حرمت هنر و خلاقیت با رعایت کپی‌رایت حفظ می‌شود
گروه ادب ــ مترجم کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: نبود کپی‌رایت فقط به ادبیات آسیب نمی‌‌زند، بلکه به همه خالقان آثار ادبی، هنری، سینمایی و ... نیز آسیب می‌زند، از این رو باید حرمت هنر و خلاقیت در جامعه حفظ شود.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین نشست «بحران و برون‌رفت: چالش‌های امروز نشر کتاب کودک و نوجوان» در پنل دوم به بررسی ترجمه‌های کودک و نوجوان اختصاص داشت. این پنل صبح امروز یکم بهمن‌ماه با سخنرانی شیدا رنجبر و مجید عمیق از مترجمان پیشکسوت کودک و نوجوان در سالن انجمن ناشران و نویسندگان کودک و نوجوان برگزار شد.
شیدا رنجبر، مترجم و عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در این نشست به ویژگی‌های مترجم اشاره کرد و گفت: یک مترجم باید توانایی‌های گوناگونی برای ترجمه یک اثر داشته باشد، از جمله اینکه باید در انتخاب تک‌تک جملات و کلمات دقت کافی داشته و بتواند مفهوم، روح و پیام اصلی نویسنده را به مخاطب انتقال دهد، اما موضوعی که امروز در آثار ترجمه وجود دارد، کتاب‌های پر از غلطی است که نشان‌دهنده عدم درک درست مترجم از متن کتاب است.
وی افزود: بسیاری از کتاب‌های کودک حجم اندکی دارند و همین مسئله کار را سخت‌تر می‌کند، چون در ترجمه باید با واژگان اندک، منظور نویسنده را رساند. به عنوان مثال، کتاب «دکمه قرمز را فشار بده» با وجود اینکه در ظاهر بسیار ساده است، اما در واقع جهان‌بینی بسیار عمیقی را به کودک می‌آموزد و من در ترجمه به این مسئله توجه کردم.
رنجبر ادامه داد: وقتی ترجمه همکاران جوان را می‌خوانم، این ترجمه‌ها بدون روح است و ساختار جمله آنها فارسی نیست. بنابر این ترجمه فقط این نیست که مجموعه‌ای از واژگان از یک زبان به فارسی ترجمه شود، بلکه مترجم باید به زبان و ادبیات فارسی اشراف داشته باشد و نادیده گرفتن این مسئله باعث شده حرمت ترجمه از بین برود.
این مترجم بیان کرد: ناشران در حین کار به مترجم فشار بسیاری می‌آورند که باید کار ترجمه هر چه سریعتر انجام شود تا مترجم دیگری اقدام به ترجمه آن نکند، اما با وجود این، تلاش بسیاری می‌کنم تا ترجمه خوبی ارائه دهم و چندین بار آن را می‌خوانم و خودم را جای مخاطب می‌گذارم تا به اشکالات آن پی ببرم. بنابراین نه تنها به کار مترجمان جوان نقد دارم، بلکه بر این موضوع هم تأکید می‌کنم که باید مترجمان تازه‌کار و جوان به این حوزه ورود کنند و شاید من نوعی روزی ترجمه را کنار بگذارم و یا نباشم، اما مهمتر این است که ناشران به کیفیت ترجمه‌ها بیشتر بها دهند.
وی با تأکید بر کپی‌رایت تصریح کرد: نبود کپی‌رایت فقط به ادبیات آسیب نمی‌‌زند، بلکه به همه خالقان آثار ادبی، هنری، سینمایی و ... نیز آسیب می‌زند. این در حالی است که ما خالقان آثار باید بر این مسئله تأکید کنیم و از دولت و مجلس بخواهیم که در این زمینه اقدام اساسی انجام دهند، زیرا باید حرمت هنر و خلاقیت در جامعه حفظ شود تا شأن فرهنگی ما در جامعه حفظ شود. وقتی اثری را که کپی‌رایت آن رعایت نشده، ترجمه می‌کنم، احساس می‌کنم آبرو ندارم. ما بدون اجازه در خانه کسی نماز نمی‌خوانیم، چطور یک کتاب را بدون اجازه نویسنده آن ترجمه و چاپ می‌کنیم؟
رنجبر گفت: اکنون فیپای یک اثر پس از اتمام ترجمه دریافت می‌شود و در حین کار این امر ممکن نیست. پس ناشر چرا یک اثر تکراری چاپ می‌کند؟ کپی‌رایت از یک سو باعث رعایت قانون و از سوی دیگر باعث رعایت تعهدات اخلاقی خواهد شد. اگر ما به این مسائل پایبند نباشیم، وضعیت نابسامان ترجمه ادامه خواهد داشت و کسی هم از این فضای آشفته سود نمی‌برد.
مجید عمیق، مترجم کتاب‌های علمی و تخیلی کودکان و نوجوانان در ادامه این نشست گفت: در دهه ۶۰ بیشتر آثار منتشر شده تألیفی بود و ۲۵ درصد آثار را ترجمه تشکیل می‌داد، کیفیت کار‌ها در تألیف نیز بالا بود و در شرایط جنگ و تحریم، سعی می‌شد کتاب‌های ترجمه‌ای بادقت انتخاب شود و متناسب با ارزش‌های فرهنگی باشد. در دهه ۷۰ نیز نیمی از آثار تألیفی و نیمی دیگر ترجمه بود، اما در دهه ۸۰ کمیت ناشران به شدت افزایش پیدا کرد و ما شاهد عرضه کتاب‌های سخیفی از سوی مترجمان کم‌سوادی بودیم که به خاطر کم لطفی و کم توجهی ناشران به بازار راه پیدا کردند و موجب شد حجم این آثار زیاد شود و از آثار تألیفی سبقت بگیرد. در حالی که کشورهای انگلیسی زبان به شدت نسبت به آثار ترجمه‌ای حساس هستند و تقریباً هیچ اثری را از ایران و کشورهای عرب‌زبان ترجمه نمی‌کنند و اگر هم ترجمه‌ای انجام شود از نویسندگان اروپایی انتخاب می‌شود و این حساسیت را می‌توان به مفاهیم این کتاب‌ها نسبت داد.
وی در ادامه بر ویراستاری کتاب تأکید کرد و افزود: متون عمومی فقط نیاز به ویراستار ادبی دارند و متون علمی نیازمند هم ویراستار ادبی و هم علمی هستند.
انتهای پیام
