تأملی بر احادیث امام محمد باقر(ع)
بنا به فرموده امام محمد باقر(ع)، هركس دنبال هتک حرمت(آبروی) دیگران نباشد، خداوند متعال او را در قیامت مورد عفو و بخشش قرار مى‌دهد، و هركس غضب و خشم خود را از دیگران باز دارد، خداوند نیز خشم و غضب خود را در قیامت از او بر طرف می‌کند.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ امام محمدباقر(ع)، پنجمین امام شيعيان بنا به روايتى در اول ماه رجب و بنا به روایتی در سوم صفر سال 57 در مدينه منوره ديده به جهان گشود. در تقویم جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر اول ماه رجب به‌عنوان روز ولادت آن حضرت ثبت شده است.
پدر ایشان امام على بن الحسين(ع) معروف به سجاد و زين‌العابدين و مادر ایشان فاطمه بنت الحسن المجتبى(ع) معروف به ام الحسن و ام عبدالله هستند.
این امام همام که مكنى به ابوجعفر و ملقب به باقرالعلم و باقرالعلوم است پس از شهادت پدر ارجمندش امام زين‌العابدين(ع) در سال 95 قمرى به مقام عظماى ولايت و امامت شيعيان نائل شد و پيروان اهل بيت(ع) را در آن درياى مواج سياسى و نظامى عصر خويش و هرج و مرج‌‌هاى آخر حكومت امويان به نيكى هدايت و رهبرى كرد.
به بهانه ولادت امام باقر(ع) مروری می‌کنیم بر احادیث گوهربار ایشان که در ادامه می‌خوانید:
قالَ الاْمامُ أبوُ جَعْفَر محمّد الباقر(ع):
مَنْ كَفَّ عَنْ أعْراضِ النّاسِ أقالَهُ اللّهُ نَفْسَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ، وَمَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ كَفَّ اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ؛ هركس دنبال هتک حرمت(آبروی) دیگران نباشد، خداوند متعال او را در قیامت مورد عفو و بخشش قرار مى‌دهد، و هركس غضب و خشم خود را از دیگران باز دارد، خداوند نیز خشم و غضب خود را در قیامت از او بر طرف می‌کند. [1]
مَنْ أفْتَى النّاسَ بِغَیْرِ عِلْم وَلا هُدىً، لَعَنَتْهُ مَلائِكَهُ الرَّحْمَةِ وَ مَلائِكَةُ الْعَذابِ، وَ لَحِقَهُ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِفَتْیاهُ؛ هركس درباره مسائل دین فتوا و نظریه‌اى دهد كه بدون علم و اطلاع باشد، ملائكه رحمت و ملائكه عذاب او را لعن و نفرین مى‌كنند و گناه عمل‌كننده ـ اگر خلاف باشد ـ بر عهده گوینده است. [2]
الصَّلاهُ عَمُودُ الدّینِ، مَثَلُها كَمَثَلِ عَمُودِ الْفِسْطاطِ، إذا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الْاَوْتادُ وَ الْاَطْناب، وَ إذا مالَ الْعَمُودُ وَانْكَسَرَ لَمْ یَثْبُتْ وَتَدٌ وَلا طَنَبٌ؛ نماز ستون دین است و مثالش همانند تیرک و ستون خیمه است كه چنانچه محكم و استوار باشد میخ‌ها و طناب‌هاى اطراف آن پا برجا خواهد بود ولى اگر ستون سست یا كج باشد میخ‌ها و طناب‌هاى اطراف آن نمى‌تواند پا برجا باشد. [3]
بُنِیَ الاْسْلامُ عَلى خَمْسَهِ أشْیاء: عَلَى الصَّلاهِ، وَالزَّكاةِ، وَالْحَجِّ، وَالصَّوْمِ، وَالْوِلایَةِ، وَلَمْ یُنادَ بِشَیْىء مِثْلَ ما نُودِىَ لِلْوِلایَة؛ دین مبین اسلام بر پنج پایه و اساس استوار است: 1- نماز، 2- زكات، 3- حج، 4- روزه و 5- ولایت اهل بیت عصمت و طهارت (ع). سپس افزود: آن مقدارى كه نسبت به ولایت سفارش شده است نسبت به هیچ كدام تأكید نشده است و ولایت اساس و محور تمام اعمال است. [4]
ثَلاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللهُ لِأحَد فیهِنَّ رُخْضهً: أداءُ الاْمانَهِ إلَى الْبِرِّ وَالْفاجِرِ، وَالْوَفاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبِّرِ وَالْفاجِرِ، وَبِرُّ الْوالِدَیْنِ بِرَّیْنِ كانا اَوْ فاجِرَیْنِ؛ خداوند سبحان در سه چیز رخصت قرار نداده است: 1- امانت را سالم تحویل صاحبش دادن، 2- خواه آن كه صاحبش آدم خوبى باشد یا فاجر و 3- وفاى به عهد نسبت به هر شخصى، خوب باشد یا بد. [5]
