مسجد خانه چندم ماست؟
بایستههای اتصال فضای اجتماعی و خانوادگی با مساجد
گروه جامعه ــ پژوهشگر دفتر مطالعات حوزوی امور مساجد با بیان اینکه اولین خانه‌ای که خداوند برای مردم ایجاد کرد خانه خودش بود و این یعنی مسجد خانه اول ماست، گفت: در حقیقت نهاد خانواده از بستر عبودیت و بندگی خدا و حضور در مسجد نشر و نما پیدا می‌کند و ما به عنوان یک خانواده مسلمان باید ارتباطمان از این جهت حفظ شود و یک گذاره ارزشی برای آن تعریف کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی محمدیان، کارشناس و پژوهشگر دفتر مطالعات حوزوی امور مساجد و مسئول بخش الگوی راهبردی فرهنگی مساجد، در گفت‌وگو با ایکنا؛ در پاسخ به سوالی مبنی بر نحوه ارزیابی و رصد فعالیت‌های فرهنگی در مساجد و برنامه‌های این مرکز در تحقق معنای واقعی «مسجد خانه خدا»، گفت: اسقرار نظام مدیریت فرهنگی در مساجد یک سیستم عامل و نرم‌افزار است و چیزی که منجر به اجرا می‌شود نظام فرهنگی است. بر همین اساس مرکز رسیدگی به امور مساجد از دو منظر همه فعالیت‌ها، تولیدات، آثار و اقداماتی را که انجام داده است از حیث اثربخشی و کارایی رصد می‌کند.
بی‌رحمانه خودمان را نقد می‌کنیم
کارشناس و پژوهشگر دفتر مطالعات حوزوی امور مساجد با بیان اینکه مرکز رسیدگی به امور مساجد تمامی این موارد را به صورت مستمر انجام می‌دهد تا به این نتیجه برسد که آیا کاری که انجام شده خوب و مطلوب بوده است، افزود: نکته بعدی این است که تا چه میزان این فرایند‌ها کارایی داشته و تا میزان توانسته گره‌ها و مشکلات را برطرف کند. بر همین اساس ما با یک نگاه بی‌رحمانه خودمان را نقد می‌کنیم. البته در فضای چندساله گذشته نشان داده‌ایم که مجموعه کار‌هایی که صورت گرفته توانسته یک فرهنگ‌سازی خوبی را در زمینه‌های مختلف داشته باشد.
توجه و کمک‌های مردم به مساجد بیشتر شده است
وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اثرگذاری برنامه‌های فرهنگی برای جذب عموم جامعه به‌خصوص کودکان و نوجوانان به مسجد و دلایل ضعف این برنامه‌ها، گفت: ما نیز با شما در خصوص اینکه مساجد به جهت کمیت، رونق خودشان را از دست داده‌اند موافق هستیم، اما شاهد یک‌سری رویش‌های جدید در مساجد هستیم که کمبود این موضوع را کمی برای ما جبران می‌کند. البته بررسی‌های میدانی ما نشان داده است که توجه و کمک‌های مردم به مساجد بیشتر شده است و در ایام خاص نذوراتی را که مردم قالبا با محوریت مساجد انجام می‌دهند بیش از گذشته شده است.
رویش‌های جدید در مسجد
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان ادامه داد: ما یک‌سری برنامه‌های جدیدی را هم داریم که به عنوان رویش‌های جدید اتفاق افتاده است. به عنوان مثال در سال‌های گذشته بحث اعتکاف جدی و پر رونق نبود، اما امروز در ایام اعتکاف مساجد در این ایام پر می‌شوند، و مردم استقبال خوبی از این برنامه‌ها می‌کنند؛ وجه زیبای ماجرا هم اینجاست که خودشان تمامی هزینه‌های برگزاری این مراسم را می‌دهند. بحث افطاری‌های ساده‌ای که مردم هزینه آن را تقبل می‌کنند و یا برنامه هر مسجد یک جهیزیه نشان می‌دهد که میزان رقبت کیفی مردم به فعالیت‌های دینی زیاد شده است.
هنوز به مسئله جایگاه مسجد در دیانت‌مان پاسخ نداده‌ایم
کارشناس و پژوهشگر دفتر مطالعات حوزوی امور مساجد تصریح کرد: دلیل کاهش حضور افراد در مساجد هم به خاطر وجود چند لایه از مشکلات است؛ اولین مورد مسئله نگرش‌هاست. ما هنوز به مسئله جایگاه مسجد در دیانت‌مان پاسخ نداده‌ایم و لذا باید یک بار این نظام دیانتی را تعریف کنیم که مسجد بسیار مهم است و به عنوان خانه خدا نسبت به آن مسئول هستیم.
دلیل کاهش حضور افراد در مساجد هم به خاطر وجود چند لایه از مشکلات است؛ اولین مورد مسئله نگرش‌هاست. ما هنوز به مسئله جایگاه مسجد در دیانت‌مان پاسخ نداده‌ایم و لذا باید یک بار این نظام دیانتی را تعریف کنیم که مسجد بسیار مهم است و به عنوان خانه خدا نسبت به آن مسئول هستیم.
