متولی همه جامعه باشیم نه گروهی خاص/ اثرگذاری شوراهای تخصصی در گرو رسیدن به فهم اجتماعی است
گروه دانشگاه ــ سعیدرضا عاملی با بیان اینکه شوراهای تخصصی، که ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت دارند، باید به‌روزرسانی شوند، گفت: باید متولی همه جامعه باشیم نه گروهی خاص؛ شوراهای تخصصی که با مردم در ارتباط هستند باید از جامعیت بیشتری برای فهم اجتماعی برخوردار باشند تا بتوانند به جامعه کمک کنند.
سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، طی روزهای گذشته از خبرگزاری ایکنا بازدید کرد. در جریان بازدید عاملی از ایکنا، کارت خبرنگاری افتخاری رسانه قرآن به وی اهدا شد. عاملی پس از بازدید از تحریریه فارسی، تحریریه بین‌الملل و مرکز مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم مقابل دوربین استودیوی مبین این خبرگزاری نشست و به پرسش‌های خبرنگار ایکنا حول محورهایی همچون رصد و نظارت بر عملیاتی شدن اسناد و مصوبات و عمل به وظایف دستگاه‌های متولی حوزه فرهنگ، راهکار‌های کارآمدی شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، نقش تأثیر و تغییر بیانیه گام دوم در مصوبات و اسناد فرهنگی، چرایی کاهش اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی به میزان ۸۰ درصد در بودجه ۹۹ و ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه، پاسخ داد. آنچه در ادامه از نظر می‌گذرد بخش نخست گفت‌وگوی ایکنا با عاملی است.شورای عالی انقلاب فرهنگی، مولود انقلاب است و نهادی انقلابی محسوب می‌شود. این شورا کار خود را در قالب ستاد انقلاب فرهنگی آغاز کرد. در زمانی که اصل جمهوری اسلامی به آرای عمومی گذاشته شد و ۹۹ درصد مردم به جمهوری اسلامی رأی دادند، بلافاصله حضرت امام(ره) دستور تشکیل ستاد فرهنگی را دادند که وظیفه آن بازمهندسی دانش و فرهنگ کشور در مسیری که سلامت و تعالی جامعه را به دنبال داشته باشد، بود. البته برخی نیز تلاش می‌کنند اتفاقات را جور دیگری بفهمند و تفسیر دیگری از ستاد انقلاب فرهنگی دارند که با واقعیت مطابقت ندارد.
علم مسیر موفقیت‌های بزرگی را طی کرده، اما ضمن دستیابی به موفقیت‌های بزرگ، عاملی برای ظلم نظام استثمار بر مردم جهان شد. تولید بمب شیمیایی، محصول دانش‌های ترکیبی انباشته‌ای است که بمب‌های مختلفی با هدف‌های مختلف تولید می‌کند. هم‌اکنون ۱۲ هزار کلاهک هسته‌ای در جهان وجود دارد که اگر منفجر شود با تئوری زمستان خاکستری مواجه می‌شویم و دمای زمین به منهای ۵۰ درجه می‌رسد و همه موجودات از بین می‌روند؛ بنابراین علم و دانش هدف متعالی می‌خواهد. اگر علم در مسیر هدف متعالی قرار نگیرد، نمی‌تواند خدمت بهینه‌ای به بشر ارائه دهد.
