جایگاه ایران در حل اختلافات ترکیه و سوریه / نقش منافع خاص آمریکا در افزایش تنش‌ها

سیداحمد موثقی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل ترکیه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره اهداف ترکیه از حملات به ادلب سوریه و نقض توافق‌های روند آستانه و سوچی با ایران و روسیه گفت: مهم‌ترین نگرانی امنیتی ترکیه یگان‌های مدافع خلق و پ.ک.ک هستند که در سال‌های حضور داعش در سوریه وجود دارند. البته این ریشه در سال‌های دورتر دارد و مربوط به زمانی است که اردوغان از کردها در داخل ترکیه فاصله گرفت. زیرا اردوغان و کردها در یک روند گفت‌وگو به آشتی نزدیک شدند اما به توافق پایدار در ترکیه نرسیدند و منجر به شکاف گسترده بین دو طرف شد.

نگاه کوتاه‌مدت و تجاری ترکیه در سیاست خارجی

وی ادامه داد: ترکیه برخلاف توافق‌ها سه جانبه با ایران و روسیه به دلیل رویکردهای هویتی و ایدئولوژیک در پیوند با اخوان المسلمین، هیچگاه افراط‌گرایان مذهبی را خطر امنیتی برای خود تلقی نمی‌کرده و کردها را اولویت امنیتی خود می‌دانسته است. در واقع ترکیه برای خودش در این منطقه یک هژمونی در قالب همین مسائل هویتی قائل است و از طرفی به خاطر مسائل اقتصادی و سیاسی نمی‌خواهد از آمریکا و ناتو فاصله بگیرد. بنابراین به رغم توافق‌ها با روسیه و ایران تک‌روی‌هایی در سوریه انجام می‌دهد.

موثقی با بیان اینکه ترکیه در حوزه سیاست خارجی در اغلب موارد نگاه تجاری و کوتاه‌مدت دارد، گفت: براساس توافق‌ها، ترکیه باید به حفظ تمامیت ارضی سوریه پایبند باشد اما با توجیه امنیتی این توافق را نقض کرده است. البته ترکیه مدعی است میزبان حدود چهار میلیون پناهجوی سوری است که بر مسائل اقتصادی و اجتماعی این کشور اثر گذاشته و لذا برای فشار به اروپا مرزهای خود را به سمت یونان باز کرده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: از طرفی کشته شدن سربازهای ترکیه در اثر حملات توپخانه‌ای ارتش سوریه به مناطق تجمع گرو‌های سلفی، بهانه بیشتری به دست ترک‌ها داده تا به پیشروی نظامی خود ادامه داده و میزان تنش‌ها بالا برود به حدی که ترکیه حتی به مرکز مستشاری نظامی ایران حمله کرد، هرچند ایران فعلا خویشتنداری کرده و رئیس‌جمهور کشورمان پیشنهاد داده که نشست سه‌جانبه ایران، ترکیه و سوریه بای حل این اختلافات برگزار شود.

موثقی افزود: از طرفی تنش‌ها بین روسیه و ترکیه هم بالا گرفته و در مجموع می‌توان گفت ترکیه متأسفانه توافق‌ها را با این توجیهات زیرپا گذاشته و شرایط رو به وخیم‌تر شدن پیش می‌رود و در این میان خویشتنداری طرفین، توجه به مفاد توافق‌ها و دیپلماسی مؤثر برای عبور از این وضعیت ضروری است.

خویشتنداری ایران در قبال حملات ترکیه

موثقی درباره جایگاه ایران در این معادلات برای کاهش سطح تنش‌ها گفت: ایران در وضعیت دشواری قرار گرفته است زیرا ترکیه هم مستقیم به مرکز مستشاری نظامی ایران حمله کرده و هم از طرفی ایران درخواست میانجی‌گری داده است. لذا در این وضعیت خویشتنداری ایران و عدم پاسخ نظامی به ترکیه لازم است.

این کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به اینکه در این وضعیت ایران از قدرت چانه‌زنی بالایی برخوردار نیست، ابراز کرد: ابهامات و بی‌اعتمادی‌هایی بین ایران و ترکیه از جمله در مسئله کردها وجود دارد. در عین حال که مسئله کردها دغدغه مشترک ایران و ترکیه است ولی مسائل هویتی و سیاسی موجب برخی ابهامات بین دو طرف شده است. بنابراین ایران باید به شدت از ایجاد جبهه جدید با ترکیه پرهیز کند.

وی تصریح کرد: ایران و ترکیه دو کشور مسلمان هستند و ایران اکنون در جبهه‌های مختلف از جمله در ارتباط با اسرائیل درگیر است و اگر با ترکیه هم تنش نظامی شکل بگیرد شرایط از این هم نامساعدتر خواهد شد.

نقش آمریکا و اسرائیل در تداوم تنش‌ها در سوریه

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ابراز کرد: به اعتقاد من در وضعیت فعلی از طریق روسیه بهتر می‌توان تنش‌ها را مدیریت کرد، اما در سطح کلان‌تر نباید نقش آمریکا و اسرائیل را فراموش کرد. زیرا آمریکا در سوریه تنها منافع خاصی را دنبال می‌کند و با سایر طرف‌ها حتی متحدان اروپایی ناهماهنگ است و لذا مایل نیست این تنش‌ها به پایان برسد و شرایط پایداری در سوریه برقرار شود.

موثقی یادآور شد: در واقع همانطور که آمریکا مانع از گفت‌وگو و ثبات در روابط ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس است در اینجا نیز تمایل دارد با افزایش تنش‌ها در سوریه و بالا گرفتن اختلافات بین ایران و ترکیه صلح و ثبات در این منطقه برقرار نشود. براین اساس ایران باید با کمک روسیه با ترکیه مذاکره و گفت‌وگو کند تا بتوان از این وضعیت عبور کرد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری