همزیستی؛ پیام مشترک همه انبیاست/ راهکارهای تنش‌زدایی میان پیروان ادیان

رسول رسولی‌پور، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به توضیح عوامل ایجاد تنش و منازعه میان ادیان پرداخت و اظهار کرد: در گام نخست باید توجه داشت که ادیان هیچ منازعه‌ای با هم ندارند. ادیان چه آسمانی، یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت و چه غیرآسمانی مثل هندوئیسم، بودیسم، تائوئیسم، جینیسم و شینتوئیسم نباید با هم نزاع داشته باشند؛ چون کُنه و گوهر همه این ادیان، اخلاق و تعالی روح انسان و ایجاد سازگاری و همزیستی مسالمت‌آمیز بین انسان‌هاست.

وی افزود: این شعار همه ادیان آسمانی و غیرآسمانی است. پس اگر درگیری به وجود می‌آید، این درگیری بین آموزه‌ها و خود ادیان نیست؛ بلکه درگیری میان پیروان آن‌هاست که به دلیل بدفهمی، خودخواهی و ترجیح منافع ملی، قومی و فردی بر منافع جهانی و گروهی شکل می‌گیرد. پس اینکه بگوییم ادیان منشأ این منازعات هستند، جمله‌ مغلطه‌ای است. در واقع دین را تخریب می‌کنیم. پیروان ادیان به دلیل منافع غیردینی، شیطانی و غیرالهی به این منازعات دامن می‌زنند.

آگاهی‌بخشی؛ راهکار حل منازعات

رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی در ادامه به بیان راهکار خود برای حل منازعات میان پیروان ادیان پرداخت و گفت: پرسش این است که چه کنیم تا این منازعات کمتر شود و فضای گفت‌وگوی، مدارا، تسامح و صلح در جامعه دینداران و غیردینداران تقویت شود؟ اولین مطلب آگاهی‌بخشی است. باید دین و دینداران را از هم تفکیک کنیم. هر اشتباهی را که دینداران مرتکب می‌شوند به حساب دین نگذاریم. باید ظرفیت‌های دین در بدفهمی و سوء تفسیر از آیات مقدس را بگیریم و اعلام کنیم که بعضی از آیات به تعبیر قرآن «يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَيَهْدِي بِهِ كَثِيرًا» هستند؛ یعنی برخی از این آیات می‌تواند دست‌مایه ضلالت باشد.

این پژوهشگر ادیان افزود: باید توجه داشت برخورد با متون مقدس نیازمند لوازم معرفتی است که باید آنها را به جامعه دینداران توضیح دهیم و خودمان هم به آن عمل کنیم. باید تفکر را تقویت کنیم. آزاداندیشی را حمایت کنیم. آشنایی با منطق و بخشی از فلسفه را جدی بگیریم تا حداقل با برخی مغالطات آشنا شویم و بفهمیم کدام محدوده دیگر نامش تفکر نیست، بلکه خرافات است. باید درباره این امور آگاهی‌بخشی کنیم. متأسفانه خیلی افراد به دلیل تعصبشان به بازخوانی لوازم معرفتی که برای دینداری نیاز است تَن نمی‌دهند.

دست‌مایه متعالی برای ایجاد صلح

پژوهشگر فلسفه دین با بیان اینکه جدای از این آگاهی‌بخشی، نیازمند آشنایی با طرف مقابل و دیگری هستیم، تصریح کرد: یکی از مصائب این است که دیگری را نمی‌شناسیم، دیگری را شیطان فرض می‌کنیم، دیگری را غیرخودی و کسی که مایه همه بدبخت‌های جامعه بشری است در نظر می‌گیریم. در صورتی که ایجاد ارتباط و آشنایی با دیگری سوء فهم را برطرف می‌کند؛ یعنی به ما می‌آموزد که دیگری هم کسی است مثل من.

وی با اشاره به نامه 53 نهج‌البلاغه، اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) در این نامه خطاب به مالک اشتر می‌فرمایند: وقتی به مصر رفتی یا آنها برادران دینی تو هستند «إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ»، یا کسانی هستند که شبیه تو هستند در خلقت «إِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْقِ». این یکی از شعارهای جهانی و دست‌مایه‌های متعالی برای ایجاد صلح و مدارا و تسامح است. همه انسان‌ها اگر هم‌کیش من نیستند مخلوق پروردگارند و از این جهت محترم هستند.

استاد مدعو دانشگاه نوتردام ایندیانا یادآور شد: بنابر این اوصاف جدای از بحث لوازم معرفتی فهم و درک متون مقدس، باید رعب و وحشتی را که از دیگری داریم، نیز کنار بگذاریم و با رفتن به نزد دیگری و دعوت از دیگری به خانه خود و ایجاد مناسبات و ارتباطات تا حدی جلوی این جنگ‌ها را بگیریم. از آن طرف هم باید توجه داشت که این جنگ‌ها را نه رهبران دینی بلکه سیاستمداران با اراده‌های پلید دامن می‌زنند. اگر یک رهبر دینی هم با آن‌ها همراهی می‌کند، فریب این سیاستمداران را خورده است؛ یعنی او مقهور تصمیمات و تطمیع از ناحیه سیاستمداران شده است و این مسئله ربطی به دین ندارد.

انتخاب حاکمان عادل 

رسولی‌پور تأکید کرد: شیوه سوم برای رفع این منازعات این است که سیاستمداران و حاکمان عادل انتخاب کنیم. کسانی باید در جامعه ما حاکم باشند که اهل جنگ و منازعه نباشند؛ چون اگر اهل منازعه و جنگ باشند، یکی از دست‌مایه‌های آنها همین ظرفیت‌هایی است که در ادیان وجود دارد و قرآن هم بر این مطلب تصریح دارد که می‌تواند برای گروهی مایه خسارت باشد؛ لذا انتخاب حاکمان خوشدل و مهربان به رفع این منازعات کمک می‌کند. در نتیجه ادیان منشأ منازعات نیستند، بلکه پیروان منشأ نزاع هستند.

وی با ایام میلاد حضرت مسیح گفت: در این ایام باید به روش ایشان تأسی کنیم. قطعاً آن هدفی که حضرت مسیح دنبال می‌کرده همان هدفی است که پیامبر اسلام(ص) دنبال می‌کرده، همان هدفی است که حضرت موسی(ع) و حضرت ابراهیم(ع) دنبال می‌کردند، چون معتقدیم: «لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ». همه انبیا یک پیام دارند و پیامشان نه منازعه و جنگ، بلکه همزیستی است تا اینکه بندگان خدا بتوانند روی زمین به راحتی زندگی کنند.

رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی در پایان با اشاره به تلاش‌های جامعه مسیحی، بیان کرد: غربیان با تلاش‌ها و امکاناتشان توانستند این مطلب را تا حدی جا بیندازند که منادی محبت و مهربانی حضرت مسیح و اسلام دین شمشیر و خشونت است؛ در صورتی که وقتی ما در خلال این گفت‌وگوها از مهربانی پیامبر و منش ایشان صحبت می‌کنیم، این آگاهی را به طرف مقابل می‌دهیم که همه انبیا دنبال همزیستی مسالمت‌آمیز روی زمین بوده‌اند.

گفت‌وگو از مصطفی شاکری