نگاه امام(ره) این بود که بازمهندسی صورت گیرد و علم در مسیر تعالی جامعه اسلامی - انسانی ایران و جهان قرار باشد؛ به همین دلیل در یک مقطع زمانی دانشگاه‌ها تعطیل شد و در سال ۱۳۶۳ در زمان ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای تقاضا کردند ستاد مذکور به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر پیدا کند تا نهاد پایدار و استقرار یافته‌ای برای سیاست‌گذاری علم، فرهنگ و فناوری باشد. اگر چه عنوان آن شورای عالی انقلاب فرهنگی است و برخی تصور و توقع دارند شورا در زمینه فرهنگ سیاست‌گذاری کند، ولی بنیه و منبع اصلی فرهنگ نیز علم و فناوری است و از سویی تعالیم دینی نیز مرجع مهمی در فرهنگ جامعه است و مجموعه این‌ها اهمیت پیدا می‌کند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در این سال‌ها خدمات مهمی ارائه کرده است. اما نگاه آسیب‌گرای برخی افراد و قضاوت‌های کلی که درباره همه چیز وجود دارد، باعث می‌شود در بسیاری اوقات با منفی‌گرایی به فعالیت‌های شورا نگاه و بیان شود که هیچ اتفاقی نیفتاده است. قضاوت‌های کلی و بعضاً نادرستی درباره شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد که این شورا اقدامات بهینه‌ای نداشته، اما اگر به واقعیات توجه کنیم، خواهیم دید که بسیاری از نهادسازی‌های حوزه علم، فناوری و فرهنگ در کشور که امروز منشأ خدمات بزرگ در کشورند، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده‌اند، مجموعه‌هایی مانند بنیاد ملی نخبگان، سمپاد، ستاد نانو، ستاد بایو، ستاد زیست فناوری، جهاددانشگاهی و بسیاری از نهاد‌هایی که هر یک منشأ اتفاقات بزرگ بودند.
علم و فناوری در کشور امروز به جایگاه خوبی رسیده، آمار سال ۲۰۱۹ که درباره تولید و انتشار علم بیرون آمده، نشان می‌دهد ایران رتبه ۱۶ را در پایگاه وب‌آوساینس (Web of Science) و اسکوپوس دارد و به لحاظ کیفیت و ارجاع‌دهی به تولیدات علمی ایرانیان در جمع یک درصدی‌های جهان قرار داریم. همچنین در شاخص فصلنامه‌های یک درصدی‌های جهان به لحاظ رتبه و ارجاع به کارهای مقالات علمی ایرانیان، سهم ما در میان مقالات برتر ۳.۹ است و در بین مقالات داغ که یک‌دهم یک‌درصد مقالات جهان است، سهم ما ۳.۵۶ است و این در حالی است که جمعیت کشور ما یک درصد جمعیت جهان است و این آمار یعنی ما سه و نیم برابر درصد جمعیت‌مان نسبت به جهان، مقالات داغ داریم. در بسیاری از شاخص‌های علمی و المپیاد‌های علمی رشد کردیم، این اتفاقات برای این بوده که نهادسازی‌های خوبی انجام شده و نظام رقابتی همراه با نظام‌های تشویقی شکل گرفته است.
آیین‌نامه مدیریت دانشگاه، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است، آیین‌نامه ارتقای دانشگاه، شورای برنامه‌ریزی، شورای گسترش و تمام ستاد‌های علم و فناوری کشور مصوب این شوراست. اگر این مصوبات از نظام آموزش عالی پس گرفته شود، چیز‌هایی که می‌ماند آیا می‌تواند نهاد علمی را مدیریت کند؟ شورای عالی انقلاب فرهنگی ریل‌گذاری خوبی برای علم و فناوری کشور آن هم در بستر حاصلخیزی که همان منابع انسانی است، انجام داده. ایران صاحب تمدنی با میراث هشت‌هزار ساله است، اگر چه ما روی سه هزار سال آن تأکید می‌کنیم. وقتی ملتی پدران و مادرانش دارای تمدنی بزرگ هستند، بر روی نسل آنها اثر می‌کند. امروز در مراکز و پارک‌های بزرگ علم و فناوری جهان، ایرانیان فراوانی حاضر هستند. ایران سرمایه انسانی بزرگی دارد که این سرمایه به دلیل پایه گذاری‌هایی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته، در حال تبدیل به سرمایه‌های اجتماعی است. از طرفی، اقتصاد دانش بنیان که در کشور شکل گرفته، پایه‌ای برای سرمایه اجتماعی کشور است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در دو حوزه علم و فناوری و فرهنگ ظرفیت‌های خوبی ایجاد کرده، اگر چه کار در حوزه فرهنگ سخت است. در فرهنگ باید بدانی که هم توانایی ساختن داری و هم نباید به رخ انسان بکشی که می‌خواهی او را بسازی. باید بدانیم در قبال جامعه به عنوان نظام حکمرانی کشور مسئولیت داریم، اما مهمترین مسئولیت نظام حکمرانی این است که قدرت اراده جامعه را تقویت و جامعه را به لحاظ تفکر توانمند کند؛ لذا مسیر فرهنگ سخت است، نخست به دلیل ماهیت انسان و دیگری به دلیل توطئه‌هایی که بیرون از ایران نسبت به جمهوری اسلامی وجود دارد تا مردم را به سمت فرهنگی سوق دهند که هویت اسلامی ایرانی آنها ضعیف شود.
