تشکیل سازمان بین‌المللی نظارت بر تفاسیر/ توصیه به مترجمان قرآن

شیخ محمد نمر احمد زغموت، عالم دینی و مفسر قرآن فلسطینی مقیم لبنان و رئیس شورای اسلامی فلسطین در لبنان که در حال نگارش تفسیر قرآن کریم به زبان ساده است، در گفت‌وگو با ایکنا روند نگارش این تفسیر را توضیح داد و اظهار کرد: در حال حاضر، مشغول نگارش تفسیری با عنوان «التیسیر في التفسیر» هستم که یک تفسیر ساده و مختصر است و می‌تواند برای عموم جامعه به‌ ویژه قشر دانشجویان مفید باشد و آن‌ها می‌توانند با مراجعه به این تفسیر به میزان درک و فهم خود با مفاهیم و مضامین کلام وحی آشنا شوند.

وی افزود: ما نباید از الفاظ سخت، قدیمی و واژگانی که مردم عامه آن را نمی‌فهمند، برای تفسیر آیات قرآن استفاده کنیم تا همه مردم بتوانند از آن بهره ببرند. اگر دانشجویان و قشر فرهیخته بخواهند در ارتباط با موضوعی قرآنی تحقیق کنند باید به کتاب‌های مرجع در این زمینه مراجعه کنند، اگرچه کتاب‌های مرجع بسیار هستند، اما مراجعه به آن‌ها وقت زیادی می‌برد که من در «التیسیر فی التفسیر» تلاش می‌کنم مفاهیم و موضوعات قرآن را ساده‌سازی کنم.

شیخ زغموت در ارزیابی خود از تفاسیر ارائه‌ شده از قرآن گفت: بسیاری از عامه مردم، مطالبی که در تفاسیر قدیمی و حتی بسیاری از تفاسیر معاصر قرآن آمده را به دلیل پیچیدگی و دشوار بودن برخی واژگان و طولانی بودن آن نمی‌فهمند، زیرا در آن‌ها از الفاظی قدیمی و نامأنوس استفاده شده است.

 

این مفسر قرآن فلسطینی با اشاره به این که زبان عربی همچون بسیاری امور دیگر دائما در حال به روز شدن است، گفت: بسیاری از واژگانی را که در این تفاسیر به کار رفته است، فقط قدما متوجه می‌شوند، این در حالی است که قشر جوان امروز، دانشجویان و عامه مردم به تفاسیر به‌روز نیاز دارند که قابل فهم و متناسب با مقتضیات روز باشد، البته با این شرط که فصاحت و قواعد زبان عربی همچنان حفظ شود.

 

وی در ادامه ساده‌سازی مفاهیم قرآن، انتخاب زبانی شیوا و روان و در نظر گرفتن مقتضیات روز را از ویژگی‌های کتاب تفسیری خود دانست و اظهار کرد: تفاسیر گذشته گاه پنج تا یازده جلد بودند و جلد یازدهم هزار صفحه داشت. پس چگونه یک دانشجو می‌تواند از این تفسیر استفاده کند و یا یک استاد می‎تواند در ارتباط با یک موضوع قرآنی به این تفسیر مراجعه کند. بنابراین هدف من از نگارش تفسیر این است که با ساده‌سازی مفاهیم قرآن، آن را برای عامه مردم و دانشجویان آسان‌سازی کنم.

 

این مفسر فلسطینی با اشاره به این که تبیین شأن نزول آیات در تفسیر قرآن برای مخاطب بسیار مهم است، گفت: برخی مفسران به‌ ویژه مفسران معاصر تلاش‌هایی برای خلاصه‌سازی و آسان‌سازی تفاسیر انجام داده‌اند، اگرچه برخی نیز مفصل‌تر و با ذکر جزئیات بیشتری به تفسیر پرداخته‌اند و مفردات و واژگان قرآن و مسائل زبانی را به تفصیل تفسیر کرده‌اند، اما باید نهضتی در زمینه آسان‌سازی تفاسیر قرآن صورت گیرد.

شیخ زغموت تأکید کرد: تفسیر باید علاوه بر حفظ فصاحت و بلاغت زبان عربی، برای عامه مردم به‌ویژه قشر دانشجو قابل فهم باشد و بتوان به راحتی از آن استفاده کرد، این در حالی است که در برخی تفاسیر به ویژه تفاسیر قدیمی قرآن الفاظ و واژگانی به کار رفته که تنها علما و افراد متخصص که دارای تبحر در فهم آیات دارند، می‌توانند آن را بفهمند.

 

رئیس شورای اسلامی فلسطین در لبنان درباره ترجمه‌های انگلیسی و فرانسوی قرآن گفت: من با توجه به تسلطی که به این دو زبان خارجی دارم، تاکنون ترجمه‌های خوبی به انگلیسی و فرانسوی ارائه شده است، اما به مترجمان قرآن به این دو زبان توصیه می‌کنم از مضمون و مفهوم آیات خارج نشوند و به‌ طور مشخص تبیین کنند که مقصود از فلان آیه چیست و آن را به صورت واضح برای مخاطب روشن کنند و دوم این که به شأن نزول آیات در ترجمه خود دقت کنند و همچنین، از مترجمان می‌خواهم که مراقب باشند الفاظ و آیات اصالت خود را از دست ندهند و معانی آیات کلام وحی مفهوم باشد.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو، ظهور اندیشه‌های تکفیری در اثر تفاسیر نادرست برخی آیات قرآن را از مشکلات امروز جهان اسلام دانست و گفت: این افراد و گروه‌های تندرو آیات را به گونه‌ای غیر از آنچه مقصود آیه بوده است و مطابق با میل و خواست خود تفسیر می‌کنند، به همین خاطر من بر ضرورت تشکیل سازمانی بین‌المللی با حضور علما، اندیشمندان و صاحب‌نظران شیعه و سنی برای نظارت بر مسئله مهم تفسیر قرآن تأکید داریم و تشکیل این سازمان را ضرورتی مهم برای مقابله با اندیشه‌های گروه‌های تکفیری می‌دانم که با تفسیر نادرست برخی آیات، افکار و اندیشه‌های بسیار منحرف و مغایر با معارف ناب اسلام ارائه داده‌اند.

 شیخ زغموت در پاسخ به پرسشی درباره دلایل فاصله گرفتن مرکز اسلامی الازهر از پیشینه تقریبی خود گفت: زمانی افرادی همچون مرحوم شیخ شلتوت در الازهر فعالیت می‌کردند و شیخ این مرکز اسلامی مهم و تأثیرگذار در جهان اسلام بود که تلاش‌های زیادی برای تقریب میان مذاهب انجام داد، اما اکنون نقش‌آفرینی این مرکز در ایجاد وحدت و تقریب میان مسلمانان کمرنگ شده است. من از برادران خود در الازهر می‌خواهم از تعصبات مذهبی‌ فاصله بگیرند و با مسلمانان، صرف این که آن‌ها مسلمان و پیروان اسلام هستند و بدون در نظر گرفتن مذهب و نژاد تعامل کنند. زیرا مذهب ما، مذهب رسول خداست و خداوند متعال ما را مسلمان نام نهاده است، آنجا که در آیه 3 سوره مائده فرمودند: «وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا: اسلام را براى شما [به عنوان] دینى برگزيدم».

 

وی در ادامه درباره مفهوم تقریب میان مذاهب اسلامی گفت: همه ما مسلمانان پیرو اسلام محمدی هستیم و پیروی از یک مذهب به معنای پیروی از اجتهادات امام آن مذهب است، بنابراین من معتقدم ما نباید خود را منحصر به یک مذهب بدانیم، زیرا اطلاق مسلمان بودن ما را از مذهب‌گرایی بی‌نیاز می‌کند. همچنین، زمانی که دوستان من می‌پرسند که مذهب شما چیست، می‌گویم من به مذهب رسول خدا(ص) ایمان دارم که این مذهب همان اسلام است، بنابراین من خود را مسلمان و پیرو مذهب رسول خدا می‌دانم، این در حالی است که همه مذاهب اسلامی اعم از مالکی‌، شافعی‌، جعفری‌ و.. نیز شاخه‌هایی از اسلام محمدی هستند.

 

وی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که آیا اسلام‌هراسی در غرب به دلیل عدم شناخت غربی‌ها از مبانی اسلام است یا این پدیده از رفتار برخی گروه‌های متعصب و تندرو منتسب به اسلام نشئت می‌گیرد؟ گفت: من به صراحت می‌گویم نخستین عامل ایجاد اسلام‌هراسی در جهان امروز صهیونیست‌ها هستند، زیرا آن‌ها نمی‌خواهند اسلام در جهان گسترش پیدا کند. مسئله دوم رفتارهایی است که برخی افراد متعصب و گروه‌های افراطی منتسب به اسلام انجام می‌دهند که وهابی‌ها در زمره این گروه هستند که با اندیشه‌های منحرفی که دارند، همه افراد خارج از اعتقادات خود را کافر و گمراه می‌دانند که افکار این گروه متأسفانه بن‌مایه اندیشه‌های گروه‌های افراطی و تکفیری بوده و همین افکار منجر به ویرانگری‌های زیادی در کشورهای عربی و اسلامی شده است و تاکنون مسلمانانی زیادی به دلیل گمراهی این گروه‌ها به قتل رسیده‌اند.

 

این مفسر فلسطینی در پایان این گفت‌‌وگو به مهم‌ترین موانع دستیابی به وحدت امت اسلام اشاره کرد و گفت: مسائل زیادی در این زمینه دخیل است که برخی عوامل داخلی و برخی عوامل نیز خارجی هستند. اما در زمینه عوامل خارجی باید بگوییم که صهیونیست‌ها، آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها سه ضلع مثلثی هستند که مانع از تحقق وحدت میان مسلمانان می‌شوند و صهیونیست‌ها در رأس دشمنان امت اسلام قرار دارند، چرا که آن‌ها پیوسته در جنگ با اسلام و مسلمانان قرار دارند. دشمن دیگر مسلمانان آمریکایی‌ها هستند که نمی‌خواهند، اسلام پابرجا باشد و آن‌ها پیوسته درصدد تسلط بر مسلمانان و غارت ثروت‌های آنان و به بردگی گرفتن امت اسلام هستند. دشمن سوم نیز انگلیسی‌ها هستند که استعمارگری و غارت‌گری ثروت‌ ملت‌های مسلمان، خوی و سرشت آن‌ها است.