شهید مطهری روی مسئله پرورش عقل متعلم تأکید داشت

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست بزرگداشت مقام استاد مطهری و روز معلم صبح امروز 10 اردیبهشت در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمود واعظی؛ رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران سخنرانی کرد و گفت: به نظر می‌رسد اگر از همه شهدا استفسار کنیم در این روزگار معاصر چه کنیم، پاسخ خواهند داد تربیت متفکر نقاد. تربیت دانشجویان ورزیده که بتوانند در حوزه علم و اندیشه سرآمد باشند رسالت بر زمین مانده‌ای است که همچنان باید روی آن کار کنیم. اگر بپرسیم از چه مسیری؟ بهترین راه، گفت‌وگو است، با دانشجو نشستن، سخن گفتن و گوش فرادادن. گفت‌وگو با محور عقلانیت اجتماعی برای همزیستی مسالمت‌آمیز و پیش‌رونده. اساسا ارتباطات اثربخش در سطح ملی و بین المللی از رسالت‌های بر جای مانده ماست. 

وی افزود: اگر قرار باشد زمینه‌ها و ظرفیت‌هایی که در این عرصه و در دست اقدام داریم را نام ببریم باید به این موارد اشاره کنم؛ تاسیس دبیرخانه هم‌افزایی دانشکده‌های الهیات دانشگاه‌های ایران، تاسیس مرکز گنجینه الهیات که در روزهای آینده افتتاح خواهد شد، تاسیس مرکز بین المللی همکاری‌های قرآنی، ایجاد شبکه همگرایی نخبگان، همچنین برگزاری نشست‌های مفصل از جمله اشتغال‌زایی الهیاتی‌ها، تحول در علوم انسانی و اخلاق دیجیتال در فضای مجازی.

برنامه مفصل دانشگاه تهران برای نودمین سالگرد

در ادامه نشست سیدمحمد مقیمی؛ رئیس دانشگاه تهران سخنرانی کرد و گفت: امسال نودمین سال تاسیس دانشگاه تهران را برگزار می‌کنیم و بنده قصد دارم راجع به این موضوع و ارتباط آن با شهید مطهری سخن بگویم. ما 8 خرداد برنامه‌های مرتبط با سالگرد نودمین دانشگاه تهران را آغاز خواهیم کرد و مراسم باشکوهی در دانشگاه تهران برگزار خواهد شد. یک ویژگی متفاوتی که جشن ما دارد این است که تلاش کردیم قدمت نهاد علم در ایران را با سابقه دانشگاه تهران ضمیمه کنیم. عزیزانی که در دانشکده الهیات هستند با تاریخ تمدنی و ریشه‌های تمدنی‌مان آشنایی دارند ولی این سابقه متاسفانه بین دانشگاهیان مغفول واقع شده و کمتر به آن توجه می‌کنیم.

وی ادامه داد: من نامه‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی نوشتم و آنجا گفتم سابقه نهاد علم به دانشگاه تهران ضمیمه شود. استدلالم این بود در گذشته دانشگاه جندی شاپور نماد نهاد علم در ایران بوده و امروز دانشگاه تهران نماد آموزش عالی است و قاعدتا می‌تواند میراث‌دار این تاریخچه پرافتخار باشد. از سویی ما در خصوص هویت ایرانی و اسلامی خودمان کمتر مطالعه کردیم و جوانانمان کمتر شناخت دارند و کمتر روی آن تبلیغ و ترویج انجام دادیم و بر این اساس دانشگاه تهران باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشد. شهید مطهری آثار و سخنرانی‌های ارزشمندی داشتند که می‌تواند منبع ارزشمندی باشد که در این مسیر حرکت کنیم.

مقیمی ادامه داد: اینکه بگوییم دانشگاه تهران 90 سال قدمت دارد دور از واقعیت است چون وقتی زنجیره چرخه عمر دانشگاه تهران را بررسی می‌کنیم و به دارالفنون و جندی شاپور متصل می‌شود، میزان این سابقه روشن می‌شود. با توجه به این سابقه و مطالبه‌ای که رهبری دارد که دانشگاه، محور تمدن‌سازی باشد وظیفه ما چندبرابر می‌شود. شورای عالی انقلاب فرهنگی نهایتا تصویب کرد سابقه جندی شاپور به دانشگاه تهران ضمیمه شود و در این راستا ماموریتی به دانشگاه تهران داده شد. آن ماموریت این است که دانشگاه تهران برای اینکه محوریت تمدن‌سازی را بر عهده بگیرد طرح جامعی ارائه کند و در زمینه ارتقای هویت اسلامی در نهاد علم تلاش کند. این ماموریت ویژه‌ای است که اساتید ما در دانشکده الهیات قطعا می‌توانند نقش‌آفرینی ویژه‌ای داشته باشند.

مطهری معلمی در تراز دانشگاه تمدن‌ساز

وی ادامه داد: شهید مطهری یک استاد و معلم در تراز یک دانشگاه تمدن‌ساز بود و خودش فردی است که نقش تمدن‌سازی را به اندازه چند نهاد علم ایفا کرده و اساتید ما باید از این منش پیروی کنند تا به دانشگاه تمدن‌ساز نائل شویم. آثار و نوشته‌های شهید مطهری چیزی است که امروز نیاز ماست و هیچ وقت کهنه نمی‌شود و اگر بخواهیم به طرح جامع برسیم یکی از مهمترین منابع ما آثار شهید مطهری است. 

