اسلام سرزمین تفتیده را سرسبز کرد/ مشکل اصلی آب مسائل حقوقی و فقهی است

حجت‌‌الاسلام سید علی حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) که سال‌‌هاست در حوزه دیدگاه اسلام و محیط زیست پژوهش و فعالیت علمی می‌کند، در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ در پاسخ به این سؤال که آیا اسلام راه‌کاری برای نجات محیط زیست دنیا ارائه کرده است؟ گفت: بله. اولین مسئله‌ای که در خصوص دیدگاه اسلام و محیط زیست باید به آن توجه کنیم این است که از دیدگاه اسلام این زمین متعلق به همه نسل‌ها و همه عصرها است و متعلق به یک نسل خاص و یا عصر خاص نیست.

ما مأمور آبادانی زمین هستیم

وی با اشاره به سوره 61 آیه هود که می‌فرماید: « هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ؛ خداوند شما را از زمین خلق کرد و شما را مأمور آبادانی آن نمود»، گفت: حال چگونه این زمین را آباد کنیم؟ و منظور از آباد کردن زمین چیست؟ در آیات مختلفی آمده است که منظور از آباد کردن زمین این است که زمین مرده را به وسیله آب زنده کنیم. آب مایه حیاط است و وقتی از آب درست استفاده شود زمین زنده می‌شود.

این محقق و پژوهشگر حوزه محیط زیست در اسلام ادامه داد: در قرآن زنده کردن زمین مرده به وسیله آب یکی از آیات الهی معرفی شده است؛ اما در زمان ما بدون شک محیط زیست در همه کره زمین (در برخی مناطق بیشتر در برخی مناطق کمتر) لطمه‌های بسیار سنگینی خرده است. بنابراین نکته اول این است که باید بدانیم زمین متعلق به همه نسل‌ها است و ما حق نداریم آن را خراب کنیم متعلق به ما نیست که هر کاری خواستیم با آن بکنیم.

وی نکته اساسی دوم را حدمجازی دانست که اسلام اجازه می‌دهد از محیط زیست و منابع آب اسلام شود و گفت: مالکیت زمین متعلق به خدا است و خداوند حق تصرف محدودی به هر نسل داده است. حال که معلوم شده بر اساس آیه دهم سوره الرحمن که می‌فرماید: «وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ؛ و زمين را براى مردم نهاد» زمین متعلق به همه نسل‌ها در همه عصرها است و ما در یک حدی مجاز هستیم که در زمین تصرف کنیم، این تصرف باید همراه با آباد کردن زمین باشد چرا که خدا از ما خواسته زمین را آباد کنیم و زمین با آب آبادی می‌شود.

حجت‌الاسلام حسینی با طرح این پرسش که آیا آب به صورت نامحدود در اختیار بشر است؟ گفت: خداوند در آیه 18 سوره مومنان می‌فرماید:«وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ؛ و از آسمان آبى به اندازه [معين] فرود آورديم و آن را در زمين جاى داديم و ما براى از بين بردن آن مسلما تواناييم». پس خداوند آب را به اندازه از آسمان نازل کرد؛ همین یک اخطار مهم است که باید به آن توجه کرد. یعنی آبی که در زمین وجود دارد به اندازه و دارای حساب و کتاب است و نیاز انسان‌ها را برطرف می‌کند اما باید بدانیم که نباید در آب اسراف و تبذیر کنیم و نباید آن را اتلاف کنیم و هدر دهیم.

دولت حق ندارد به همین راحتی اجازه حفر چاه دهد

وی افزود: اما ما متأسفانه قدر آب را نمی‌دانیم که چه قدر گران و ارزشمند است و خود را مجاز می‌دانیم که هر طور دلمان می‌خواهد در این آب تصرف و آن را تلف کنیم و متأسفانه حتی خودمان را مالک آب می‌دانیم. اگر مردم فکر می‌‌کنند چون دولت اجازه داده آنها چاه حفر کنند، پس می‌توانند هر قدر که خواستند چاه حفر و از آن آب استفاده کنند، اشتباه می‌کنند. از دیدگاه اسلام حتی دولت هم مجاز نیست به همین راحتی اجازه استفاده از آب‌های زیرزمینی را بدون مطالعه بدهد و حتی بر فرض هم دولت اجازه داده آبی که در سفره‌های زیرزمینی هست متعلق به انفال است و افراد حق ندارم هر طور و هر وقت دلم خواست از آن استفاده کنم بلکه آن آب باید برای آبادی زمین مورد استفاده قرار گیرد.

مشکل اصلی آب مشکل مسائل حقوقی و فقهی است/ نه می‌دانیم و نه اجرا می‌کنیم

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با تأکید بر اهمیت آگاهی مردم در خصوص محیط زیست و آب، گفت: مردم باید آگاه شوند. اگر مردم اهمیت آب را بفهمند و بدانند مالک آب کیست و وقتی آب در اختیار مردم قرار گرفت بدانند با چه شرایطی حق تصرف در آب را دارند و با مجازات‌هایی که اسلام برای افرادی که از این حدود تعدی می‌کنند مقرر کرده آشنا شوند، بسیاری از مشکلات حل می‌شود. مشکل اصلی آب مشکل مسائل حقوقی و فقهی است. اسلام مجازات مشخصی برای این موارد مشخص کرده اما نه مردم می‌دانند و نه این مجازات‌ها اجرا می‌شود.

