خلأ آموزش تخصصی قرآن از کجا نشئت میگیرد/ بهره‌مندی از نیروی غیر‌قرآنی؛ معضل بحث آموزش قرآن
گروه مؤسسات قرآنی مردمنهاد ــ در حال حاضر مؤسسات و مراکز قرآنی در بحث آموزش با مشکلات بسیاری همراه هستند که بزرگترین معضل آنها نبود حمایت مالی از سوی مسئولان و لزوم توجه به تخصص‌گرایی در این مراکز است.
به گزارش ایکنا؛ مؤسسات و مراکز قرآنی که هم‌اکنون به‌عنوان مرکزی برای بحث آموزش قرآن در کشور فعال هستند با مشکلات و معضلاتی در این بخش روبرو هستند که طی گفت‌وگویی که با چند مربی مجرب و فعال قرآنی درباره این موضوع داشتیم، تقریباً همگی آنها به معضل نبود حمایت مالی و جذب مربیان متخصص در این زمینه اشاره کردند.
در ادامه گزارشی از روند حمایت‌ها و آموزش قرآن در مؤسسات قرآنی سراسر کشور ارائه می‌شود.
حمیده سالمی‌مقدم، مربی قرآن مؤسسه تدبر در قرآن و سیره مشهد که مدت‌ها است در زمینه تفسیر قرآن کریم با بهره‌مندی از تفاسیر محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم موفق شده است در زمینه تدبر در قرآن به تدریس مشغول باشد، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا درباره وضعیت آموزش قرآن در مؤسسات و مراکز قرآنی، گفت: در بحث آموزش قرآن کریم از نظرعمومی و تخصصی هر یک نگاه خاصی را به این مقوله می‌طلبد به‌عنوان مثال آموزش در رشته تدبر در قرآن کریم روش بسیار خوبی برای جذب اقشار مردم و همچنین آشنایی عموم با مفاهیم قرآن کریم بوده و توجه به این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا مردم عاشق قرآن و مفاهیم این کلام الهی هستند.
وی با اشاره به اینکه هر چند در جامعه اسلامی ـ قرآنی زندگی می‌کنیم اما متأسفانه مردم با مفاهیم قرآن آشنا نیستند، بیان کرد: در برخی از دانشگاه‌ها و مدارس شاهد هستیم که جلسات و دوره‌هایی را برای آموزش ضمن خدمت کارکنان برپا می‌کنند اما چقدر خوب است که این کلاس‌ها با تفسیر، مفاهیم و تدبر در قرآن همراه باشد که فواید بسیاری در زندگی خواهد داشت.
این مربی قرآن درباره نحوه آموزش قرآن در حال حاضر افزود: هم‌اکنون روشی که برای تدریس و آموزش قرآن کریم در مؤسسات و مراکز قرآنی وجود دارد، سیستماتیک نیست. در آموزش قرآن مؤسسات بیشتر به بحث روخوانی و روان‌خوانی قرآن توجه دارند و به موضوعات تخصصی چون تفسیر و تدبر قران کم و یا اصلاً توجه نمی‌شود و تنها برخی از مؤسسات قرآنی به این مباحث ارزش می‌دهند.
این فعال قرآنی بیان کرد: اگر بحث آموزش در مدارس به طورمنظم سوق داده شود و بحث تدبر در قرآن و سیره اهل بیت(ع) ارائه شود، بهترین بازخورد را خواهد داشت. با توجه به سابقه و تجربه تدریس در مقاطع مختلف تحصیلی(دبستان تا دانشگاه)، باید به روشنی به این نکته اشاره کرد که معمولاً سیستم منظمی در بحث آموزش به گروه‌های خاص وجود نداشته و به صورت مقطعی انجام می‌شود.
سالمی‌مقدم به نقش مؤسسات قرآنی در بحث آموزش مباحق قرآنی اشاره کرد و افزود: مؤسسات قرآنی مردمنهاد که بیشترین بار آموزش را برعهده دارند، با قرار دادن برنامه‌ای جهت تبلیغات آموزشی و همچنین کاهش هزینه‌های ثبت نام برای قرآن‌آموزان و علاقه‌مندان می‌توانند در موضوع آموزش و ایجاد انگیزه قدمی بردارند و نیاز است که برنامه منظم و دقیق آموزشی از سوی ادارات آموزش و پرورش ابلاغ شود.
