«حافظ اندیشه» منتشر شد

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مصطفی رحیمی، حقوق‌دان، مؤلف و مترجم برجسته، در کتاب «حافظ اندیشه» به «اندیشه» حافظ می‌پردازد و در پرتو اندیشه مدرن، جنبه‌های گونه‌گون اندیشه این شاعر را از پس زیبایی و خیره‌کنندگی غزل‌هایش تحلیل می‌کند. او «همساز کردن ناهمسازها» را ایده بنیادین حافظ تلقی می‌کند و با ارجاعات مفید و مختصر می‌کوشد که ابعاد پنهان «نظریه عشق و رندی» را در نظام اندیشه حافظ آشکار کند و همچنین نشان می‌دهد که کدام سویه‌های اندیشه حافظ با نظریات فلسفی عصر مدرن تلاقی می‌کند و کدام سویه‌ها با آن متفاوت است. نویسنده پرده نقش نقش شعر حافظ را کنار می‌زند تا از ورای آن انسان و جهان مطلوب حافظ را بازشناسد. در این میانه معنا و جایگاه یکایک گزاره‌های شعر حافظ در نظام اندیشه او به زبانی روشن تشریح می‌شود.

حافظ هم فیلسوف است و هم شاعر، هم می‌خواهد اندیشه‌اش، نظامی داشته باشد و هم خود را از محدودیت فیلسوفان می‌رهاند. چنین است که باید تفکر دیالکتیکی حافظ را شناخت وگرنه؛ کسی که می‌خواهد رموز تمام دیوان را با کلید واحدی بگشاید، تمام دیوان را به روی خود بسته خواهد یافت.

این که حافظ، این اعجوبه تفکر و هنر، چگونه در شش قرن پیش به همه این نتایج رسیده، نکته‌ای است هم قابل تحسین و هم قابل تأمل؛ اندیشه تا چه حد از قید محیط آزاد است؟ چگونه از قیل و قال مدرسه‌ای که حدود کارش معلوم و محدود است، حافظ به چنین اوجی رسیده است؟ آن هم در دورانی که خون‌ریزی و توحش بیداد می‌کرده و ریا و تزویر همه بافت‌های اجتماعی را فاسد کرده بوده است.

بهاءالدین خرمشاهی درباره محدودیت اندیشه در عصر حافظ می‌نویسد: تازه مگر از فیلسوفان حرفه‌ای قریب العصر او نظیر قطب الدین شیرازی و قطب الدین رازی و دبیران قزوینی و خواجه نصیر طوسی و امیر سید شریف جرجانی و ملا جلال دوانی و امثال آن‌ها چه اندازه ریشه‌های بکر و ژرف‌اندیشی باقی مانده است؟ در فلسفه سنتی اسلامی مجال ابتکار محدود بوده است و غالب فیلسوفان به مسائل محدود و معین سنتی که به آن‌ها ارث رسیده بود می‌اندیشیده‌اند و جربزه و تکروی فکری و در «خلاف آمد عادت» اندیشیدن رسم نبوده است. از نظر سیاسی عصر حافظ یکی از ناآرام‌ترین و آشفته‌ترین دوران‌های تاریخ کشور ماست. امیران یکی پس از دیگری می‌آمده‌اند و ستم می‌کرده‌اند و پس از چند صباح به دست خونخواری دیگر، واژگون می‌شده‌اند.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: مثلاً عشق به خدا و پرداختن به زندگی را در نظر بگیریم. تصوف در آن‌ها تقابلی می‌بیند، اما حافظ از این تقابل می‌گذرد و آن‌ها را با هم جمع می‌کند. در اندیشه او این دو موضوع همدیگر را تکمیل می‌کنند؛ به گونه‌ای که می‌توان آن‌ها را به مثابه دو عنصر یک نهاد درنظر گرفت. این دو نه تنها همدیگر را نفی نمی‌کنند، بلکه با هم به سازگاری می‌رسند. چنین است که در شعر حافظ هم وصف عیش آمده است و هم بیت الغزل معرفت. با این همه، سازش دادن این دو را به راحتی نمی‌پذیریم.

یادآور می‌شود؛ کتاب «حافظ اندیشه» نوشته مصطفی رحیمی به همت نشر نو با قیمت ۶۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.