بازنگری منشور قرآنی، پیش‌نیاز فعالیت در دهه دوم/ نتایجی که از پایش به دست آمد/ مهجوریت دانش قرآنی

به گزارش ایکنا؛ در آخرین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، که ماه مبارک رمضان و در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد، «حمیدرضا مستفید»،‌ «محمدعلی خواجه‌پیری» و «لاله افتخاری» به عنوان سه عضو صاحب‌نظر قرآنی انتخاب شدند تا از این پس به جای «عباس سلیمی»،‌ حجت‌الاسلام والمسلمین «سعید بهمنی» و حجت‌الاسلام والمسلمین «محمد حاج‌ابوالقاسم» در جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی حضور داشته باشند.

ایکنا در راستای رسالت رسانه‌ای خود به دنبال گفت‌وگو با این اعضا درباره اولویت‌های کاری شورای توسعه فرهنگ قرآنی و دغدغه‌های آن‌ها برای حضور در این شورا و نیز کارکرد آن در گذشته و حال است. بر همین اساس گفت‌وگوی دیگری با یکی دیگر از این افراد صورت گرفته که مشروح آن در ادامه آمده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو پیشین شورای توسعه فرهنگ قرآنی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا؛ با اشاره به اینکه از اوایل دهه هشتاد در کمیته‌ای به نام «کمیته هماهنگی و توسعه فعالیت‌های قرآنی» با دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی همراه بوده است، گفت: در آن زمان که حدود 18 سال از آن گذشته این تفکر در برخی فعالان قرآنی که من می‌شناختم به وجود آمده بود که ستادی شکل بگیرد تا به شئون قرآن در کشور بپردازد.

وی افزود: قبل از اینکه به این کمیته ملحق شوم طرحی را به مناسبتی در مرکز فرهنگ و معارف قرآن آن زمان آماده کرده بودم و آن را برای رئیس‌ مجمع تشخیص مصلحت نظام در حدود سال‌های 78 یا 79 گزارش کردم. طرحی که ارائه دادم فراگیرتر از وضعیت فعلی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود و در جلسه‌ای که با رئیس‌جمهور وقت داشتم، ایشان طرح کلی ارائه شده را که بسیار فراگیر بود و تمامی شئون دولت و نظام را دربرمی‌گرفت مورد نیاز ندانست و معتقد بود که حضور پنج وزارتخانه در این طرح کافی است. بنابراین اصل طرح پذیرفته شد اما سطح آن به حضور پنج وزارتخانه کافی دانسته شد. در آن طرح اعلام کرده بودم که نه تنها دستگاه‌های فرهنگی بلکه همه کشور اعم از صنعتی و فنی و ... باید با قرآن پیوند داشته باشند.

بهمنی با بیان اینکه شورایی که شکل گرفته تقریباً همان ایده‌ای است که در جلسه با رئیس‌جمهور وقت بیان شده بود، گفت: یعنی ستادی شکل گرفته است که حدود چهار یا پنج وزیر حضور دارند.

عملکرد ستاد به ستادی بودن آن است. به اعتقاد من از حیث ستادی سطحی عالی‌تر از شورای توسعه فرهنگ قرآنی نداریم، هرچند با ایده اولیه من فاصله دارد اما هرچه هست یک انقلاب نسبت به پیش از خود است

این عضو پیشین شورای توسعه فرهنگ قرآنی با تأکید بر اینکه این شورا یک حیث حقوقی است که قدرت آن به افراد آن است،‌ گفت: برای مثال حضور وزرا در این شورا تقریباً اسمی است و بر اساس تجربه‌ای که دارم، وزرا در زمانی که بحث بودجه یا مباحث شبیه به آن مطرح می‌شود، حضور پیدا می‌کنند و در جلسات دیگر معاونان یا دبیران کمیسیون‌ها که زیر نظر وزیر هستند شرکت می‌کنند.

بهمنی با بیان اینکه این موضوع سبب شده که سطح اثرگذاری شورا به شدت کاهش پیدا کند، بیان کرد: نکته دیگر که خارج از حیث حقوقی شرکت‌کنندگان در شورا محسوب می‌شود،‌ فعالیت‌های کمیسیون‌های شورای توسعه است.

وی در ادامه به داشتن مسئولیت پایش از کمیسیون‌های شورای توسعه تا زمانی که ادامه داشت، اشاره کرد و گفت: در این پایش‌ها اطلاعات وسیعی از کمیسیون‌ها به دست آمد. برخی از کمیسیون‌ها و ساختاری که آن‌ها را اداره می‌کند دچار اشکال هستند. برخی که می‌خواهند کمیسیون‌ها را اداره کنند پیوندشان با قرآن در سطح عمق قرار دارد و این‌ها محل تأمل است و باید در شورا مورد بازنگری قرار گیرد تا هم ساختار و هم محتوا مقداری تغییر کند.

