بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر در نشریه تاریخ اسلام
گروه اندیشه ــ چهل و پنجمین شماره از نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، به صاحب‌امتیازی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مدیر مسئولی حجت‌الاسلام محمدرضا جباری و سردبیری حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ عناوین مقالات این شماره از نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش عبارتند از: «تأملی در کارکرد توحید عبادی نسبت به مظاهر عینی و مادی تمدن نوین اسلامی»، «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، «نقش نشانهشناسی سلاح در امامشناسی»، «راه‌کارهای مقابله با آسیب‌های میدان نبرد، پیش یا حین آن از منظر آیات تاریخی قرآن (مطالعه موردی: بدر و احد)»، «نگاهی انتقادی به آراء مستشرق سوئیسی بورکهارت درباره مکه مکرمه و حج» و «نقد مقاله «بررسی ماهیت حدیث جابر و جایگاه آن در اثبات نام دوازده امام»» منتشر شده است.
تأملی در کارکرد توحید عبادی نسبت به مظاهر عینی و مادی تمدن نوین اسلامی
در طلیعه مقاله «تأملی در کارکرد توحید عبادی نسبت به مظاهر عینی و مادی تمدن نوین اسلامی» می‌خوانیم: پذیرش ربوبیت مطلق الهی، نویدبخش عبودیت تام انسان در زندگی این‌جهانی بوده، و یگانه‌پرستی او در تمام ساحت‌های حیات را به منصه ظهور می‌رساند. در همین زمینه و با تحلیل مفهومی و تبیین چیستی توحید عبادی، این حقیقت نمایان می‌شود که این مرتبه از توحید، ازیک‌سو، متضمن جهت‌دهی به انگیزه‌های شخص موحد است، و از سوی دیگر، تحدیدکننده اعمال او در تمام عرصه‌های حیات، از جمله حیات اجتماعی به‌شمار می‌رود. براین‌اساس، ازآنجاکه رویش تمدنی جدید به عنوان فعلی بشری، آن هم مطابق آموزه‌های اسلامی و در گستره کشورهای مسلمان در پرتو حضور و تاثیرگزاری خداوند، امکان‌پذیر است، این پژوهش کوشیده با روشی تحلیلی، در کارکردهای توحید عبادی، به‌عنوان یکی از جلوه‌های زیبای توحیدی نسبت به مظاهر مادی و عینی تمدن تأمل کند. خروجی این تأملات موضوعاتی همچون تلاش انسان در جهت آبادنی زمین؛ صیانت از طبیعت؛ رعایت ضوابط شرعی؛ پرهیز از تشبه به کفار؛ و اتقان و استحکام و زیباسازیاست که می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین کارکردهای توحید عبادی در این بخش از تمدن نوین اسلامی، مطمح‌نظر قرار گیرد.
بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر
نویسنده مقاله «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر» در طلیعه نوشتار خود آورده است: یکی از ازدواج‌های رسول اکرم(ص)، ازدواج ایشان با عایشه بنت ابی‌بکر بود. مورخان و سیره‌نویسان غیرشیعی عمدتاً معتقدند: وی در زمان ازدواج، شش یا نه سال داشته و درحالی‌که باکره بوده، با رسول خدا(ص) ازدواج کرده است. برخی از علمای شیعه نیز به باکره بودن وی معتقدند. همین ادعاهای مورخان عامه و خاصه درباره سن عایشه اهرم فشاری علیه پیامبر رحمت و مهربانی شده، تا برخی از مستشرقان و دشمنان اسلام انواع تهمت‌ها و شبهه‌ها را مطرح کنند و چهره نورانی پیامبر اعظم الهی را چهره‌ای تاریک و شهوت‌پرست و زن‌دوست معرفی نمایند. با مراجعه به تاریخ و بررسی دقیق آن، مشخص می‌شود که سن عایشه به مراتب، بیش از شش یا نه سال بوده و بنا به گزارش‌هایی، وی قبل از ازدواج با پیامبر اکرم(ص)، به عقد جبیربن مطعم درآمده بود و پس از طلاق گرفتن از او، همسر پیامبر(ص) شده است. این پژوهش کوشیده تا سن عایشه را از منظر تاریخی بررسی کند و علل و انگیزه کم سن جلوه دادن او را مشخص سازد.