ایکنا – وجود شورا‌ها در عناوین و اسامی مختلف، نقطه قوتی برای فعالیت‌های این عرصه است یا مجال توقف و سکون در عرصه فرهنگی قلمداد می‌شود؟از زمان واگذاری این مسئولیت به بنده، سعی کردیم تمرکزی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد کنیم، لذا دو ستاد فرهنگ و علم و فناوری شکل گرفت که ستاد فرهنگ، با ستاد فرهنگ شوراهای تخصصی و کمیته‌ها و کمیسیون‌های تخصصی همکاری دارد. در ذیل ستاد علم و فناوری هم شوراهای علم و فناوری دانشگاه‌ها قرار گرفته‌اند. کمیسیون‌های تخصصی هم در دبیرخانه داریم که این‌ها جزیره‌های جداافتاده‌ای بودند که اگر تبدیل به سرمایه اجتماعی برای شورای عالی انقلاب فرهنگی شود هم‌افزایی بیشتری برای پیشرفت کار به وجود می‌آید. زیرمجموعه‌هایی که دارای سند بودند، موفقیت‌های بیشتری داشتند، مانند ستاد نقشه جامع علمی کشور یا ستاد راهبری و هماهنگی مهندسی فرهنگی که سند کار شده قوی دارد و با تأخیر پنج ساله این ستاد راه‌اندازی و سه جلسه آن به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شده که به نظر بنده این‌ها موفقیت‌های بیشتری می‌توانند داشته باشند.
شوراهای تخصصی که ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت دارند، باید واقعی‌تر شوند. واقعی‌تر شدن همان نگاهی است که مقام معظم رهبری در هر دوره‌ای که به اعضای شورا حکم دادند، بر به‌روزرسانی تأکید داشتند و معتقد بودند فرهنگ پدیده ثابتی نیست. علم و فناوری هم همین‌طور است. ما نیازمند به‌روزرسانی در هر یک از این عرصه‌ها هستیم. اگر چه گاهی از جامعه فاصله می‌گیریم و از فرهنگی صحبت می‌کنیم که اساساً وقتی در دنیای واقعی به دنبال آن هستیم، به سختی باید آن را ببینیم.
شورای فرهنگی اجتماعی زنان از این حیث که جامعه را رصد می‌کند و البته مداوم هم در حال رصد کردن است، دستور کار‌هایی مانند سند حجاب برای آن اولویت داشته و گزارش‌های مفصلی هم درباره آن از دستگاه‌ها تهیه کرده است، اما این شورا به طور جدی نیاز دارد که بتواند مجموعه جامعه زنان را ببیند. ما متولی همه جامعه هستیم نه گروه خاصی از جامعه و باید به همه مردم خدمت کنیم. فرمایشی حضرت امیر(ع) به مالک‌اشتر دارند و می‌فرمایند: «وَ أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ؛ دلت را از محبت مردم پر کن». محبت، فهم ایجاد می‌کند. انسان وقتی کسی را دوست دارد، سعی می‌کند همه خصوصیات او را بفهمد، اما اگر محبت و علاقه‌ای در کار نباشد، ندیدن آغاز می‌شود. لذا خیلی ظریف و دقیق با روانشناختی عمیقی امیرالمؤمنین(ع) به مالک می‌فرمایند: دلت را از محبت مردم پر کن. سپس می‌فرمایند: «إِمَّا أَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ وَ إِمَّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ؛ این‌ها یا برادر دینی تو، یا هم‌نوع تو هستند». نیازمند این هستیم که شورای فرهنگی اجتماعی زنان و سایر شوراهای ما که با مردم در ارتباط هستند، از جامعیت بیشتری برای فهم اجتماعی برخوردار باشند تا بتوانند به جامعه کمک کنند.
