سینما را برای تبلیغ باورهایم پیشه کردم

راه انیمیشن‌سازی در چند سال اخیر در سینمای ایران باز شده است؛ کار‌هایی نظیر «شاهزاده روم»، «فیلشاه» و... از جمله این تولیدات هستند. نکته امیدوارکننده این است که حمایت مخاطب از این دست تولیدات شکلی جدی‌تر به خود گرفته است، هرچند هنوز راه برای رسیدن به نقطه مطلوب زیاد است. با این توضیح خبرنگار ایکنا گفت‌و‌گویی با مصطفی حسن آبادی، تهیه‌کننده و محسن عنایتی کارگردان فیلم «بنیامین» انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.

 

ایکناــ برای آغاز درباره چگونگی ساخته شدن بنیامین و زمان و هزینه‌ای که برای آن هزینه شده توضیح بفرمایید؟

عنایتی: قبل از ساخت بنیامین، چند کار کوتاه انیمیشن تولید کرده بودم اما آن‌ها نتوانست مرا راضی کند. برای همین این ایده در ذهنم شکل گرفت که اگر قرار است اثری تولید شود آن کار باید در حوزه سینما باشد، چون تلویزیون شرایطی دارد که امکان کار کردن را برای امثال من از بین می‌برد. به هر حال گروه آینده‌نگار با طرح این پویانمایی موافقت کرد و پیرو آن پیش تولید شش ماهه آن آغاز شد. در ساخت انیمیشن نسبت به سینما، دست باز‌تر است، چون کارگردان این امکان را دارد تا هر لوکیشنی که می‌خواهد برای اثرش برگزیند. برای همین فضای قصه را در مصر باستان در نظر گرفتیم تا جذابیت داستانی این کار بیشتر شود. لازم به ذکر است تفاهمی که بین من و گروه آینده نگار وجود داشت، سبب شد تا قصه دقیقا آن گونه روایت شود که دوست داشتیم.

 

حسن آبادی: تولید این فیلم سینمایی از ۹۵ آغاز شد. بعد از یک پیش تولید شش ماهه، سه سال زمان برد تا این انیمیشن ساخته شود، البته با توجه به امکاناتی که در اختیار ما است فکر می‌کنم، این زمان بسیار خوب است، چون معمولاً چنین پروژه‌هایی، زمان بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد، اما با همت تمامی عوامل به ویژه کارگردان توانستیم در زمان گفته شده فیلم را روی پرده بریم. بنیامین بعد از ساخت به جشنواره فجر رفت و در این رویداد توانست جایزه بخش تجلی اراده ملی را هم به خود اختصاص دهد. در جشنواره فیلم کودک اصفهان هم این انیمیشن توانست عنوان بهترین پویانمایی را کسب کند.

 

ایکناــ در خصوص مواردی که در این فیلم به آن اشاره شده همچون صهیونیست‌ها و حضور پیامبر چه نکته‌ای را مد نظر داشتید؟
عنایتی: به طور مستقیم ما هیچ پیامبری در کار نداشتیم، البته عالمی در فیلم وجود دارد که پیامبر نیست، البته در پایان ما شمایلی از حضرت موسی(ع) را می‌بینیم. درباره صهیونیست اشاره خوبی داشتید، چون این تصور وجود دارد که صهیونیست‌ها بعد از نبوت موسی(ع) شکل گرفتند، اما در این کار می‌بینیم ریشه‌های صهیونیست‌ها حتی قبل از رسالت حضرت موسی(ع) بوده است. صهیونیست گروهی بودند که تنها برای دریافت منافع شخصی پیرو حضرت موسی(ع) شدند و در ادامه برای این پیامبر نیز مشکلات فراوانی به وجود آوردند.

 

حسن آبادی: گرایشاتی که به آن اشاره شد در تبلیغات به هیچ وجه آورده نشده است و در اثر نیز به شکلی کاملاً غیرمستقیم به آن پرداخته می‌شود، چون متاسفانه به واسطه تولید کارهای بد در حوزه سینمای دینی، مخاطب نسبت به این دست موضوعات گارد منفی گرفته است. در انیمیشن تلاش شد در کنار جذابیت، موضوعات مد‌نظر کارگردان نیز به شکلی ظریفی در کار دیده شود، برای همین ما تنوع شخصیت را در بنیامین می‌بینیم.

ایکناــ ارزیابی‌تان از وضعیت فعلی سینما چگونه است؟ آیا در فضای موجود فیلم‌های ارزشی موقعیت دیده شدن را دارند؟

عنایتی: در فضایی که مطرب‌ها فروش می‌کنند نباید انتظار داشت فیلم‌هایی که در آن‌ها موضوعات دینی و اعتقادی مد نظر است دیده شود. در این فضا من فیلمساز را مقصر نمی‌دانم، چون مصطفی کیایی که پیش‌تر فیلم خوب «ضد گلوله» را ساخته است، مجبور است برای ادامه راه در سینما «مطرب» بسازد. چنین فضای مسمومی روی فیلمسازان پیشکسوت ما هم تاثیر منفی گذاشته، به عنوان مثال ابوالحسن داوودی هم به اجبار «هزار پا» ساختن را پیشه کرده است!

حسن آبادی ــ دائماً در اظهار نظر مسئولان می‌شنویم از فیلم کودک باید حمایت شود، اما در عمل، حمایتی از این حوزه دیده نمی‌شود. برای مثال وقتی نزد سینماداران دولتی می‌رویم، می‌گویند فیلم کودک جوابگوی فروش، نیست و در کمال تعجب به ما توصیه می‌کنند اگر می‌خواهیم در سینما باقی بمانیم، دیگر سراغ فیلم کودک نرویم! با این توضیح من فضا را برای رونق فیلم کودک چندان مساعد نمی‌دانم، ولیکن تنها امیدم به نیرو‌های متعهدی است که با تمام سختی در مسیرشان باقی می‌مانند تا آثار مد نظرشان را روی پرده ببرند.