وی به مشکلاتی که در مؤسسات قرآنی درباره موضوع آموزش وجود دارد اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات بزرگی که در مؤسسات قرآنی در بحث آموزش وجود دارد یک‌جانبه کار کردن این مراکز است. مثلاً مرکزی تنها نگاه آموزشی به قرآن دارد و مسائل مربوط به اهل بیت(ع)، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه را در برنامه آموزشی قرار نداده و یا عکس این موضوع نیز وجود دارد. مؤسسه تدبر در قرآن و سیره اهل بیت(ع) در همه سرفصل‌های آموزشی خود این دو موضوع را در کنار یکدیگربه علاقه‌مندان، دانشجویان و طلاب ارائه می‌دهد که از اهمیت خاصی برخوردار است.
سالمی‌مقدم اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های بنده این است که آموزش و پرورش باید برای آموزش مفاهیم نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه تدابیری اتخاذ کند. به‌عنوان نمونه در مدارس شاهد هستیم که در ساعاتی که مختص به آموزش قرآن است، مباحثی چون ریاضی، زبان، کامپیوتر آموزش داده می‌شود همان اندک زمان را نیز از قرآن و مباحث آموزشی آن دریغ می‌کند.
وی در ادامه افزود: شاهد هستیم که سال‌هاست مباحث آموزش قرآن تنها به روخوانی و روان‌خوانی قرآن اختصاص یافته است، که باید با مدیریت در کنار این مباحث به دروس تخصصی نیز توجه ویژه داشت و کتب آموزشی را به طوری تدوین کرد که علاقه‌مندان برای یادگیری مفاهیم شیرین قرآن استقبال کنند.
توسعه آموزش قرآن در فضای مجازی
اکبرغاربی، یکی دیگر از مربیان با‌تجربه که بیش از 20 سال در حوزه آموزش قرآن در استان اردبیل مربیگری می‌کند و مدرک کارشناسی ارشد رشته علوم علوم قرآن و حدیث را دارا است و هم اکنون به عنوان استاد دانشگاه، فعال قرآنی و مدیر مؤسسه ثقلین اردبیل فعالیت می‌کند، درباره ارزیابی روش آموزش در مؤسسات قرآنی و مشکلات آن گفت: به طور کلی ارزیابی رشته‌های مختلف آموزشی متفاوت است، اما می‌توان در این اینجا ارزیابی متوسطی از این بحث داشت و آن اینکه بهتر است آموزش قرآن در مؤسسات و مراکز قرآنی از شیوه سنتی که به‌عنوان مهمترین مشکل در مؤسسات مردمنهاد سطح کشور محسوب می‌شود، بیرون بیاید.
وی در ادامه با نگاهی نو به موضوع آموزش گفت: با توجه به گسترش فناوری و ارتباطات، بهتر است آموزش‌های قرآنی در فضای مجازی توسعه و گسترش یابد. البته روش آموزش قرآن در جلسات سال‌های گذشته نیز، روش خوبی است اما در حال حاضر با ایجاد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و روی آوردن مخاطبان از کودک تا بزرگ‌سال به این تکنولوژی، باید روش را تغییر داد و از نحوه آموزش سنتی خارج شد و البته مؤسسات قرآنی در بخش مفاهیم، تدبر و پژوهش قرآن کمتر ورود کرده که نیاز به بررسی و برنامه‌ریزی در این باره است.
این مربی قرآن به روش دیگر آموزش قرآن اشاره کرد و گفت: در موضوع آموزش قرآن باید به نکته دیگری هم توجه کرد و آن نحوه تدریس است. باید بدانیم دوره تخته سیاه و گچ و ... تمام شده و امکانات نوین جایگزین این وسایل ابتدایی شده که باید از ابزار و تجهیزات نوین در نحوه اطلاع‌رسانی و آموزش برای علاقه‌مندان استفاده کرد. در حال حاضر می‌طلبد که روش‌های جذاب، مفرح و متنوع در سطح کشور در بخش آموزش قرآن کریم ایجاد شود.
