تدبر به معنی فهم معصومانه از قرآن است

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حمیدرضا پورفلاح، مدرس مؤسسه تدبر در کلام وحی قم، در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در تبیین اهمیت تدبر در قرآن، اظهار کرد: درک اعجاز معجزه پیامبر(ص)، یعنی قرآن کریم جز از مسیر تدبر میسر نیست و تدبر همان آب حیاتی است که بسیاری از پیامبران به دنبال آن بودند.

وی با اشاره به تحدی قرآن و دعوت از مشرکان برای خلق یک سوره مانند این کتاب آسمانی، گفت: سوره به سوره و آیه به آیه قرآن کریم معجزه است و ایمان کسی که این معجزه را درک می‌کند و می‌بیند در مقایسه با مؤمنی که معجزه نمی‌بیند، به مراتب بسیار محکم‌تر و والاتر است.

حجت‌الاسلام پورفلاح وظایف مؤمن نسبت به قرآن از نگاه خود قرآن را یادآور شد و افزود: در قرآن، بیست و چند عنوان وظیفه، برای مؤمن در قبال کتاب وحی مترتب است که قرائت قرآن گام نخست و «عمل» به قرآن گام آخر و در واقع مهم‌ترین وظیفه در قبال قرآن است.

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه مرحله پیش از عمل، تذکر است، افزود: قرآن ذکر و مایه تذکر است بدان معنا که بدانیم در چه زمانی، کدام دستور قرآن را عمل کنیم.

وی ادامه داد: پیش از تذکر، مرحله فهم کلام قرآن است اما آیا هر قرائتی منجر به فهم می‌شود، مثل این است که بگوییم آیا هر فردی با خواندن نسخه پزشک قادر به درک آن است که پاسخ منفی است چرا که برای فهم، نوع خاصی از خواندن لازم است.

تشریح معنی ترتیل

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه نوع خاص قرائت قرآن کریم به بیان خود قرآن «ترتیل» نام دارد، تصریح کرد: ترتیل یعنی پشت سر هم خواندن است که در قرآن نیز به این شیوه قرائت توصیه شده است. مشکل کار خوارج این بود که قرآن را به ترتیل نمی‌خواندند و نحوه غلط قرائتشان از قرآن به فهم غلط منجر شد.

این مدرس تدبر با اشاره به اینکه از «فهم» در قرآن با عنوان «تدبر» یاد می‌شود، تصریح کرد: تدبر لزوم پرداختن به قرآن را برای ما روشن می‌کند و برای تدبر باید بتوان با قرآن مأنوس و رفیق شفیق و جدانشدنی آن شد و به مرحله «انس تدبری» رسید که بی‌شک به فهم و عمل منجر می‌شود.

حجت‌الاسلام پورفلاح در تبیین دیگری از تدبر، گفت: تدبر به ما می‌آموزد که چگونه قرآن را پشت سر هم قرائت کنیم تا به فهم آن نایل شویم و علما اشاره ‌دارند که در کلام اگر جزئی جابجا شود یا اجزای کلام پشت سر هم نیاید، تبدیل به ضد خود می‌شود همچنان که «لا إله» ضد کلام «لا إله إلا الله» است، پس قرآن اگر در دست عمر و عاص باشد به ضد خودش تبدیل می‌شود.

توصیه قرآن به تدبر

وی ادامه داد: تدبر به معنی فهم معصومانه از قرآن است و قرائت تدبری فهم تدبری را به دنبال دارد، گویی قرآن را از زبان معصوم(ع) قرائت می‌کنیم، خود قرآن نیز اصرار دارد که آن‌را با تدبر بخوانیم و در چهار آیه شریفه بر ضرورت تدبر تأکید شده است، در حدیثی از امام علی(ع) نیز داریم که فرمودند خیری در قرائت قرآن بدون فهم و تدبر، نیست.

این کارشناس دینی تأکید کرد: آیات قرآن مانند تکه‌های یک پازل هستند که زیبایی آن‌ها تنها در کنار هم رقم می‌خورد و فهم می‌شود و کسانی که تمام این زیبایی را با هم درک کنند به فهم قرآن می‌رسند و عامل به آن می‌شوند که نمونه آن اهل بیت(ع) بودند، حال آنکه اگر این پازل به صورت ناقص درک شود، تفکراتی چون خوارج، وهابیت یا داعش شکل می‌گیرد و اینان تصویر ناقصی از اسلام ترسیم می‌کنند که زیبا نیست، بلکه وحشتناک است.

ضرورت توجه به دو نعمت

حجت‌الاسلام پورفلاح با بیان اینکه ما از وجود دو نعمت برخوردار هستیم، تصریح کرد: یک نعمت در پرده غیبت است و روزی ما را از چشمه حکمتش سیراب خواهد کرد و نعمت بعدی در دستان ماست پس اگر بخواهیم حق نعمت امام عصر(عج) را به جا بیاوریم باید بتوانیم حق قرآن را با تلاوت، تدبر و عمل به آن، ادا کنیم چرا که ناشکری در یک نعمت ما را از نعمت بعدی محروم می‌کند.

وی در ادامه با بیان اینکه در قرآن کریم به کرات بر نماز امر شده است حال آنکه امر به خمس به عنوان یکی از واجبات تنها یک بار آمده است، ادامه داد: در چهار آیه قرآن به لزوم تدبر در قرآن امر شده است یعنی از حیث کمیتی، لزوم توجه به تدبر چهار برابر بیشتر از فریضه خمس مورد تأکید واقع شده است و بنابراین، چهار برابر آن اهمیت دارد، چرا که فهم صحیح قرآن منجر به عمل به تمام واجبات و ترک محرمات می‌شود.

مدرس مؤسسه تدبر در کلام وحی قم در پایان گفت: آیه ۸۲ سوره مبارکه نساء، آیه ۶۸ سوره مبارکه مؤمنون، آیه ۲۹ سوره مبارکه صاد، آیه ۲۴ سوره مبارکه محمد(ص) از جمله آیات شریفه در توصیه به تدبر است که در یک آیه با لحن امری و در سه آیه دیگر با لحن توبیخی و نهی‌گونه خداوند متعال مواجه هستیم و با یک جمع‌بندی می‌توان نتیجه گرفت چون در قرآن بر لزوم تدبر امر شده و ترک آن مورد توبیخ واقع شده است، پس فعلی واجب است.