راهکار قرآنی مقابله با وسواس خناس

به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمین حمید ملکی، معاون تهذیب حوزه‌های علمیه، سوم آذرماه در جلسه درس اخلاق جامعة‌ الزهرا(س) که با حضور اساتید و طلاب در تالار بیداری اسلامی برگزار شد، با اشاره به موضوع «وسواس فکری و راه‌های نفوذ شیطان از نگاه قرآن کریم»، اظهار کرد: وسواس فکری یکی از بحث‌های مهم در قرآن کریم است.
مبارزه با وسواس و وسوسه، جهاد اکبر است
وی گفت: بنا به فرموده خداوند در قرآن کریم، وسواسی همیشه همراه انسان است و انسان هیچ‌گاه بدون وسواسی و وسوسه زندگی نمی‌کند، اما راهکار ارائه می‌دهد تا با وسواس مبارزه کند.
ملکی یادآور شد: مبارزه با وسواس و وسوسه به‌عنوان جهاد اکبر ذکر شده، زیرا در این میدان پرخطر، همواره وسوسه، شیطان و انسان وسوسه‌گر و هوای نفس همراه انسان است و انسان را همیشه تحریک می‌کنند.
وی با اشاره به آیه چهارم سوره مبارکه بلد «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ؛ به‌راستى كه انسان را در رنج آفريده‏‌ايم»، گفت: انسان در جهاد اصغر چند سال مبارزه می‌کند که یا پیروز می‌شود و یا شکست می‌خورد، اما در جهاد اکبر، همیشه با یک دشمن قدار و بی‌رحم مواجه است که باید تا آخر عمر با آن مبارزه کند، به همین خاطر، مبارزه با وسواس و وسوسه به‌عنوان جهاد اکبر یاد شده است.
همواره باید از وسوسه احساس خطر کنیم
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه تصریح کرد: خداوند در قرآن کریم انسان را از بسیاری چیزها ترسانده، اما هیچ یک از خطرات را به اندازه وسوسه نترسانده است؛ چنانچه در سوره «ناس» سه بار می‌فرماید «بگو پناه می‌برم»، «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ؛ مَلِکِ النَّاسِ؛ إِلهِ النَّاسِ؛ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ؛ الَّذي يُوَسْوِسُ في‏ صُدُورِ النَّاسِ؛ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ؛ بگو پناه می‌برم به پروردگار مردم، به مالک و حاکم مردم، به(خدا و) معبود مردم، از شر وسوسه‌گر پنهان‌کار که در درون سینه انسان‌ها وسوسه می‌کند، خواه از جن باشد یا از انسان».
وی با اشاره به آیه «مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ»، گفت: وسوسه‌گر‌ها یا از جن و یا از انسان‌ها هستند، شیطان نیز از جن است، این آیه نشان می‌دهد که در وجود هر انسانی یک شیطانی مأمور است که در جان انسان فقر را بدمد و انرژی منفی در وجود او بکارد، اما انسان مؤمن هیچ‌گاه ناامید نمی‌شود و می‌داند که وعده خداوند حق است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملکی افزود: خداوند در سوره ناس نشان می‌دهد که در این مسیر، خطر بسیار جدی است و آنان که احساس خطر نمی‌کنند در غفلت هستند.
وی بیان کرد: یکی از معیار‌ها برای اینکه بدانیم در حال غفلت هستیم یا نه، این است که انسان احساس خطر کند، چنانچه خداوند در این سوره می‌فرماید علاوه بر اینکه در وجودت به خدا پناه می‌بری باید به زبان هم جاری کنی که «قُلْ أَعُوذُ».
وسوسه به قلبی که حرم الهی است، راه ندارد
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه با بیان اینکه تمام انسان‌هایی که زمین خوردند، گرفتار وسوسه فکری شدند، اظهار کرد: «قَلْبُ الْمُؤْمِنِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ؛ قلب مؤمن عرش الهی است»، قلبی که جایگاه یاد خداوند و حرم الهی است، وسوسه به آن راه ندارد و از آن فرار می‌کند، اما قلبی که خالی از یاد خداوند است، وسوسه به آن وارد می‌شود.
حجت‌الاسلام ملکی با بیان اینکه یکی از ابزار بیرون راندن وسواس خناس از قلب انسان از دیدگاه قرآن کریم، تقوای الهی است، گفت: خداوند در آیه ۲۰۱ سوره اعراف می‌فرماید «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ؛ پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد خدا و پاداش و کیفر او می‌افتند؛ و در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و ناگهان بینا می‌شوند».
