دوفصلنامه «تاریخ اسلام در آینه پژوهش» در ایستگاه ۴۴
گروه اندیشه ــ جدیدترین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ اسلام در آینه پژوهش» شامل ۶ مقاله علمی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ چهل و چهارمین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ اسلام در آینه پژوهش» به صاحب‌امتیازی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و مدیرمسئولی حجت‌الاسلام جباری منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «تصویر امام حسین(ع) در گزارش‌های «اثبات الوصیه»»، «تطبیق تاریخی؛ امکان‌سنجی و معیارشناسی»، «علت حضور نیافتن جریان روشن‌فکری در نهضت تحریم تنباکو»، «بررسی نمود‌های فرهنگ جاهلی در عرصه زن و خانواده در ایران مقارن ظهور اسلام»، «بازخوانی و نقد گزارش‌های اعتراض به صلح امام حسن(ع)(بر اساس تحلیل رویکرد‌ها و ادبیات معترضان و منابع اعتراض)»، «بررسی انتقادی دیدگاه مادلونگ درباره عملکرد مدیریتی ـ سیاسی امیرمؤمنان علی(ع) در کتاب «جانشینی محمد(ص)»».
تصویر امام حسین(ع) در «اثبات الوصیة»
در چکیده مقاله «تصویر امام حسین(ع) در گزارش‌های «اثبات الوصیه»» می‌خوانیم: «ضرورت و اهمیت اعتبارسنجی اخبار مربوط به امامان معصوم علیهم السلام، به‌ویژه در منابع شیعی، برکسی پوشیده نیست. مقاله پیش‌رو، بررسی اعتبار اخبار بخش «امام حسین علیه السلام» در کتاب «اثبات الوصیه»(منسوب به مسعودی) است که با توجه به عدم ذکر اسناد بیشتر اخبار در این کتاب، از جمله اخبار این بخش، به پی‌جویی عین یا مشابه اخبار در دیگر کتاب‌های تاریخی و حدیثی پرداخته است. ازآنجاکه اعتبارسنجی اخبار تنها شامل بررسی اسناد آنها نمی‌شود، به بررسی محتوایی اخبار نیز توجه شده است، هرچند این توجه وجهه همت مقاله قرار نگرفته است. این بررسی نشان می‌دهد با اینکه اخبار این بخش بدون ذکر سند بیان شده، اما عین یا مشابه بیشتر آنها در دیگر کتاب‌های تاریخی و حدیثی یافت می‌شود. تصویر کلی، که این کتاب از امام حسین علیه السلام ارائه می‌دهد، تصویری ماورایی و بدون توجه به جنبه مادی و تاریخی زندگی ایشان است. این تصویر، حتی در ارائه حادثه خونبار عاشورای ۶۱ هجری نیز دنبال شده است. در خصوص علت عدم ذکر اسناد، به نظر می‌رسد مؤلف این کتاب، علاقة وافری به نقلِ مضمون اخبار داشته است.»
تطبیق تاریخی؛ امکان‌سنجی و معیارشناسی
در آغاز مقاله «تطبیق تاریخی؛ امکان‌سنجی و معیارشناسی» اثر جواد سلیمانی امیری، دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) می‌خوانیم: «مطالعات تطبیقی یکی از روش‌های مقبول تحقیق در علوم انسانی به‌شمار می‌آید که طی آنها، محقق با مقایسه دو پدیده یا دیدگاه با یکدیگر و بررسی وجوه تشابه و تفاوت آنها، شناخت عمیق‌تری نسبت به آنها پیدا می‌کند. محققان تاریخ برای بررسی علل رویش و فراز و فرود تمدن‌ها، از مقایسه تمدن‌ها بایکدیگر استفاده می‌کنند؛ یا با تطبیق تاریخ بر زمانه خود، شناخت خویش را از زمانه خود عمق می‌بخشند. ولی شاید بعضی از محققان از مطالعات تطبیقی در تاریخ، به علت برخی دشواری‌ها، همچون گرفتار آمدن در دام تطبیق‌های ناروا پرهیز کنند و حتی آن را غیرممکن و غیرعلمی تلقی نمایند. در این پژوهش، بعد از بیان دلایل امکان تطبیق تاریخی، دو دیدگاه افراطی و تفریطی موجود در خصوص تطبیق تاریخی، نقد گردیده است، و اموری همچون شناسایی شباهت‌ها و عبور از شباهت‌های ظاهری به شباهت‌های باطنی، ارزیابی عدم تأثیر وجوه تمایز در وجوه تشابه، بهره‌وری از قالب‌های فراگیر به عنوان معیار و روش علمی تطبیق تاریخی معتبر مطرح شده است.»