رئیس دانشگاه تهران تاکید کرد: در این راستا ما بزرگداشت دانشگاه تهران را با عنوان بزرگداشت سنت آموزش عالی ایران برگزاری می‌کنیم. برنامه‌ها متنوعی تدارک دیده شده، کمیته‌هایی شکل گرفتند و در این زمینه مستندات علمی دارد فراهم می‌شود. اگر بخواهیم به تمدن نوین اسلامی برسیم یکی از کانون‌های توجه ما باید دانشگاه باشد و در این مسیر حرکت کنیم و ما در این زمینه به شدت نیازمند آثار شهید مطهری هستیم تا با رویکرد دانشگاه تمدن‌ساز مطالبی که در آثار شهید مطهری است را استخراج کنیم. حتی من پیشنهاد می‌کنم با این محور یک کتابچه‌ای تهیه شود تا بتوانیم بر اساس اندیشه شهید مطهری نقشه‌ راهی ترسیم کنیم.

کسی که زیاد استاد ببیند...

در پایان این نشست علی مطهری؛ فرزند شهید مطهری و استاد دانشگاه تهران سخنرانی کرد و گفت: ایشان در موضوع تعلیم و آموزش روی مسئله پرورش عقل متعلم تاکید زیادی دارند. حدیث هم داریم: «العلم علمان مطبوع و مسموع و لاینفع المسموع اذا لم یکن المطبوع». اگر انسان علم فطری نداشته باشد، در صورتی که علم مسموع داشته باشد برایش مفید نخواهد بود. 

وی افزود: نکته دیگر فرق میان علم و عقل است. ای بسا عالمانی که عاقل نیستند و عاقلانی که عالم نیستند. در کتب حدیثی جهل در برابر عقل است، نه علم. جهل یعنی بی‌عقلی، نه بی‌علمی. نکته دیگر اینکه قبل انقلاب یک گردشگر با یک فرد روستایی مواجه شده بود و سوالاتی از او پرسیده بود و آن فرد روستایی پخته جواب داده بود. آن شخص گردشگر سوال کرده بود شما که سواد نداری. فرد روستایی گفته بود ما سواد نداریم ولی فکر می‌کنیم. این هم گواه دیگری که فرق است بین علم و عقل.

وی ادامه داد: از نظر شهید مطهری ملاک، زیاد استاد دیدن نیست و ایشان می‌فرمود من به این افرادی که استاد زیاد دیدند اعتقاد ندارم چون وقت تفکر و ابتکار نداشتند، لذا ایشان به شیخ انصاری و آیت‌الله بروجردی مثال می‌زدند که استاد زیاد ندیدند ولی مبتکر بودند چون فرصت تفکر داشتند. ابن سینا می‌گوید اگر کسی عادت کرد حرفی را بدون دلیل بپذیرد از کسوت انسانیت خارج شده است.

مطهری تصریح کرد: یکی دو نمونه از سیره شهید مطهری و خاطرات ایشان عرض کنم. در درس اسفار یکجا می‌گویند وقتی اسفار می‌خواندم یکبار به استادم گفتم اینجا ملاصدرا نظر جمهور را می‌گوید نظر خودش نیست ولی استاد قبول نکرد و با عصبانیت ما را رد کرد. وقتی درس ادامه پیدا کرد دیدم ملاصدرا می‌گوید آن حرفی که آنجا زدم سخن جمهور بود. کسی که قوه تفکر خودش را تقویت کرده می‌تواند به این نکات پی ببرد. همچنین یکبار در درس شرح منظومه بحثی از هگل مطرح شد. شهید مطهری به حمید عنایت می‌گوید این مطلبی که شما از هگل ترجمه کردید اشتباه است و منظور هگل این نیست. عنایت می‌گوید وقتی بررسی کردم دیدم ایشان درست می‌گویند یعنی خود مترجم که مسلط به زبان بوده است متوجه اشکال نشده ولی یک انسان متفکر متوجه می‌شود. ایشان از روی ترجمه فهمیده بود هگل این را نمی‌خواهد بگوید. همه اینها از نتایج تقویت قوه تعقل است.

وی در پایان گفت: یکی از دانشجویان شهید مطهری در اوایلی که شهید شده بودند برایم نقل کرد در آزمون شفاهی دکتری سوالی از شفای ابن سینا از من کردند و من خوب توضیح دادم در آخر پرسیدم نمره‌ام چند شد گفتند 13 چون حفظ کردی و مطلب را نفهمیدی. ایشان برخی مسائل ریاضی را با اینکه ریاضیات جدید نخوانده بودند حل می‌کردند. ما تعجب می‌کردیم چون فرمول را نمی‌دانست ولی به خاطر ذهن منطقی که داشتند آن را حل می‌کردند. این نشانه کسی است که قوه تفکر خودش را تقویت کرده باشد و ما باید این راه را ادامه دهیم و ذهن خود را به مثابه انبار قرار ندهیم و ذهن منظم و متفکری داشته باشیم.