 

عنایتی ــ معادلات فروش انیمیشن با سینمای ایران کاملاً متفاوت است، چون کمپانی دیزنی هر انیمیشنی که تولید می‌کند، فروش خوبی در گیشه دارد، اما در ایران چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد برای همین هم عوامل فیلم خوب «شاهزاده روم» بعد از فیلم به جای این‌که رشد کیفی داشته باشند از نگاه من کمی افول پیدا می‌کنند، زیرا می‌خواهند خود را به الگو‌هایی فیلمی دیزنی نزدیک کنند. این مسئله در حالیست که به نظرم در بیش از ۹۰ درصد آثار دیزنی ما شاهد توجهات قرآنی هستیم، یعنی در آن‌ها به نوعی موضوعی قرآنی مد نظر قرار می‌گیرد.

برای مثال در انیمیشن «درون و بیرون» گفته می‌شود ابتدا باید غم باشد تا سپس خنده به وجود آید، اما در کشور ما سلبریتی‌ها به بهانه‌های مختلف عزاداری در ایام محرم را مورد چالش قرار می‌دهند. پس در چنین فضایی مطرب سازی جای دیگر تولیدات را می‌گیرد. نکته تاسف‌آور این‌که مطرب‌ها با وجود در اختیار داشتن اکثر امکانات سینما باز هم به حق خود قانع نیستند و درپی گرفتن اندک فرصت‌هایی هستند که در اختیار دیگر فیلم‌ها قرار دارد.

ایکناــ آیا برای بهتر شدن وضعیت اکران سینمای کودک نباید همانند دهه شصت سرگروه فیلم‌های کودک داشت؟
حسن آبادی: این راهکار مناسبی برای موفقیت سینمای کودک است، اما مگر سینمادار دولتی اجازه چنین کاری را می‌دهد؟ جواب این سوال کاملاً روشن است. نکته جالب‌تر این است، مخالفت با اکران آثار چون بنیامین از طرف سینماداران بخش خصوصی نیست، بلکه سینماداران دولتی عموماً پیش ما سنگ می‌اندازند.  در حالی‌که آن‌ها در ظاهر رسالت‌شان این است تا از چنین کار‌هایی حمایت کنند، که دغدغه‌شان موضوعات دینی و انقلابی است. برای نمونه پردیس سینما آزادی را مثال می‌زنم که شرایط اکران خوبی را برای بنیامین رقم نزده است، در‌حالی‌که فیلمم در مگامال، کوروش و... که خصوصی هستند اکران شده‌اند.

 

در همین رابطه سوالی از مسئولان سینما دارم. آیا این قانون نیست که تمام سرگروه‌های سینما باید در طول سال یک بار فیلم کودک اکران کنند. پس اگر چنین قانونی وجود دارد، چرا برخی از این سرگروه‌ها هنوز تن به چنین کاری نداده‌اند؟ البته ممکن است جرائم مختصری برای این قبیل تخلفات وجود داشته باشد، اما به نظرم راه فرار برای سینماداران به اندازه‌ای باز و زیاد است که چنین جریمه‌هایی آن‌ها را نخواهد ترساند.


به شخصه تمام تلاشم را می‌کنم فضای حاکم بر سینما مرا تحت تاثیر خود قرار ندهد، چون باور‌ها و اعتقادتم بیش از قواعد حاکم بر سینما ارزش دارد. در ضمن من برای کار هنری یا سینمایی کردن وارد سینما نشده‌ام، بلکه می‌خواهم با این ابزار حرفم را بزنم، زیرا باور دارم این رسانه قادر است مخاطب جهانی داشته باشد. این گفته نیز امری ثابت شده است، اما متاسفانه مدیران ما به این امر باور ندارند! نکته دیگر اینکه من اگر مجبور شوم هم هیچگاه مطرب نخواهم ساخت، چون ترجیح می‌دهم کار نکنم تا این‌که بخواهم وسیله‌ای در جهت افول فرهنگ این سرزمین باشم.

ایکناــ درباره قوانین دینی و شرعی حاکم بر تولیدات انیمیشن توضیح دهید، چون در این کار شخصیت زن دارای حجاب است؟
عنایتی: به نکته ظریفی اشاره داشتید. داشتن حجاب ربطی به اسلام ندارد، بلکه در دیگر ادیان الهی هم این موضوع مد نظر است، حتی در ایران قبل از اسلام نیز پوشیدگی را شاهد هستیم، پس در فیلم سعی کردیم پوشیدگی را رعایت کنیم تا به نوعی بتوانیم مروج این فرهنگ در کودکان نیز باشیم. این دیدگاه حاکم در بنیامین در شرایطی است که تولیدات زیادی در داخل و خارج سعی دارند فرهنگ حجاب و عفاف را نادیده بگیرند. درباره حجاب باید نکته‌ای را اضافه کنم. آنهم این‌که تمام انسان‌های یکتا‌پرست حتی قبل از حضرت ابراهیم (ع) و نوح (ع) حجاب داشتند. این حجاب هم برای زنان وجود داشت هم برای مردان.

 

در پایان این گفت‌وگو آرزو می‌کنم مسئولان به زودی درک کنند اگر قرار است کاری انجام ندهند بهتر است جای خود را به جوانتر بدهند، چراکه شرایط امروز نیازمند این است که به شدت در این حوزه (سینما) کار دینی و قرآنی شود.

 

گزارش از داوود کنشلو