وی ادامه داد: نکته مهم این است که رسانه‌های ما به سمت دیگری می‌روند و کاری به این مسائل ندارند بلکه به دنبال مباحث سیاست و قدرت هستند و همواره اینگونه مسائل را به مردم می‌گویند اما طبیعت، منابع طبیعی، آب، خاک، گیاه و ... که حیات ما در گرو اینها است را مطرح نمی‌کنند. البته رسانه‌ها وقتی می‌توانند مطالبی ارزشمند در این خصوص مطرح کنند که دستمایه و سرمایه علمی داشته باشند و اکنون این سرمایه در «دانشنامه اسلامی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست» بیان شده است.

حجت‌الاسلام حسینی در ادامه به تحولات محیط زیستی که با ظهور پیامبر(ص) در سرزمین عربستان رخ داد، اشاره و اظهار کرد: پیامبر (ص) وقتی نبوت خود را آغاز کردند با یک سرزمین تفتیده و سوخته با بیابان‌های فراوان و گیاهان بسیار کم، دام و مراتع نابود و خراب مواجه بودند، اما در پرتو تعالیم محیط زیستی اسلام، این سرزمین به سرزمینی سرسبز تبدیل شد و بنا به شهادت تمام حققان این حوزه تمدن اسلامی در زمینه کشاورزی، منابع طبیعی، دام و دام پروری، باغداری و ... سبب شد که سرزمین‌های اسلامی سرسبز و خرم شوند و به لحاظ علمی آثاری بماند که شرق و غرب از آن استفاده کردند.

حتی برای وضو و غسل هم حق نداریم آب را اسراف کنیم

وی به عنوان مثال گفت: یکی از اصحاب پیامبر در کنار نهری داشت وضو می‌گرفت که پیامبر(ص) به وی فرمود وضوی شما مشکل دارد. پرسید چرا؟ حضرت فرمود برای اینکه آب را اسراف می‌کنی. فرد گفت یا رسول‌الله در کنار جوی آب هستم. حضرت فرمود بله حتی اینجا هم نباید این کار را بکنی. ایشان حتی می‌فرماید اگر باقی‌مانده آب خوردن را دور بریزی اسراف کرده‌ای. در اسلام وضو و غسل جایگاه مهی دارد اما برای این دو مهم هم میزان مشخصی آب باید استفاده شود و استفاده از آب بیشتر اسراف و موجب اشکال در وضو و غسل است.

با آب شیرین ماشین شستن کار خیلی عجیبی است

این نویسنده مقاله‌ها و کتاب‌های متعدد در حوزه محیط زیست، تصریح کرد: از همین نگاه دقیق اسلام به نحوه استفاده از آب می‌توان به ابعاد فاجعه‌بار اسرافی که اکنون در کشور ما در خصوص آب صورت می‌گیرد، پی برد. با آب شیرین ماشین شستن کار خیلی عجیبی است؛ و اگر مردم همه به وظایف خود عمل کنند چه قدر مصرف آب کاهش پیدا می‌کند. اکنون دو مشکل بزرگ وجود دارد اول اینکه آب کم است و مشکل دوم اینکه آب هدر می‌رود به حدی ما در حوزه آب و خاک مصرف ‌ بیرویه داریم که اگر جلوی این را بگیریم 80 درصد مشکل حل است و تعالیم اسلام این مشکل را حل می‌کند.

وی جهالت را زیربنای همه بدبختی‌ها دانست و با تأکید بر اینکه باید علما، فقها، دانشگاه‌ها، مدارس و ... بر روی دیدگاه اسلام در خصوص محیط زیست کار کنند و این مباحث را به سطح جامعه و به میان مردم بیاورند، گفت: اسلام می‌گوید حتی اجازه ندارید آبی که برای وضو و غسل استفاده می‌کنید که اسراف کنید و این اسراف گناه است. همین گناه شامل حال کسی می‌شود که از روش آبیاریی استفاده می‌کند که موجب هدررفت آب می‌شود. در اسلام قائده مهم «لاضرر و لا زیان» را داریم که کسی حق ندارد به کس دیگری (حال آن کس می‌تواند آیندگان باشد) زیان برساند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پایان گفت: نگاه اسلام به مصرف آب بسیار دقیق و حساس است. حضرت رسول(ص) در خصوص منطقه بالادست، میان دست و پایین دست رودخانه می‌فرماید مجاز نیستید از بالا دست که آب می‌‌آید زمین‌های خود را غرق آب کنید که از بدترین نوع آبیاری است (که اکنون در کشور شایع است) باید به اندازه مصرف کنید و حق ندارید بیشتر استفاده کنید. حضرت اجازه نمی‌داد چاه آب ایجاد شود در حالی که به دیگران صدمه می‌زند و می‌فرمود چاه آب حریم دارد در جایی که یک چاه آب هست کس دیگری اجازه ندارد چاه بزند.

انتهای پیام