مرحوم خسروشاهی؛ واسطه آشنایی‌ام با رهبر معظم انقلاب / از ابتدای طلبگی دست به قلم بود
پژوهشگر قرآنی و از دوستان و نزدیکان مرحوم خسروشاهی گفت: ایشان باعث آشنایی بنده با چند شخصیت شدند و اگر ایشان نبودند آنها را نمی‌شناختم. یکی از این افراد مقام معظم رهبری است که در طبقه بالای حجره ما در مدرسه حجتیه حجره داشتند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی، محقق و اندیشمند اسلامی، سفیر سابق ایران در واتیکان و رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مصر، روز پنج‌شنبه 8 اسفند، پس از عمری مجاهدت در راه خدمت به دین مبین اسلام، دار فانی را وداع گفت. برای بررسی بیشتر آثار و افکار ایشان و تأثیرات وی در جهان اسلام با حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفتح دعوتی، محقق و پژوهشگر قرآنی و از دوستان و نزدیکان وی، به گفت‌وگو نشستیم که متن این مصاحبه در ادامه می‌آید:
ایکنا ــ ابتدا درباره پیشینه آشنایی با مرحوم خسروشاهی توضیح دهید.
بهره‌برداری ما از آثار و اندیشه‌های مرحوم خسروشاهی بسیار کم بوده و در این زمینه غفلت زیادی شده است. بجا بود که در زمان حیاتشان مصاحبه‌های زیادی با ایشان صورت می‌گرفت. البته وی از مصاحبه می‌گریختند چراکه آن را به معنای وقت تلف کردن می‌‌دانستند. بنده در سال 1335 یا 1336 وارد حوزه علمیه شدم و بعد از مدتی با مرحوم خسروشاهی دیدار داشتم. طرز فکر ما شبیه و نزدیک هم بود. لذا با یکدیگر دوست بودیم.
- بیشتر بخوانید:
خسروشاهی؛ پیشگام فعالیت‌های بین‌المللی حوزه
رهبر معظم انقلاب درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی را تسلیت گفتند
استاد خسروشاهی نماد رواداری شیعی در ایران معاصر
ایشان در مدرسه حجتیه حجره‌ای داشتند و اتفاقاً حجره بنده هم در آنجا بود. وی افکار سیاسی خوبی داشت و با افرادی که ضد رژیم سیاسی وقت بودند ارتباط داشتند و باعث آشنایی بنده با چند شخصیت شدند که اگر ایشان نبود آنها را نمی‌شناختم. یکی از این افراد مقام معظم رهبری است که در طبقه بالای حجره ما در مدرسه حجتیه حجره داشتند. وی از دوستان بسیار نزدیک مقام معظم رهبری بودند. یکبار مرحوم خسروشاهی گفتند که به دیدار ایشان برویم. لذا رفتیم و مباحث سیاسی مهمی در آن جلسه مطرح شد.
وقتی برگشتیم مرحوم خسروشاهی به بنده گفت اگر قرار است کسی رهبری نهضت را در دست بگیرد همین شخص «سیدعلی آقا» است (آن موقع رهبر معظم انقلاب را به عنوان سیدعلی آقا می‌شناختند) چراکه شناخت بیشتری از تحولات انقلاب داشتند. آشنایی ما در دوران قبل و بعد از انقلاب ادامه داشت. البته قبل از انقلاب این ارتباطات بیشتر بود اما چون بعد از پیروزی انقلاب گرفتاری‌ها و مشغله‌های زیادی داشتیم مراودات ما کم‌تر شد و هر از گاهی همدیگر را ملاقات می‌کردیم.
قبل از انقلاب با آیت‌الله کاشانی، آیت‌الله طالقانی، شهید نواب‌صفوی و مهندس بازرگان همکاری داشت و به همین علت چندین بار توسط ساواک دستگیر و زندانی شد. آخرین بار به انارک تبعید شده و در آنجا با آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله پسندیده و برخی دیگر از انقلابیون آشنا شدند و ایشان در دوره قبل از انقلاب آزارهای زیادی دیدند.