این چهره فعال قرآنی ادامه داد: نیاز است که نحوه تربیت مربیان و شیوه‌های کلاس‌داری در مؤسسات قرآنی، اصلاح شده و مربیان با گذراندن دوره‌های نوین بتوانند آموزش‌های تأثیرگذار داشته باشند و همچنین درباره ابزارهای آموزشی نیز می‌توان از جداول آموزش قرآن، تولیدات فرهنگی نوین، جورچین و نرم‌افزارهای قرآنی به‌روز بهره‌مند شد.
غاربی با انتقادی که به موضوع آموزش و ثبت نام در کلاس‌های قرآن کرد، افزود: یکی از انتقادهای بنده این است که درباره مقدماتی‌ترین مسئله برای حضور قرآن‌آموز، پیچیدگی‌هایی در روند نام‌نویسی وجود دارد. به طوری که برای ثبت نام در یک کلاس آموزش قرآن، شرکت‌کنندگان باید اطلاعات شخصی بی‌موردی را ارائه کنند که صد البته نیاز مقدماتی است اما دیگر اطلاعات شخصی برای گذراندن یک دوره آموزشی نیاز نیست و این موضوع باعث خستگی و دلزدگی علاقه‌مند برای حضور در کلاس می‌شود.
مدیر مؤسسه ثقلین اردبیل تصریح کرد: برای هر رشته و تخصصی، افراد مجرب و متخصص در آن حوزه انتخاب می‌شوند به‌عنوان نمونه برای تخصص پرستاری، مکانیک فرد آموزش‌دیده در این جایگاه به فعالیت می‌پردازد در صورتی که برای اداره کلاس قرآن، افراد متخصص انتخاب نشده و گاهاً شاهد حضور و تدریس معلم ریاضی و ورزش در کلاس قرآن هستیم. بزرگترین معضل در بحث آموزش قرآن، بهره‌مندی از معلمان غیر‌قرآنی است. متأسفانه در بحث آموزش تخصصی کار نشده است و با وجود تعداد زیادی از مربیان قرآن، همواره شاهد این موضوع بوده که باید آموزش و پرورش تدابیری برای جذب مربیان قرآنی متخصص ایجاد کند.
وی بیان کرد: عدم امنیت شغلی مربیان قرآن، نبود بیمه فعالان قرآنی، نبود مکان ثابت و اجاره‌بهای مکان مؤسسه، نبود حمایت‌های مالی از سوی مسئولان و غیره از جمله مشکلاتی است که مؤسسات با آن درگیر هستند.
ارتباط میان حق‌الزحمه و موضوع آموزش قرآن در مؤسسات
در ادامه این گزارش، سید‌لیلی کریمی، از مربیان باسابقه مؤسسه کوثر شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری که در زمینه آموزش دروس عمومی قرآن فعالیت دارد، گفت: متأسفانه از آنجایی که مؤسسات قرآنی از سوی هیچ نهاد و یا سازمانی حمایت مالی نمی‌شوند و به طور خود‌جوش عمل می‌کنند، برای جذب قرآن‌آموز به منظور آموزش قرآن با مشکلاتی روبرو هستند.
وی ادامه داد: به منظور آموزش و استقبال علاقه‌مندان از قرآن کریم، باید تشویقاتی نیز از سوی مؤسسه چون اهدای هدیه، برگزاری اردو و غیره انجام شود که بتوان آموزش خوب و شایسته‌ای داشت.
