظریات آیت‌الله جوادی آملی است. ایشان در تحقیقات خود متدولوژی علمی را به‌کار می‌گیرند و صاحب نظریات مختلفی در حوزه علوم دینی هستند.

در ادامه نشست حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت و عنوان کرد: عقلانیت وحیانی یک سامانه معرفتی است که بر اساس علم و دین شکل می‌گیرد و تعالی پیدا می‌کند. تردید نیست که نقش علم و دانش و فناوری در عرصه حیات انسانی نقشی تعیین‌کننده است. علم است که جامعه را می‌سازد و ارتباطات و مناسبات اجتماعی را شکل می‌دهد. سامانه معرفتی که علم را می‌سازد باید با تعریف روشنی حرکت کند. اگر این سامانه معرفتی بر پایه نقل و روایت باشد آثار و نتایج ناگواری دارد که امروزه شاهد آن هستیم. نقل بدون عقل می‌تواند ترکیب نادرستی برای جامعه ایجاد کند. اگر انحرافی در جوامع دینی شکل گرفته است مرهون حرکت بر اساس سامانه معرفتی نقل بدون عقل است.

وی در ادامه اظهار کرد: اگر سامانه معرفتی بر اساس عقل خودبنیادی باشد که برخوردار از جنبه وحیانی نیست و از کتاب و سنت الهام نمی‌گیرد، دانشی تولید می‌کند که نتایجش را در جهان غرب مشاهده می‌کنیم. هرکدام از این دو سامانه امتیازات و ویژگی‌هایی دارند و می‌توانند به سهم خود موثر باشند. ناتمام بودن این دو منشأ بسیاری از مشکلات است که جامعه بشری تحمل می‌کند. نظریه عقلانیت وحیانی یک سامانه معرفتی است که بر اساس آن هم علوم دینی و حوزوی و هم علوم دانشگاهی و هم هر آنچه برای بشر به عنوان علم شناخته می‌شود، تولید می‌شود. تعبیر آیت‌الله جوادی آملی این است که اگر دانشگاه‌ها مقدس‌تر از حوزه نباشد به همان اندازه مقدس است چراکه دانشگاه نسبت به بررسی فعل الهی اهتمام دارد، چنانکه حوزه نسبت به قول الهی اهتمام دارد.

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء ادامه داد: سخن این است که اگر بخواهیم دین را فهم کنیم باید از ساحت علم دینی باشد. مشکل جوامع این است که دین را از درگاه علم دینی نمی‌گیرند. فقه، علم دینی است و محصول آن رساله عملیه است. کلام، فقه، عرفان و فلسفه علم دینی تولید می‌کنند. اگر امروز این پراکندگی را در جامعه ناظر هستیم به این دلیل است که دینی وجود دارد که علمی نیست و از ساحت دانشمندان برنیامده است. اگر علم دینی بر اساس عقلانیت وحیانی شکل گیرد یک وحدت و فرازمندی برای بشر ایجاد خواهد شد.

گزارش از مصطفی شاکری

برای مشاهده گزارش تصویری این نشست اینجا کلیک کنید.

انتهای پیام