بهمنی با بیان اینکه باید توجه داشته باشیم ما در فصل آغازین این راه بوده‌ایم، اظهار کرد: یعنی دوره‌ای را طی کرده‌ایم که قبل از آن تجربه‌ای نداشتیم. لذا به اعتقاد من بسیاری از اشکالاتی که پیش آمده کاملاً طبیعی است. مثلاً نسبت به اینکه در جایی مرکزی شکل بگیرد و حیث حقوقی ایجاد شود تا کارها زیر نظر وزیر تمشیت شود،‌ خوشبین بودیم اما در عمل دیدیم همین مراکز موانع زیادی برای کارهای اجرایی دارند.

عضو حقیقی سابق شورای توسعه فرهنگ قرآنی با بیان اینکه پس از به دست آمدن این تجربیات به طور طبیعی باید کاستی‌ها برطرف شود، گفت: یعنی شورای توسعه باید تدبیری بیندیشد و به این موارد رسیدگی کند. با وجود اینکه دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی برای پایش از کمیسیون‌ها و دبیرخانه شورا به من حکم داد اما هیچ‌گاه گزارشی درخواست نشد تا خروجی پایش‌ها چه به صورت کتبی یا شفاهی به صحن ارائه شود و آن را به شورا ارائه دهم. چه بسا اگر گزارش پایش به صحن شورا ارائه می‌شد می‌توانست به رفع آسیب‌ها و مشکلاتی که کمیسیون‌ها یا خود شورا با آن درگیر هستند کمک کند. تلاش داشتیم هرجا آسیبی را رصد کردیم بلافاصله از مبادی کمیسیون‌ها اعم از رؤسا و دبیران آ‌ن‌ها راه حل‌های پیشنهادی را هم دریافت کنیم.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به این سؤال که دلیل خواسته نشدن گزارش پایش چه مواردی می‌تواند باشد؟ گفت: شاید چون دبیر شورای عالی تغییر کرد این موضوع از خاطره‌ها رفته باشد، چراکه به طور طبیعی وقتی به کسی حکمی داده می‌شود در ادامه از آن شخص گزارش کار خواسته می‌شود. در وضعیت جدید نیز که من در شورا حضور ندارم تا گزارشی از این موضوع ارائه دهم. ضمن اینکه خطابی که در حکم به من داده شده است خطاب شخصیت حقیقی است.

بهمنی در پاسخ به این سؤال که در جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی تا چه میزان دغدغه‌های صاحب‌نظران حقیقی مورد توجه قرار می‌گیرد و فرصت ظهور و بروز پیدا می‌کند؟ گفت: من در سطح وسیعی مشارکت داشتم و گاهی نتایج نظرات را می‌دیدم و طبیعی است با توجه به شورا بودن گاهی هم نتایج نظرات دیده نشود. البته به اعتقاد من همه شورا و همه کشور در حال رشد هستند و از سطح ساده به سمت پیشرفته و پیچده‌تر پیش می‌روند.

عضو سابق حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی با بیان اینکه باید فرصت لازم برای رسیدن به این پیشرفت را بدهیم، به سپری شدن 10 سال از فعالیت شورای توسعه فرهنگ قرآنی اشاره کرد و افزود: جا دارد در دهه دوم منشور بازنگری شود. ممکن است گزارش پایش به آن کمک کند و به نحو مناسب‌تری بازیابی صورت بگیرد. البته شمار شخصیت‌های حقیقی اندک است و تنها سه صاحب‌نظر حقیقی حضور دارند، هرچند سه نفر دیگر از طرف تشکل‌های مردمی حضور دارند، اما این‌ها چون گرایش به اتحادیه‌های خودشان دارند شخصیت حقوقی به حساب می‌آیند، چرا که مسائل مربوط به حوزه خودشان را دنبال می‌کنند. بنابراین شخصیت‌های حقیقی که می‌توانند آزادانه نسبت به هر نهاد و سازمان و ... اظهار نظر کنند و کارها را پیش ببرند تنها سه نفر هستند در صورتی که اعضای شورای توسعه بسیار بیشتر از این رقم است. این هم باید تدارک دیده شود.

بهمنی همچنین در مورد این موضوع که اعضای حقیقی امکان ارائه یک طرح یا مطرح کردن دغدغه‌ای را در جلسات دارند یا خیر؟ گفت:‌ اصل جریان کار این‌گونه نیست که اعضا خود موضوعی را مطرح کنند، بلکه براساس سازوکار، دبیرخانه شورا یا کمیسیون‌ها مسائل را به صحن می‌آورند. در ادامه اعضای شورا و از جمله اعضای حقیقی در مورد آن مسئله اظهار نظر می‌کنند تا موضوع پخته شود.