ایکنا ــ آثار و رویکردهای ایشان چه تأثیری در معرفی دین مبین اسلام و تحولات جهان اسلام داشت؟
مرحوم خسروشاهی از ابتدای طلبگی دست به قلم بودند و ارتباطات خوبی هم با مجلاتی همانند «مکتب تشیع» و «درس‌هایی از مکتب اسلام» داشت. وی از همان ابتدا روحیه نویسندگی داشتند. نکته دیگر این است که هر اطلاعیه یا اعلامیه‌ای را که در ایام انقلاب منتشر می‌شد اکثر مردم نگاه کرده و کنار می‌گذاشتند اما بعداً متوجه شدم که وی همه این اطلاعیه‌ها را بایگانی می‌کرد و احتمالاً الان هم موجود است. بنده اطلاعیه‌ای علیه آقای عَلَم منتشر کرده اما آن را گم کرده بودم ولی بعد از مدتی وی گفت که من آن اطلاعیه را دارم. در واقع این آثار را فهرست‌برداری و ضبط می‌کرد.
در واتیکان که بودند حدود 50 تا 60 کتاب اسلامی را به زبان‌های مختلف انگلیسی، عربی، فرانسوی، ترکی و ایتالیایی به چاپ رساندند. در آنجا مؤسسه مطالعات اسلامی را تأسیس کردند و اهتمام زیادی به ترجمه آثار اسلامی از جمله قرآن و نهج‌البلاغه داشتند
مرحوم خسروشاهی در عین اینکه در حوزه درس می‌خواندند اهل مکاتبه و سخنرانی هم بودند، به ویژه اینکه شخصی ضد بهائیت بودند. کتاب‌های وی بسیار زیاد است و گاهی تعجب می‌کنیم که چگونه یک فرد این همه آثار قلمی دارد. این نشان می‌دهد که مرحوم خسروشاهی، همیشه به فکر نوشتن و سخنرانی بوده‌اند.
یکی از دغدغه‌های وی این بود که افراد مبارزی همانند امیرکبیر و سیدجمال اسدآبادی را معرفی کند. سیدجمال با وجود همه تلاش‌هایی که در حوزه تعالیم دینی داشتند، در حوزه علمیه به خوبی معرفی نشده بودند. البته مرحوم هاشمی رفسنجانی نیز اقداماتی انجام دادند اما آثار مرحوم خسروشاهی در این زمینه بیشتر است. وی حتی سعی زیادی داشت که نشان دهد جمال‌الدین اسدآبادی نه یک افغان بلکه ایرانی است. مقالات زیادی نیز در رد بهائیت داشتند.
ایشان پنج سال سفیر ایران در واتیکان بودند و سه سال نیز در قاهره حضور داشتند. هم واتیکان، مرکزی علمی در جهان مسیحی و هم قاهره مرکزی برای احزاب و جریانات اهل تسنن بود لذا وی درباره فرهنگ جدید قاهره و احزاب و شخصیت‌های اسلامی یا ضد اسلامی در آنجا تحقیقات زیادی داشتند و به خوبی چهره احزاب مصر و احزاب اهل سنت را به ما نشان می‌دهند. لذا به نظرم مرحوم خسروشاهی در این زمینه کم‌نظیر و می‌توان گفت بی‌نظیر بودند. آشنایی زیادی هم با اخوان‌المسلمین داشتند و درباره جمال عبدالناصر، سید قطب و ... نیز آثار خوبی را به رشته تحریر درآوردند.
ایکنا ــ درباره تأثیر مقالات علمی ایشان در نشریات داخلی و خارجی در جهت دفع شبهات علیه اسلام توضیح دهید.
در واتیکان که بودند حدود 50 تا 60 کتاب اسلامی را به زبان‌های مختلف انگلیسی، عربی، فرانسوی، ترکی و ایتالیایی به چاپ رساندند. در آنجا مؤسسه مطالعات اسلامی را تأسیس کردند و اهتمام زیادی به ترجمه آثار اسلامی از جمله قرآن و نهج‌البلاغه داشتند.
در قاهره نیز کتب متعددی را به چاپ رساندند. مرحوم خسروشاهی همچنین راه علامه عسکری را ادامه دادند که درباره شبهات مربوط به شیعه فعالیت زیادی داشتند و اقدام به شبهه‌زدایی کردند.