فرهنگ جاهلی در عرصه زن و خانواده در ایران مقارن اسلام
در طلیعه مقاله «بررسی نمود‌های فرهنگ جاهلی در عرصه زن و خانواده در ایران مقارن ظهور اسلام» آمده است: «فرهنگ جاهلی در دوره پیش از اسلام بر همه جا سایه افکنده بود. در قرآن کریم بدون آنکه از مکان، زمان و قوم خاصی نام ببرد به مؤلفه‌ها و ویژگی‌های جاهلیت اشاره کرده است، اما برای فهم بیشتر مخاطبان اولیه، که همان عرب جاهلی بود، نمونه‌هایی از فرهنگ جاهلی در جزیره‌العرب را برشمرده است. بدین لحاظ، نباید جاهلیت را منحصر در جزیرة‌العرب دانست. در آستانه ظهور اسلام، ایران به عنوان یکی از مناطقِ دارای اهمیتِ جغرافیایی و سوابق تمدنی، مشحون از نمونه‌های فرهنگ جاهلی بود. در این نوشتار به تحلیل نمود‌های فرهنگ جاهلی در یکی از بخش‌های مهم جامعه، یعنی حوزة زنان و نظام خانواده در ایران معاصر ظهور اسلام می‌پردازیم. محور‌های کلی مورد بحث، عبارت است از: چگونگی جایگاه و منزلت زنان در نگاه ایرانیانِ مقارن ظهور اسلام، گونه‌های ازدواج، چگونگی رفتار با زنان و فرزندان، و در نهایت، تحلیل زمینه‌ها و عوامل این وضعیت.»
گزارش‌های اعتراض به صلح امام حسن
در مقاله «بازخوانی و نقد گزارش‌های اعتراض به صلح امام حسن(بر اساس تحلیل رویکرد‌ها و ادبیات معترضان و منابع اعتراض)» آمده است: «مطابق نقل منابع، برخی شیعیان پس از صلح امام حسن(ع)، به مخالفت برخاسته، با عبارات موهن، آن امام را مورد خطاب قرار دادند. کم‌توجهی برخی محققان به مباحث مبهمی همچون گوناگونی اسناد و منابع، تنوع ادبیات اعتراض و نبود قرائت صحیح از گفته‌ها و نامشخص بودن بستر زمانی و مکانی اعتراض‌ها، سبب انعکاس این روایات در آثار مخالفان شده است. نوشته حاضر می‌کوشد تا با توصیف دقیق و جامع واقعه، مدعای مخالفت نکردن بزرگان شیعه با امام حسن علیه السلام و توهین نکردن طرف‌داران به آن حضرت را به آزمون بگذارد. این تحقیق نشان می‌دهد علاوه بر ریشه داشتن اعتراض‌ها در اندیشه خوارج و تحریف صورت‌گرفته توسط جریان طرفدار حکومت اموی با هدف تخریب و تضعیف اهل‌بیت علیهم السلام، می‌توان نظریه اعتراض اصحاب امام حسن علیه السلام را نادرست و ناقص دانست.»
انتهای پیام