نقش نشانهشناسی سلاح در امامشناسی
در طلیعه نوشتار «نقش نشانهشناسی سلاح در امامشناسی» می‌خوانیم: امامت اصولیترین مسئله در اندیشه شیعی و چالشبرانگیزترین موضوع در جهان اسلام، و مصداقیابی امام در میان شیعه، تنش‌زاترین مسئله بوده است. برخی معیارهای ارائه‌شده برای شناخت امام بر این تنش افزوده است. در اختیار داشتن «سلاح رسول خدا(ص)» به عنوان نشانه امامت، نزاعهای درونشیعی را عمیق‌تر کرده و هریک از مدعیان امامت، بر آن اساس، ادعای امامت داشتهاند. پژوهش حاضر با رویکردی علمی بر آن است تا نقش سلاح را به عنوان معیاری در شناخت امام بررسی کند. این مسئله نیازمند مطالعه گزارههای تاریخی و روایات شیعی و در واقع، مطالعه‌ای میانرشتهای است که در مقام داوری، با آمیزه‌ای از توصیف نقلی و تحلیل عقلی دامنه تحقیق را جمع کرده و درصدد پاسخگویی به پرسشهای تحقیق براساس مفهوم و قلمرو معنایی «سلاح» و نیز کاربرد سلاح رسول خدا(ص) در گزارههای حدیثی تاریخی و نیز کلامی تاریخی است و دریافته که انشعاب شیعه پس از عاشورا، زمینهساز پیدایش جریانهای انحرافی و مدعی امامت شد و نشانههایی مانند «سلاح» به عنوان نماد امامت برای اثبات ادعای آنان ظهور و بروز یافت، که با واکنش امامان معصوم(ع) روبهرو گردید و این نشانه، معیاری در شرایط زمانی و سیاسی خاص شمرده شد.
نگاهی انتقادی به آراء مستشرق سوئیسی بورکهارت درباره مکه مکرمه و حج
در طلیعه نوشتار «نگاهی انتقادی به آراء مستشرق سوئیسی بورکهارت درباره مکه مکرمه و حج» آمده است: این مقاله برای اثبات وجود داده‌‌های مهم و ارزشمند در کنار داده‌ها و تحلیل‌های خطا در آثار مستشرقان دوره استعمار، با مطالعه موردی عملکرد جان لوئیس بورکهارت، مستشرق سوئیسی، در کتاب «سفر به عربستان» است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی ویژگی‌های اثر بورکهارت به عنوان یک مستشرق قرن نوزدهم است. پس از معرفی اجمالی بورکهارت، نقاط قوت وی در این اثر در محورهای جامعیت و گستردگی مطالب؛ توجه به تاریخ اجتماعی حرمین؛ تحقیق میدانی و بسنده نکردن به نقلیات؛ پشتکار و تلاش خستگی‌ناپذیر؛ و دقت در نقل و اندازه‌گیری اماکن جغرافیایی و سپس نقاط ضعف او در این کتاب در دو دسته خطاهای نقلی و خطاهای تحلیلی بررسی شده است. خطاهای مربوط به آیین حج؛ خطاهای تاریخی مربوط به اماکن تاریخی مربوط به احکام حج و عمره، خطاهای تحلیلی مربوط به برده‌داری در اسلام، سنت احرام، نگاه قرآن به اهل کتاب، مهریه دختران مکه، معرفی مذاهب اسلامی و تعصب‌ورزی بر ضد اسلام، از جمله خطاهای او در این اثر است. وجود نکات مثبت در کنار خطاها در اثر او، اثبات‌کننده نظریه «امکان بهره‌مندی علمی از آثار علمی مستشرقان» در کنار هوشیاری و گوش به زنگی درخصوص خطاهای علمی و جهت‌گیری مذهبی و سیاسی آنان است.
نقد مقاله «بررسی ماهیت حدیث جابر و جایگاه آن در اثبات نام دوازده امام»
در چکیده مقاله «نقد مقاله «بررسی ماهیت حدیث جابر و جایگاه آن در اثبات نام دوازده امام»» می‌خوانیم: مقاله «بررسی ماهیت حدیث جابر و جایگاه آن در اثبات نام دوازده امام(ع)»، حدیث «لوح جابر» را ساختگی خوانده، نزول هرگونه لوح مکتوب شامل اسامی همه امامان(ع) را انکار، و نیز ادعا کرده که اسامی همه امامان برای غیر ایشان روایت نشده است. نوشتار حاضر در نقد آن مقاله، مهم‌ترین اشکالات روشی آن را چنین یافته است: به کار نبردن روش متناسب با نقد مجموعه حدیثی لوح، دوگانگی در اعتبارسنجی مستندات، گزینش یک‌سویه، و نادیده‌انگاری روایت‌ها و گزارش‌های معارض به ویژه در مسئله سن جابر. نیز اشکالات محتوایی آن عبارت است از: ناسازگاری درونی مستندات، استنادهای نادرست، به‌ویژه در مسئله نابینایی جابر، خلط میان صدور روایت و شیوع آن، نادرستی انکار نزول هرگونه لوح شامل اسامی امامان(ع)، نادرستی ادعای روایت نشدن اسامی همه امامان(ع) برای غیر ایشان.
انتهای پیام