کریمی درباره وضعیت آموزش عمومی قرآن در مؤسسات مردمنهاد تصریح کرد: مربیان مجرب و متخصص نیاز است که در عرصه آموزش وارد شوند و همچنین هزینه و حق‌الزحمه مربیان به موقع در نظر گرفته شود تا مربی قرآن بتواند بدون هیچ دغدغه‌ای به بحث آموزش بپردازد که متأسفانه این مشکلات وجود دارد و این معضل در بحث آموزش تداخل بوجود آورده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: باید برنامه‌ریزی درستی در بحث آموزش قرآن صورت گیرد و مدیریت حتی در میان خانواده‌ها برای نام‌نویسی فرزندان آنها در کلاس قرآن نهادینه شود. زیرا بسیاری از خانواده‌ها برای کلاس‌های زبان، کامپیوتر و غیره هزینه می‌کنند اما برای کلاس حفظ قرآن، روخوانی و روان‌خوانی قرآن همکاری کمتری دارند که باید با تبلیغات این موضوع را مورد توجه قرار داد.
لزوم آموزش قرآن از مرحله مقدماتی و عمومی
زینب فتاحی، حافظ کل قرآن کریم، مربی و مدیر داخلی مهد قرآن کریم و ولایت شهرستان برخوار در استان اصفهان که از سال 86 وارد حرفه مربیگری قرآن شده است و فارغ‌التحصیل در رشته تفسیر است، درباره آموزش قرآن و مشکلات و معضلات آن در مؤسسات قرآنی گفت: خوشبختانه در حال حاضر در استان‌ها استقبال از آموزش قرآن از سوی شرکت‌کنندگان خوب است اما باید در این استقبال، برنامه‌ریزی‌های منظم و به جایی داشت که بتوان قرآن‌آموز را از ابتدای ورود به درستی آموزش داد. نیاز است که از بدو آموزش به روش پایه‌ای و عمومی آغاز و به مرور این آموزش به صورت پلکانی انجام شود. به عنوان نمونه برخی از مؤسسات آموزش خود را از روخوانی و روان‌خوانی قرآن شروع می‌کنند و با مهارتی که قرآن‌آموز کسب می‌کند، مرحله تخصصی شدن چون رشته حفظ آموزش داده می‌شود، که البته این طریق آموزش تنها در برخی از مؤسسات انجام می‌شود.
وی در ادامه به مشکلاتی که مؤسسات در آموزش قرآن با آن روبرو هستند، اشاره کرد و افزود: در حال حاضر مؤسسات قرآنی صرفاً به بحث آموزش قرآن می‌پردازند، اما لازم است که یک قران‌آموز از مسائل اعتقادی و اخلاقی نیز آگاه باشد و به صورت کاربردی و مفهومی مورد آموزش قرار گیرد تا بتواند در بطن زندگی از آموزش اسلامی برخوردار باشد. مؤسسات قرآنی باید این روش آموزش را در پیش بگیرند.
این حافظ کل قرآن به خلأهایی که در بحث آموزش وارد شده اشاره کرد و گفت: متأسفانه در میان مربیان شاهد هستیم که برخی از آنها تخصص مورد نظر را نداشته و ارائه دروس و آموزش آن طور که شایسته است، به خوبی انجام نمی‌شود. در این زمینه مؤسسات برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های مربیگری، توانافزایی، کلاس‌داری را برای تخصصی شدن مربیان باید در نظر بگیرند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین مربیان قرآنی پس از جذب و انتخاب در کنار تخصص در هر رشته باید رفتار و وجهه قرآنی را رعایت کنند و از انسجام بیشتری در این زمینه برخوردار باشند تا بتوان در بحث آموزش از هر طریق برای قرآن‌آموز وقت صرف کرد.
تخصص نیاز مؤسسات قرآنی
اکرم غلامی، مدیر مؤسسه اهل‌الکساء استان البرز، مربی و داور قرآن درباره روش‌ها و معضلات آموزش در مؤسسات قرآنی بیان کرد: برخی از مدیران مؤسسات قرآنی که تجربه و تخصص کمی برای تأسیس مؤسسه و ارائه آموزش دارند به این ورطه وارد می‌شوند که البته خدمت‌رسانی آنان در زمینه قرآن ستودنی است اما چون تخصصی وارد کار نشده‌اند با مشکلات مالی همراه و به مرور دست از کار می‌کشند.
