تمسک صرف به وقایع تاریخی، درست نیست/ قرآن؛ ملاک تطبیق صحیح

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید قم امروز 8 آبان‌ماه در ادامه شرح خطبه‌های نهج‌البلاغه به خطبه 75 اشاره کرد و گفت: مسئله این خطبه آن است که عثمان از سوی انقلابیون کشته شد و امام علی(ع) هم در این مسئله ورود کرد و تلاش می‌کند تا این اتفاق رخ ندهد، اما این اتفاق رخ می‌دهد و متعاقب آن مردم با امام علی(ع) بیعت کردند.

وی افزود: معاویه با اینکه می‌توانست به مسئله عثمان ورود کند، خود را کنار کشید، اما بعد از مرگ او و بیعت مردم با امام(ع) به خونخواهی عثمان برمی‌خیزد و آن را دستاویزی علیه امیرالمومنین(ع) به کار می‌گیرد. امام علی(ع) در این خطبه به این موضوع پرداخته و به کوتاهی‌های معاویه اشاره دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید افزود: امام در این خطبه می‌فرماید که من چنین شخصیتی نیستم که بخواهم با قتل کسی خلیفه شوم؛ تاریخ زندگانی من روشن است و از دوره نوجوانی در کنار پیامبر و بعد هم به عنوان مشاور خلفا عمل کردم و حتی در دوره عثمان هم این کار را انجام می‌دادم.

شخصیت‌شناسی؛ راهی برای تشخیص واقعی

وی افزود: کسی که شخصیت امام علی(ع) را می‌شناسد، می‌داند ایشان اینگونه رفتار نمی‌کند، لذا امیرالمومنین(ع) در این خطبه فرموده است که آیا بنی امیه نمی‌دانند که به من اتهام می‌زنند؟؛ بنابراین مسئله اصلی، فضاسازی پشت پرده و گل‌آلود کردن آب برای گرفتن قدرت از سوی معاویه بوده است وگرنه روشن است که این مسائل اتهام به امام است.

یوسفی تصریح کرد: قرآن کریم در سوره حجرات تأکید بسیاری بر اجتناب از سوء ظن دارد؛ یعنی مسلمین نباید سوء ظن داشته باشند؛ البته سوء ظن تا زمانی که در درون فرد است، گناه نیست و آثاری ندارد، اما اگر بر زبان آمد و در رفتار ظاهر شد، گناه است و آثار منفی آن رخ می‌دهد.

وی افزود: امام علی(ع) به آیه شریفه سوره حجرات در مورد پرهیز از سوء ظن استناد فرموده‌ است. همچنین به آیه 112 سوره نساء نیز اشاره دارد که تهمت، گناهی بزرگ است و به ویژه بزرگی این گناه زمانی است که شخصیت فرد به عنوان خلیفه نظام اسلامی مطرح است؛ متاسفانه امروز هم برخی برای کسب قدرت و مال با ابزار رسانه و ... به دیگران تهمت می‌زنند.

یوسفی اظهار کرد: برخی برای بیرون راندن رقیب خود در عرصه انتخابات از فضای مجازی و تبلیغات و رسانه‌های مختلف استفاده می‌کنند و گاهی با تهمت، یک عمر زندگی شرافتمندانه افراد را زیر سؤال می‌برند، در حالی که ممکن است وجود خارجی نداشته باشد و اگر کنترل قانونی هم نباشد، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیر داشته باشد.

وی با بیان اینکه براساس فرمایشات امام علی(ع) هر چه را ما می‌شنویم، نباید باور کنیم، زیرا ممکن است پشت پرده این ماجرا بزرگنمایی، تهمت یا رقابت نادرست جناحی باشد، تصریح کرد: امروز از این دست موارد کم نیست که باعث از بین رفتن حیثیت برخی افراد می‌شود؛ گاهی هم حیثیت کسی از بین می‌رود که می‌تواند برای منافع ملی مفید باشد. در ابتدای انقلاب، مرحوم شهید بهشتی که شخصیتی بسیار اثرگذار و بزرگ بود، مورد اتهام انواع تهمت‌ها قرار گرفت و حتی تهمت فساد، وابستگی به اجانب، برخورداری از ثروت خیلی زیاد و قدرت‌طلبی به او زدند تا او را از میدان به در کنند.