وی ادامه داد: کار شیطان این است که با طواف به دور انسان، او را غافل کند، اما شعاع نورانیت انسان‌های باتقوا به واسطه یاد خدا، شیطان را از آنها دور می‌کند.
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه یادآور شد: ذکر باید از قلب انسان برخاسته شود و اگر تنها لقلقه زبان باشد، فایده‌ای ندارد؛ چه بسیارند انسان‌های عالم که دارای علم زیاد هستند، اما در عین جاهل هستند، زیرا علم دارند اما به آن عمل نمی کنند، ذکر می‌گویند، اما قلبی نیست.
ملکی در ادامه به موارد و مصادیق وسوسه اشاره کرد و گفت: خداوند در آیه ۲۶۸ سوره بقره می‌فرماید «الشَّيْطانُ يَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ يَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ؛ شیطان، شما را وعده فقر و تهیدستی می‌دهد و به فحشا و زشتی‌ها امر می‌کند اما خداوند وعده آمرزش و فزونی به شما می‌دهد و خداوند، قدرتش وسیع و به هر چیز داناست».
وی با اشاره به این آیه، تصریح کرد: یکی از وسوسه‌هایی که شیطان انجام می‌دهد، این است که انرژی منفی را به درون قلب انسان پمپاژ می‌کند، فقر تنها به معنای نداری نیست، بلکه فقر به معنای ناتوانی، نداشتن و غیره هم هست و شیطان همواره نداشتن، ناتوانی، قادر نبودن و موارد منفی را به انسان تلقین می‌کند.
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه با اشاره به خطر نفوذ شیطان در دل انسان، اظهار کرد: شیطان گاهی انسان را به وسواس می‌اندازد، وسواسی در طهارت و نجاست، وسواسی اعتقادی، وسواسی در رفتار و غیره؛ خداوند در این باره می‌فرماید هرگاه صدای منفی در درن تو طنین‌افکن بود، بدان که صدای شیطان است، اما هر گاه صدای مثبت و انرژی در دورن تو به گوش رسید بدان که صدای رحمان است.
دنیا بهشت مؤمن است
حجت‌الاسلام ملکی بیان کرد: در روایتی از پیامبر گرامی اسلام(ص) آمده «ما من مؤمن الّا و لقلبه فى صدره اذنان: اذن ینفث فیها الملک، و اذن ینفث فیها الوسواس الخناس فیؤید اللّه المؤمن بالملک، فهو قوله سبحانه: و ایدهم بروح منه؛ قلب هر انسان باایمانى داراى دو گوش است؛ گوشى که در آن فرشته الهام‌بخش می‌دمد، و گوشى که وسوسه‌گر خناس. خداى فرزانه انسان باایمان و کمال‌جو را به‌وسیله فرشته وحى یارى می‌رساند و این است مفهوم این آیه که می‌فرماید: ... و ایدهم بروح منه».
وی اظهار کرد: وسواس به معنای هر صدای آهسته‌ای است که انسان را به انحراف بکشد و خناس نیز به معنای موجودی که مرتب آشکار می‌شود تا نیش بزند؛ انسان مؤمن به صدای رحمان گوش می‌دهد، اما افراد غیر مؤمن نمی‌خواهند صدای ملک را بشنوند و صدای شیطان، وجود آنان را پر کرده است.
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه در ادامه با بیان اینکه دنیا بهشت مؤمن است و بهشت مؤمن از دنیا آغاز می‌شود، گفت: مؤمن در همین دنیا بهشت را احساس می‌کند و صدای رحمان را، صدای محبت و امید را می‌شنود، مؤمن بوی خوب را از بوی بد تشخیص می‌دهد، بوهای معنویت را استشمام می‌کند، از نماز لذت می‌برد، از مسیری که انتخاب کرده و از «قال الصادق» و «قال الباقر» راضی است.
کسالت از موارد وسوسه شیطان است
حجت‌الاسلام ملکی با اشاره به اینکه امروز بحث ایمان درمانی و قرآن درمانی مطرح است، یادآور شد: خداوند در آیه ۲۸ سوره رعد می‌فرماید «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛ این آیه را هیچ‌گاه فراموش نکنیم، آرامش در دل، انجام وظیفه است، نه تنبلی؛ انسان هیچ‌گاه در تنبلی آرامش پیدا نمی‌کند، اگر انسان به یاد خدا باشد، مأموریت خود را به درستی انجام می‌دهد.