وی ادامه داد: در استان البرز بیش از 100 مؤسسه به ثبت رسیده است اما در اصل تنها چند مؤسسه است که به طور مداوم در حال فعالیت بوده و می‌تواند ارائه خدمات کند و مابقی به دلایل مختلف فعال نیستند که می‌توان به دلایلی چون تهاجم فرهنگی، جذابیت فعالیت‌های غیرمذهبی، مشکلات مالی و نبود حمایت و غیره برای تعطیلی مؤسسات و مراکز قرآنی اشاره کرد.
این فعال قرآنی اظهار کرد: برای اینکه کار قرآنی در جامعه رونق داشته باشد، باید برای قرآن هزینه کرد. متأسفانه در این موضوع مسئولان توجه کمتری داشته و حتی برای تبلیغات آموزش‌های قرآن در سطح شهر، با مؤسسات قرآنی همکاری ندارند.
غلامی در ادامه با تأکید بر اینکه در روند آموزش باید مدیریت آن مرکز متخصص باشد، تصریح کرد: انتخاب مربی در بحث آموزش به دنبال تخصص مدیر مؤسسه صورت میگیرد به این طریق که اگر مدیر تخصص نداشته باشد نمی‌تواند مربی خوبی را برای ارائه تدریس به قرآن‌آموز انتخاب کند. متأسفانه در مدارس، آموزش و پرورش به منظور پر کردن ساعات کاری مربی، دروس قرآن به آنان اختصاص داده می‌شود که این اشکال دارد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه حمایت از مؤسسات قرآنی کمرنگ است، مؤسسات و مراکز قرآنی باید در انتخاب مربیان دقت کنند و افرادی را که بدون چشم‌داشتی دغدغه قرآن دارند و به عنوان نیروی مخلص و باتخصص هستند، را جذب کنند و البته برخی از مؤسسات به منظور ارتقاء سطح مربیان قرآنی نیاز است که کلاس‌های تخصصی را برای این منظور برگزار کنند.
غلامی به یکی دیگر از معضلات آموزش قرآن اشاره کرد و گفت: متأسفانه تا‌کنون در بحث مدیریتی ضعیف عمل شده و به این بخش هزینه کمتری اختصاص یافته شده است. شاهد هستیم برخی از مراکز قرآنی برای اینکه هزینه کمتری را اختصاص دهند از مربیان بی‌تجربه در بخش آموزش استفاده می‌کنند که این موضوع می‌تواند برای قرآن‌آموزان مهد و پیش‌دبستانی که برای اولین بار است وارد مؤسسه می‌شوند تا بزرگ‌سالی مشکلاتی را برای تدریس به دنبال داشته باشد.
نتیجه‌گیری:
در پایان به این نتیجه می‌رسیم که آموزش در مؤسسات قرآنی مردمنهاد اگر همراه با حمایت‌های مالی باشد نتیجه خوب و اثربخشی را خواهد داشت، مهمی که در حال حاضر حاصل نشده و همین امر موجب شده تا مؤسسات در امر آموزش مباحث قرآنی و جذب مربیان مجرب دچار مشکل شوند.
در حال حاضر متأسفانه شاهد هستیم که مؤسسات به دلیل نبود مدیریت متخصص از مربیان با تجربه و کارآمد محروم هستند و از نیروهای مبتدی برای آموزش قرآن بهره‌مند می‌شوند و به همین دلیل سطح آموزش مباحث قرآنی در رده پایینی قرار میگیرد و نتیجه‌ای که باید حاصل نمی‌شود. از دیگر بحث‌های مهجور در مؤسسات قرآنی عدم توجه به آموزش مفاهیم نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه است، که امید می‌رود که در کنار آموزش قرآن به این مباحث نیز توجه شود تا سطح آموزشی مؤسسات در رده بالاتری قرار گیرد.
چه خوب است که مدیران مؤسسات قرآنی مردمنهاد در بحث‌های آموزشی از روش‌های نوین بهره گیرند و روش‌های سنتی را کنار گذاشته و برای جذب حداکثری قرآن‌آموزان این مباحث را در فضای مجازی و از طریق نرم‌افزار و شبکه‌های اجتماعی دروس خود را ارائه دهند.
گزارش از سمیه عیادی
انتهای پیام