وی افزود: کاری کردند که گفته می‌شود شهادت ایشان در برابر مظلومیتشان کوچک بود؛ این اتهامات از سوی کسانی رخ داد که خودشان قدرت‌طلب بودند؛ در چنین شرایطی وظیفه ما چیست؟ امام، شخصیت‌شناسی را یکی از ابزارها برای سنجش درستی تهمت‌ها معرفی می‌کنند که ما معمولاً از این مسئله غفلت داریم.

یوسفی ادامه داد: در دنیای سیاسی، گروه‌هایی هستند که از طریق تهمت چه حرف‌هایی را که نمی‌زنند و چه کارهایی را که نمی‌کنند؛ لذا ما نباید تحت تأثیر بیهوده قرار بگیریم، زیرا فضای جامعه مسموم و افراد کارآمد هم ناکارآمد می‌شوند.

استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه امام در این خطبه مخالفان خود را به دو دسته تقسیم کرده است گفت: اول افراد ساده هستند که حقیقت در نزد آن‌ها مشتبه شده است؛ متحجر و ظاهربین هستند و گروه دوم هم کسانی بودند که مانند جنگ جمل، جنگ را بر امام تحمیل کردند؛ بحث این افراد شناخت حق نبود، بلکه دنبال تأمین منافع خود بودند. طبیعتاً نحوه گفتار و نوع نگاه امام با این دو گروه متفاوت بود؛ امام با گروه دوم دشمن بود، زیرا دغدغه آنان قدرت و ثروت بود.

یوسفی اظهار کرد: ما در دنیای پیرامون خود با موارد متعدد روبرو می‌شویم که امر مشتبه می‌شود؛ مثلاً اینکه مذاکره کنیم یا نه؟ برخی به صلح حدیبیه و امام حسن(ع) و برخی به عاشورا و ... تمسک می‌کنند؛ براساس این خطبه، تمسک صرف به این موضوعات درست نیست، زیرا آن‌ها در شرایط تاریخی خودش رخ داده است و اگر ما بخواهیم تمسک داشته باشیم، از زوایه فکر خودمان این کار را کرده‌ایم.

وی بیان کرد: باید توجه کنیم برای یک فرد دیندار تمسک صرف به برخی شواهد تاریخی نمی‌تواند راهگشا باشد، زیرا هر کدام در بستر خاص خود رخ داده است و در همان دوره‌های خودش هم با هم متفاوت بوده‌اند؛ مثلاً عاشورا و ولایتعهدی امام رضا(ع) و مشی امام سجاد(ع) و صلح امام حسن(ع) و ... هر کدام با هم فرق دارند؛ امام علی(ع) فرموده‌اند که در این گونه امور مشتبه باید به قرآن مراجعه کنیم و ببینیم قرآن چه شاخصه‌هایی به ما می‌دهد.

قرآن و سنجش زمانه؛ فصل‌الخطاب تمسک به وقایع تاریخی

یوسفی با بیان اینکه الان ما نمی‌دانیم که شرایط کشور شباهت به دوره امام حسن(ع)، یا امام حسین(ع) دارد؟ تصریح کرد: امام علی(ع) فرمودند که شما اصول کلی را از قرآن بگیرید و بعد شرایط خودتان را بسنجید که کدام برای کشور بهتر است؛ چون برخی افراد وقتی قصد صلح دارند، شرایط کشور را مانند دوره امام حسن جلوه می‌دهند تا مخاطبان خود را توجیه کنند و برعکس برخی افراد، عاشورا را ابزار توجیه رفتار خود به کار می‌گیرند و امام(ع) در این موارد، قرآن را فارق میان درست و نادرست می‌داند.

یوسفی با اشاره به اینکه ما وقتی حرف حساب می‌شنویم، باید آن را در انبان ذهن خود نگه داریم، بیان کرد: باید نکات هدایت‌گرانه را با دقت بگیریم و عمل کنیم تا به سعادت برسیم؛ انسان باید چشم بینا و گوش شنوا داشته باشد تا حرف‌های درست را بفهمد و بشنود و عمل خالص برای خدا داشته و از مخالفت با خدا بپرهیزد.