ایکنا ــ با توجه به اهمیتی که مسئله وحدت و تقریب مذاهب در جهان اسلام دارد، مرحوم خسروشاهی در راستای وحدت جهان اسلام و تقریب مذاهب اسلامی چه اقداماتی انجام دادند؟
ایشان با علما و شیوخ الازهر روابط نزدیکی حتی رفت و آمد خانوادگی داشتند. لذا در راستای تقریب مذاهب اسلامی، به همراه آقای بی‌‌آزار شیرازی اقدامات ارزنده‌ای انجام دادند. چون وی در قاهره بود که مرکز فرهنگی امت اسلام حساب می‌شود و همه آرا و عقاید اسلامی در آنجا وجود دارد. بنابراین تحقیقات گسترده‌ای در زمینه مذاهب اسلامی و بحث تقریب انجام دادند. حتی درباره شیخ شلتوت، که با مرحوم آیت‌الله بروجردی مراوده داشته‌اند، کتاب نوشتند.
با وجود اینکه مرحوم خسروشاهی شخصیتی بزرگ و جهانی بوده‌اند اما در کشور ما به اندازه کافی شناخته نشده‌اند و جا دارد که بهره بیشتری از آثار وی ببریم. کتاب‌های ایشان در دسترس است و حتی کتابخانه‌ای ایجاد کرده و وصیت کرده‌اند که در جوار این کتابخانه دفن شوند
مرحوم خسروشاهی درباره کسانی‌که از زمان مرحوم آیت‌الله بروجردی در زمینه تقریب مذاهب اسلامی فعالیت داشته‌اند، تحقیقاتی انجام داده‌اند و مقالاتی درباره وحدت جهان اسلام نگاشتند. چون وی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، ترکیه استانبولی، ترکی آذری و عربی آشنایی داشتند، در سمینارهای زیادی در کشورهای مختلف شرکت کرده و در مورد مسئله تقریب مذاهب مختلف اسلامی به ایراد سخنرانی می‌پرداختند. لذا معتقدم مرحوم خسروشاهی در خارج، بیش از داخل کشور شناخته شده هستند.
ایکنا ــ ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید. در پایان اگر سخن دیگری دارید بفرمایید.
نکته مهمی که نباید فراموش کرد این است که ایشان سلیقه بسیار خوبی در شناسایی مسائل روز و پرداختن به آنها داشتند. یکی از مباحث مهم روز این بود که بسیاری از مردم می‌خواستند بدانند که مرحوم علامه طباطبایی چگونه شخصیتی بوده‌اند. البته به نظر نمی‌رسد که وی شاگرد مرحوم علامه طباطبایی بوده و با مباحث ایشان محشور بوده باشند اما با مراجعه به شاگردان معروفی که در محضر علامه بوده‌اند همانند علامه جعفری، علامه مطهری، جوادی‌آملی و.... خاطراتی در یک کتاب حدود سیصد صفحه‌ای از زبان این افراد در مورد مرحوم علامه طباطبایی نوشتند. این کتاب امروزه مرجع است و با یک راوی در مورد علامه منتشر شده و مباحثی مفصل و قابل استفاده دارد. استاد خسروشاهی در مورد نظرات سیاسی علامه طباطبایی نیز مطالبی را از قول شاگردان ایشان آورده است.
درباره شهید نواب صفوی هم باید گفت که به سن ایشان نمی‌خورد که با نواب صفوی همراه بوده باشند اما درباره وی هم کارهای زیادی انجام داده و اطلاعات زیادی از طریق آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله کاشانی کسب کرده و آن را منتشر کرده‌اند که این آثار الان در دسترس مردم قرار دارد.
مجدداً می‌گویم که با وجود اینکه مرحوم خسروشاهی شخصیتی بزرگ و جهانی بودند اما در کشور ما به اندازه کافی شناخته نشده‌اند و جا دارد که بهره بیشتری از آثار وی ببریم. کتاب‌های ایشان در دسترس است و حتی کتابخانه‌ای ایجاد و وصیت کرده‌اند که در جوار این کتابخانه دفن شوند. خداوند ایشان را رحمت کند و ان‌شاءالله از آثار وی به میزان بیشتری بهره ببریم.
انتهای پیام