باید یک گذاره ارزشی برای مسجد تعریف کنیم
وی با بیان اینکه امروز ما می‌گوییم که خانواده خانه اول ما و مدرسه خانه دوم ماست، اما وقتی قرآن را نگاه می‌کنیم می‌بینم که می‌گوید: «انَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِینَ» یعنی اولین خانه‌ای که خداوند برای مردم ایجاد کرد خانه خودش یعنی خانه خدا بود، به ایکنا گفت: این یعنی مسجد خانه اول ماست. در حقیقت نهاد خانواده از بستر عبودیت و بندگی خدا و مسجد نشر و نما پیدا می‌کند و این نگرش باید اصلاح شود و ما به عنوان یک خانواده مسلمان ارتباطمان از این جهت باید حفظ شود و یک گذاره ارزشی برای مسجد تعریف کنیم.
وقتی می‌گوییم مسجد خانه خداست یعنی...
مسئول بخش الگوی راهبردی فرهنگی مساجد با تاکید بر اینکه ما به مسجد سه نگاه ویژه و همزمان داریم که همدیگر را پوشش می‌دهند، اضافه کرد: اولین نگاه این است که مسجد خانه خداست و کارکردهای نیایشی و توحیدی در مسجد متصور شده است. مسجد از صبح تا شب و به صورت همیشگی باید درب‌هایش باز و برقرار باشد، به نوعی که هروقت کسی احساس نیاز معنوی کرد بتواند به مسجد رجوع کند. حال وقتی می‌گوییم مسجد خانه خداست یعنی همه این برنامه را در ذیل خودش داشته باشد.
تعریف حلقه اتصال فضای اجتماعی و خانوادگی با مسجد
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان افزود: نگاه دوم این است که مسجد پناهگاه مردم است و این یعنی کارکردهای اجتماعی مسجد ازجمله امداد‌ها، دست‌گیری‌ها و کمک‌کردن به هم‌نوع و همه این‌ها در مسجد به عنوان یک مکان امن مطرح است؛ وقتی تمامی کسانی که دغدغه‌های مختلف ازجمله خانوادگی و اجتماعی دارند متوجه شوند که میتوانند به مسجد رجوع کنند، این حلقه اتصال فضای اجتماعی و خانوادگی با مسجد تعریف می‌شود.
میزان مراجعه به مسجد چگونه افزایش پیدا می‌کند
وی اضافه کرد: نگاه سوم این است که مسجد پایگاه ولایت است و این یعنی همه کارکردهای سیاسی، اجتماعی و بصیرتی که در جامعه ممکن است اتفاق بی‌افتد هم در مسجد تعریف می‌شود. در مجموع باید گفت هرزمان که همه این نگاه‌ها را در کنار هم داشتیم نوع زندگی و سبک آن و همچنین میزان مراجعه ما به مسجد بسیار متفاوت خواهد شد. بعد از این مسئله امام جماعت و ارکان مسجد هم باید خودشان را به این تراز برسانند و اگر این اتفاق بی‌افتد و اشکال نگرشی ما اصلاح شود سایر مشکلات زیرساختی هم باید مرتفع کنیم.
پژوهشگر دفتر مطالعات حوزوی امور مساجد تصریح کرد: امروز متاسفانه در مسائل شهرسازی‌هم مشکلات زیرساختی را برای مساجد شاهد هستیم؛ به عنوان مثال در شهرسازی‌هایمان جای خوب و مناسبی را به مساجد اختصاص نداده‌ایم و باعث شده است که مسجد رونق خودش را ازدست بدهد و با مسائلی از این دست بسیار مواجه هستیم. امروز مساجد ما برای کودکان و نوجوانان جای مناسبی را ندارند و حتی برای بحث بانوان جای مناسبی ایجاد نشده است.
بانوان امروز کلیدی‌ترین مخاطب مساجد هستند اما...
حجت‌الاسلام محمدیان ادامه داد:
بانوان امروز کلیدی‌ترین مخاطب مساجد هستند؛ اما بدترین جا‌های مساجد ما را به آن‌ها اختصاص داده‌ایم؛ درحالی که میزان کیفیت و کمیت حضور بانوان در مساجد از آقایان بیشتر است؛تاریک‌ترین جا‌های مساجد، و بدترین وضعیت سرمایشی و گرمایشی را در مساجد به بانوان اختصاص داده‌ایم و حتی در پرده‌هایی که بانوان و آقایان را در برخی از مساجد جدا کرده دوخت و قسمت زمخت آن سمت خانم‌ها قرار داده‌ایم و قسمت زیبای آن روبه آقایان است؛ درحالی که شما اگر به روحیات زیبا‌یی‌شناسی خانم‌ها نگاه کنید می‌بینید که به این مخاطب توجه خاص خودش را نشان ندادیم؛ همین‌ها باعث می‌شود که کیفیت حضور مردم در مساجد کمتر شود.
وی اظهار کرد: اگر بتوانیم در لایه‌های مختلف این بحث را حل کنیم و جوابی را برای آن پیدا کنیم و اقدامات خودمان را نسبت با شان مخاطبان انجام بدهیم طبیعتا رونق گذشته و بلکه بالاتر از آن را هم در مساجدمان خواهیم داشت. این مسئله مهم هم محقق نمی‌شود مگر با ترویج و تبیین این اصول که مسجد، خانه خدا، پناهگاه مردم و پایگاه ولایت است.
انتهای پیام