إنَّما یَبْتَلِى الْمُؤمِنُ فِى الدُّنْیا عَلى قَدْرِ دینِهِ؛ همانا مؤمن در این دنیا هر مقدارى كه دین و ایمان داشته باشد به همان اندازه مورد امتحان و آزمایش قرار مى‌گیرد. [6]
مَنْ قَضى مُسْلِماً حاجَتَهُ، قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ثَوابُكَ عَلَىَّ وَلا اَرْضى لَكَ ثَواباً دُونَ الْجَنَّهِ؛ هركس حاجتى را براى مسلمانى برآورده كند و گره از مشکل‌اش بگشاید، خداوند متعال به او خطاب كند: ثواب و پاداش تو بر عهده من خواهد بود و غیر از بهشت چیز دیگرى لایق تو نخواهد بود. [7]
إنّا نَأمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلاهِ إذا كانُوا بَنى خَمْسِ سِنین، فَمُرُوا صِبْیانَكُمْ إذا كانوا بَنى سَبْعِ سِنین؛ ما ـ اهل بیت عصمت و طهارت ـ كودكان خود را از دوران پنج سالگى به انجام نماز دستور مى‌دهیم، ولى شما فرزندان خود را از سنین هفت سالگى وادار به نماز کنید. [8]
خَفِ اللهَ تَعالى لِقُدْرَتِهِ عَلَیْكَ، وَ اسْتَحِ مِنْهُ لِقُرْبِهِ مِنْكَ؛ بترس از قدرت بى‌منتهاى خداوند متعال كه از ـ جهات مختلف ـ بر تو دارد، و از خداوند شرم و حیا كن ـ در انجام گناهان ـ به جهت آنكه از هر چیزى به تو نزدیک‌تر است. [9]
مَثَلُ الْحَریصِ عَلَى الدُّنْیا مَثَلُ ذَرْوَهِ الْقَزِّ، كُلَّما ازْدادَتْ عَلى نَفْسِها لَفّاً كانَ أبْعَدُ مِنَ الْخُرُوجِ حَتّى تَمُوتَ غَمّاً؛ تمثیل افراد حریص به مال و زیورآلات دنیا همانند كرم ابریشمى است كه هر چه اطراف خود بچرخد و بیشتر فعالیت كند و تارهاى ابریشم را به دور خود بپیچد، خارج شدنش از بین آن تارها سخت‌تر شود و چه بسا غیر ممكن مى‌شود تا جایى كه چاره‌اى جز مرگ نداشته باشد. [10]
اَلْکمَالُ کلُّ الْکمَالِ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ وَ تَقْدِیرُ الْمَعِیشَةِ؛ تمام كمالات - معنوى و مادى انسان - در فقاهت و شناخت دقیق و صحیح مسائل دین و معارف الهى است، و صبر و شكیبایى در مقابل ناملایمات، و نیز زندگى را با تدبر و مدیریت برنامه‌ریزى كردن است. [11]
فَضْلُ صَلاةِ الْجَماعَةِ عَلى صَلاةِ الرَّجُلِ فَرْدا خَمْساً وَ عِشْرینَ دَرَجَةً فِى الْجَنَّةِ؛ فضیلت و برترى نماز جماعت بر نماز فرادا و تنها، بیست و پنج درجه از مقامات بهشتى است. [12]
مَنْ عَلَّمَ بابَ هُدىً فَلَهُ مِثْلُ أجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهِ، وَلایَنْقُصُ اُولئِكَ مِنْ أجُورِهِمْ؛ هر كس راه هدایت و سعادتى را بگشاید و یا به دیگران تعلیم دهد، اجر و پاداش او همانند كسى است كه به آن كار خیر عمل كرده باشد بدون آنكه از پاداش عمل‌كنندگان كسر شود. [13]
پی نوشت:
1) كتاب الزهد: ص 1، ح 9.
2) اصول كافی: ج 1، ص 42، ح 3، و مستدرک الوسائل: ج 17، ص 244.
3) وسائل الشیعه: ج 4، ص 27، ح 4424.
4) وسائل الشیعه: ج 1، ص 18، ح 10.
5) وسائل الشیعه: ج 21، ص 490، ح 3.
6) تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورام: ص 523، بحارالأنوار: ج 67، ص 210، ح 12، به نقل از كافى.
7) مستدرك الوسائل: ج 12، ص 402، ح 6.
8) وسائل الشیعه: ج 4، ص 31، ح 4434.
9) بحارالأنوار: ج 68 ص336، ح 22.
10) وسائل الشیعه: ج 11، ص 318.
11) تحف العقول: ص 213، بحارالأنوار: ج 78، ص 172، ح 5.
12) وسائل الشیعه: ج 17، ص 37.
13) وسائل الشیعه: ج 1، ص 436.
مریم علیزاده
مطالب مرتبط