وی اضافه کرد: در قاموس قرآن کریم خداوند سبحان انسان‌های تنبل را تحقیر می‌کند، انسان جوان که اهل تلاش و جهاد است، بنا به فرموده خداوند در قرآن کریم، «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً ۚ وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَىٰ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا؛ خدا مجاهدان فداکار به مال و جان را بر بازنشستگان از جهاد بلندی و برتری بخشیده و همه اهل ایمان را وعده پاداش نیکو فرموده، و خداوند مجاهدان را بر بازنشستگان به اجر و ثوابی بزرگ برتری داده است».
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه در ادامه با بیان اینکه بحث کسالت یکی از موارد وسوسه شیطان است، اظهار کرد: هر چه که اراده را سست و عزم را کم کند و به‌سوی تنبلی و سستی براند، وسوسه شیطان است؛ حال آنکه هر چه به سمت امید و تلاش و حس خوب دعوت کند، صدای رحمان است.
وی با اشاره به آیه ۱۶ سوره مبارکه «ق»، گفت: خداوند می‌فرماید «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ؛ ما انسان را آفریدیم و وسوسه‌های نفس او را می‌دانیم و ما به او از رگ قلبش نزدیکتریم».

تقویت ایمان فرزندان، آنان را از فتنه‌های روزگار در امان می‌دارد
ملکی با بیان اینکه ما برای مبارزه با وسواس و وسوسه باید تقوای خود را تقویت کنیم، افزود: ما باید اعتقادات خود را نسبت به خداوند متعال تقویت کنیم، بنا به فرمایش یکی از بزرگان، اگر اعتقادات درست شود، اخلاق مردم هم درست می‌شود. ما برای اینکه فرزندان‌مان از فتنه‌های روزگار در امان بمانند، باید ایمان آنان را تقویت کنیم.
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه با اشاره به آیه ۲۰۱ سوره اعراف، گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید «إِنَّ الَّذينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ؛ پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد خدا و پاداش و کیفر او می‌افتند و در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و ناگهان بینا می‌شوند».
دوست بد از دیگر مصادیق وسوسه و وسوسه‌گر است
حجت‌الاسلام ملکی ادامه داد: یکی دیگر از موارد و مصادیق وسوسه و وسوسه‌گر، دوست بد است که همسایه بد، والدین بد، فرزند بد، دوست بد، محیط بد، پیامک‌های انحرافی، صحنه‌ها و فیلم‌های بد، مهمانی و مجالس بد، سخنان بد و غیره را نیز شامل می‌شود.
وی بیان کرد: خداوند در آیه ۵۳ سوره اسراء می‌فرماید «وَ قُلْ لِعِبادي يَقُولُوا الَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطانَ کانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبيناً؛ و به بندگان مؤمن من بگو که در گفت‌وگو با کافران سخنى را که نیکوتر است بگویند و از سخن ناشایسته بپرهیزند که مؤمنان فرمان تو را اطاعت خواهند کرد. بى‌تردید، شیطان با همین سخنان ناشایسته میان مردم فتنه‌انگیزى می‌کند، زیرا او براى انسان دشمنى آشکار است».
زندگی خود را بر اساس سبک دستورات قرآنی تنظیم کنیم
معاون تهذیب حوزه‌های علمیه افزود: بر اساس این آیه، انسان که اشرف مخلوقات است، حق ندارد غیر احسن سخن بگوید، رعایت نکردن نزاکت و آداب در سخن گفتن، باعث اختلاف خانوادگی می‌شود.
ملکی اضافه کرد: بر اساس آیات قرآن کریم، شیطان برای انسان عدو مبین است، تنها شیطان وسوسه‌گر نیست، بلکه هوای نفس، انسان‌های شیطانی، فضاها، گفتار‌ها و محیط‌ها نیز می‌توانند وسوسه‌گر باشند و ما باید خود را از چنگ وسوسه‌گران نجات دهیم که در غیراین صورت، هم دنیا و آخرت ما را خراب می‌کنند.
وی در پایان با بیان اینکه بر اساس سبک دستورات قرآنی، زندگی خود را تنظیم کنیم، اظهار کرد: ما باید مراقب باشیم که امید را از دست ندهیم، وقتی انسان امید را از دست بدهد، صدای منفی در درون انسان می‌پیچید و شیطان به درون او راه پیدا می‌کند.
مریم بشیری