براساس سازوکار، دبیرخانه شورا یا کمیسیون‌ها مسائل را به صحن می‌آورند. در ادامه اعضای شورا و از جمله اعضای حقیقی در مورد آن مسئله اظهار نظر می‌کنند تا موضوع پخته شود

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در مورد توصیه‌هایی که می‌تواند به اعضای حقیقی جدید شورای توسعه فرهنگ قرآنی داشته باشد، بیان کرد:‌ سطح پیوند فراگیر و ملی با قرآن در شورای توسعه فرهنگ قرآنی در قالب همین محافلی است که تلاوت می‌کنند. برای مثال بیشتر درگیری‌ها بر سر امتیاز دادن به قاریان و حافظان و این قبیل مسائل است. این موضوع البته بسیار گرامی، محبوب، مؤثر و خوب است اما سطح پژوهش و سطحی که با دانش قرآن و تولید دانش قرآن ارتباط برقرار می‌کند، سطح قابل توجهی نبوده است. هیچ وقت در جلسات شورای توسعه بحث نشد که چگونه مسائل و مشکلات پژوهشگران حوزه قرآن برطرف شود. مثلاً از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب تغییر کند،‌ آنچه در این 10 سال دیده‌ایم همین سطح قرائت و حفظ و اموری از این دست بوده است. این همه برآیند کار ما را نشان می‌دهد که در این سطح متوقف شده‌ایم و سطوح دانشی و دانشوران و دانشمندان حوزه قرآنی را تمشیت نکرده‌ایم.

عضو سابق شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پاسخ به این سؤال که اعضای حقیقی شورای توسعه که به عنوان صاحب‌نظر در شورا حضور دارند چه کمکی می‌توانند به این روند داشته باشند؟ ابراز کرد: این مفصل است و اصلاً پایه‌ها و مسیری که شکل گرفته بر همین اساس بوده است؛ یعنی کسانی بوده‌اند که در این حوزه‌ها فعال بوده‌اند که این را شکل داده‌اند. البته به حوزه‌های دانشی علاقه‌مند بوده‌اند اما الزاماً خودشان واجد این معنا نبوده‌اند. لذا شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور در حوزه دانشی چه در توجه به سرمایه‌های انسانی و چه در تولید محتوا و تمشیت تولید محتوا با سطح مطلوب فاصله بسیار معناداری دارد.

بهمنی اظهار کرد: با شکل‌گیری کمیسیون پژوهش طرح‌های ملی در این حوزه تعریف شد اما این طرح‌ها ملی نیاز به ارزیابی دارد که عمق آن‌ها به چه میزان است و تا چه میزان نیازهای ما را برآورده می‌کند؛ یعنی محتوایی که فراهم شده آیا همان محتوای مورد انتظار است یا خیر. علامت اینکه آن محتوایی که تولید می‌کنیم، محتوای حداقل استانداردها را دارد این است که کمیسیون پژوهش و تولیداتی که ایجاد می‌کند نه به توصیف خود آن‌ها بلکه در سطح عمل مرجع تحقیقات شود، ‌زمانی که مرجع نشده است؛ یعنی مانند یک پژوهش دیگر بوده است، در حالی که کمیسیون با یک پژوهشگاه قابل مقایسه نیست. همه پژوهشگاه‌ها باید بهترین محصولات خود را به چیزی اختصاص دهند که کمیسیون نیاز دارد و وقتی بهترین‌ها در آنجا شکل گرفت،‌ مرجعیت پیدا می‌کند.

این عضو سابق شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش پایانی صحبت‌های خود در پاسخ به این سؤال که همچنان پیگیر ایده‌ای که در دهه هفتاد ارائه دادید، هستید یا خیر؟ گفت: ایده‌ای که داشتم با الهام از اینکه شئون قرآن را شخص پیامبر(ص) پیگیری می‌کردند در آن ایده مرادم این بود که دین از شئون رهبری است و شخص رهبری یا نماینده دارای اختیار از طرف ایشان این امر را برعهده بگیرد و مانند یک قرارگاه قرآنی کشور عمل کند و نه اینکه جزئی از شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد. در آن ایده قرآن همه چیز را پوشش می‌داد و در تصور آن زمان این بود که شخصی مانند رئیس‌جمهور وقت می‌تواند از طرف رهبری شئون قرآنی تام و تمام تمشیت کند. البته این تصور 20 سال پیش بود.

انتهای پیام