حوزه‌ها به جای بودجه دولتی به اعتماد مردمی تکیه کنند

حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به واکاوی اثرات نامطلوب وابستگی مالی حوزه‌های علمیه به حکومت پرداخت و گفت: واقعیت این است که حوزه‌های علمیه در جهان تشیع جزء مردمی‌ترین نهاد‌های اجتماعی هستند که شیعیان دارند و جزء دیرینه‌ترین نهاد‌های اجتماعی‌اند که شیعیان تأسیس کردند. دلیل عمر طولانی حوزه‌ها، جایگاه اجتماعی آنها در میان شیعیان است. شیعیان برحسب احساس نیازی که به این مجامع علمی داشتند، آن‌ها را تأسیس و از آن‌ها حمایت کردند و در مشکلات و دشواری‌ها پشتیبان این مجامع علمی بودند و به یاری آن‌ها پرداختند.

موقعیت اجتماعی بالای حوزه‌های علمیه

وی افزود: در طول تاریخ حوزه‌های علمیه همواره با تکیه بر اعتماد مردم و جایگاهی که در میان مردم داشتند به کمک‌های مردمی و وجوهات دینی وابسته بودند و از طریق حوزه‌های علمیه روزگار می‌گذراندند. این ارتباط مالی بین مردم و حوزه‌های علمیه کارکرد‌های بسیار مثبتی هم داشته است؛ بدین معنا که عالمان حوزه‌های علمیه همواره احساس می‌کردند که موقعیت اجتماعی بالایی در بین مردم دارند و مردم از آن‌ها حمایت می‌کنند.

حوزه؛ چشم و زبان مردم در برابر حاکمان

صادق‌نیا با اشاره به رویکرد انتقادی حوزه علمیه به حاکمان تصریح کرد: در طول تاریخ یکی از دلایل دیگری که حوزه‌های علمیه هیچ‌گاه به حکومت‌ها وابستگی مالی نداشتند این بوده است که حوزه‌ها همواره به منزله منتقدان حکومت شناخته می‌شدند و به عنوان چشم و زبان مردم در برابر حاکمان و صاحبان قدرت عمل می‌کردند و به همین دلیل همواره ترجیح دادند هیچ‌گاه از نظر مالی به نهاد‌های قدرت وابستگی پیدا نکنند تا همچنان زبانشان در مواجهه با قدرت گویاتر باشد و اینکه بتوانند از طرف مردم، حاکمان را نقد کنند محتمل باشد. براساس این منطق، باید همواره از استقلال مالی حوزه‌های علمیه دفاع کنیم و بگوییم لازم است که حوزه‌های علمیه استقلال مالی داشته باشند تا بتوانند از جایگاه اجتماعی لازم و موقعیت مردمی کافی برای مواجهه با مسائل اجتماعی برخوردار باشند.

خدمات حوزه در عرصه علمی و فرهنگی

عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: در روزگار معاصر از آن جهت که حکومت دینی است، حاکمیت وابستگی عمیقی با حوزه‌های علمیه دارد؛ به بیان دیگر مسئولیت حاکمیت به گونه‌ای مؤید حوزه‌های علمیه است. بر این اساس کمک به حوزه‌های علمیه می‌تواند جنبه مثبتی داشته باشد و در پی آن توسعه حوزه‌های علمیه رخ دهد. اگرچه کمک‌های مالی که از طرف حکومت به حوزه‌ها پرداخت می‌شود بابت خدماتی است که حوزه در عرصه علمی و فرهنگی کشور ارائه می‌کند، اما به گمانم این ایراد و شبهه می‌تواند مورد نظر قرار گیرد که حوزه‌ها به دلیل اینکه از طریق بودجه‌های عمومی روزگار می‌گذرانند ممکن است استقلال خود را از دست بدهند. به همین خاطر منتقدان مخالف‌اند که حوزه‌های علمیه بودجه عمومی دریافت  کنند.

اهمیت حفظ استقلال حوزه‌

وی تأکید کرد: از این نظر معتقدم که حفظ استقلال حوزه‌های علمیه اهمیت بیشتری دارد تا اینکه حوزه‌های علمیه توسعه پیدا کنند یا ساختار‌های پیچیده اداری داشته باشند. لذا ترجیح می‌دهم حوزه‌های علمیه از بودجه عمومی استفاده کمتری کنند و در عوض، بکوشند موقعیت اجتماعی خود را در بین مردم تقویت کنند. به بیان ساده‌تر با اینکه معتقدم حوزه مسئولیت پشتیبانی معنوی و دفاع از حاکمیت را برعهده دارد، ولی در عین حال بر این باورم که حوزه باید استقلال خودش را حفظ کند و از بودجه عمومی استفاده نکند.

بودجه حوزه برای مصارف عمومی هزینه نمی‌شود

مهراب صادق‌نیا درباره خدمات حوزه به عرصه علمی و فرهنگی کشور توضیح داد: بودجه‌ای که به حوزه‌ها پرداخت می‌شود مستقیماً در اختیار طلاب قرار نمی‌گیرد. این بودجه‌ها به مؤسسات حوزوی داده می‌شود که مشغول تعلیم علوم مختلف به فراگیران هستند؛ به بیان دیگر مثلاً این بودجه در اختیار یک دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی وابسته به حوزه قرار می‌گیرد تا آن مرکز بتواند خدمات آموزشی ارائه کند. این خدمتی است که حوزه به جامعه و حکومت ارائه می‌دهد. اکنون دانشگاه‌های ما برای ارائه همین خدمات از دولت بودجه می‌گیرند. این خدمتی که حوزه به جامعه ارائه می‌کند در نهایت به پرورش نسل آینده جامعه و تربیت جوانان شایسته کمک می‌کند. بودجه‌ای که حوزه علمیه از حکومت دریافت می‌کند به هیچ وجه در مصارف عمومی حوزه هزینه نمی‌شود و نوعاً در اختیار مؤسسات آموزشی وابسته به حوزه قرار می‌گیرد یا در جهت توسعه ساختاری و عمرانی حوزه هزینه می‌شود.

قرن‌ها استقلال مالی

وی تصریح کرد: حوزه قرن‌ها از هیچ دولت و حکومتی پول نمی‌گرفته و خودش را اداره می‌کرده است. حوزه همواره استقلال داشته و توانسته خودش را اداره کند. به نظرم در صورت قطع بودجه حوزه‌های علمیه هیچ اتفاقی نمی‌افتد. این پدیده که حوزه به بودجه عمومی وابستگی داشته باشد، امری تازه‌ و تجربه جدیدی است؛ والا تجربه قدیمی حوزه بر پایه عدم وابستگی استوار بوده و حوزه می‌تواند متکی به اعتماد عمومی مردم، با وجوهاتی که از مردم می‌گیرد خودش را اداره کند.

کاهش اعتماد عمومی با شبهات فضای مجازی

استاد حوزه و دانشگاه درباره میزان اعتماد عمومی مردم به حوزه یادآور شد: قبول ندارم که مردم مثل گذشته به حوزه‌های علمیه اعتماد ندارند. با وجود این می‌پذیرم که موقعیت اجتماعی حوزه در پاره‌ای از عرصه‌ها با کاهش روبرو شده است. معتقدم شاید همین دریافت بودجه به کاهش اعتماد عمومی به حوزه کمک کند. وقتی شبکه‌های مجازی و روزنامه‌ها، به درستی یا به اشتباه ادعا می‌کنند حوزه علمیه ارقام نجومی از حکومت دریافت کرده است، این امر اعتماد عمومی مردم را کاهش می‌دهد.

وی با بیان اینکه اگر مردم بدانند که این حوزه‌ها متعلق به آن‌ها هستند، به گمانم نیاز‌های مالی حوزه تأمین می‌شود، اظهار کرد: ممکن است طلبه‌هایی باشند که با کاهش خدماتی که دولت به آن‌ها ارائه می‌دهد طلبگی را رها کنند و به کار دیگری بپردازند. آسیب‌های ناشی از این مسئله بسیار کمتر است از اینکه اذهان عمومی جامعه گمان کنند که حوزه به حکومت وابسته است.

وی در پایان گفت: بنده گله‌ و شکایتی هم دارم. در حوزه علمیه افرادی حضور دارند که معتقدند حوزه نباید از دولت بودجه دریافت کند. متأسفانه روزنامه‌ها طوری اخبار را پوشش می‌دهند که گویی این بودجه مستقیماً در سفره خانواده‌های روحانی قرار می‌گیرد. هراس اجتماعی که انتشار این اخبار ایجاد می‌کند خلاف واقع است. بهتر است نقد‌های طلبه‌هایی مثل من که معتقدند حوزه نباید بودجه بگیرد منتشر شود و در گام دوم مشخص شود این بودجه در کجا هزینه می‌شود.

انتهای پیام