ثمرات گرفتار شدن به ابتلائات / نگاه توحیدی اهل بیت(ع) به بلا‌یا

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام جلالیان، استاد حوزه و دانشگاه، صبح امروز دوشنبه ۱۸ اسفندماه، در ویژه‌برنامه تلویزیونی اعتکاف که در جوار حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برگزار شد، در سخنانی درباره نحوه مواجهه حضرت علی(ع) با شداید و سختی‌ها، اظهار کرد: یکی از نکات بسیار مهم و پرکاربرد در ادبیات دینی ما بحث ابتلا و بلاست که در آیات قرآن و روایات اشارات زیادی به این مطلب شده است. امیرالمؤمنین علی(ع) در بیانات مختلفی به این موضوع اشاره داشته و فرموده‌اند: «الدُّنیا دارٌ بِالبَلاءِ مَحفوفَةٌ»؛ دنیا مکانی است که با بلا و سختی عجین است و این دو از هم جدا نخواهند شد. یک نگاه به ابتلائات مادی گرایانه و نگاه دیگر به ابتلائات و بلا‌ها در این دنیا، توحیدی است. نگاه اهل بیت(ع) به بلا‌یا متناسب با نگاه توحیدی بوده و آن را ترویج کرده‌اند.

وی با اشاره به حدیث قدسی ادامه داد: خداوند متعال به حضرت موسی(ع) وحی فرمود: «یا مُوسی، سِتَّةُ اَشیاءَ فی سِتَّةِ مَواضِعَ، وَ النَّاسُ یَطلُبوُنَها فی سِتَّةِ اَشیاءَ، فَلَم یَجِدوهُ اَبَدا؛ ً انّی وَضَعتُ الرّاحَةَ فی الجَنَّةِ، وَ النّاسُ یَطلُبونَها فِی الدُّنیا ...». شش چیز را در شش مواضع قرار دادم، اما مردم جای دیگری سراغ آن‌ها می‌روند. اول اینکه؛ من راحتی را برای مردم در بهشت قرار داده‌ام، اما مردم در دنیا دنبال آن می‌گردند، دنیا محل سختی است. درست است ما باید برای رفاه و آسایش در دنیا تلاش کنیم، اما راحتی مطلق برای اهل ایمان در آخرت خواهد بود. این نگاه معرفتی و صحیح به دنیاست.

جلالیان با بیان اینکه ثمره نگاه دنیوی به ابتلائات، افسردگی و بیماری است و اجتنابی از این مصائب و ابتلائات در دنیا نیست، افزود: شخصی به محضر حضرت علی(ع) رسید و از وجود ایشان درخواست کرد دعا کنید تا از بلا‌ها و مصیبت‌ها مصون بمانیم. حضرت فرمودند: این دعا دعای غلطی است، کسی نمی‌تواند چنین درخواستی داشته باشد که «اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفِتْنَةِ» و در ادامه فرمودند: «قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ»؛ بگویید خدایا از فتنه‌هایی که گمراهمان می‌کنند ما را حفظ بفرما.

این استاد حوزه در ادامه با اشاره به خطبه ۱۹۲ نهج‌البلاغه که معروف به خطبه قاصعه است، گفت: حضرت در این خطبه می‌فرمایند: «وَ لَكِنَّ اَللَّهَ سُبْحَانَهُ يَبْتَلِي خَلْقَهُ بِبَعْضِ مَا يَجْهَلُونَ أَصْلَهُ تَمْيِيزاً بِالاِخْتِبَارِ لَهُمْ ...»؛ خداوند متعال خلقش را به چیز‌هایی مبتلا می‌کند که مردم دلیل آن را نمی‌دانند. چرا این بیماری و این ویروس منحوس به جان مردم افتاده است. دلیل این ابتلائات طبق فرمایش حضرت در این خطبه این است که بین افراد خوب و بد تمیز داده شود.

وی افزود: در همین جریان ویروس فراگیر، ما دیدیدم که یک طرف پزشکان و پرستاران در خط مقدم سلامت بیماران و مبتلایان هستند و عده‌ای هم در این شرایط نان خود را در خون مردم می‌زنند و نیاز‌های اولیه مردم را احتکار می‌کنند. باید این دو گروه جدا شوند. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «اِرْحَمْ مَنْ فی الأرْضِ یَرْحَمْکَ مَنْ فی السَّماءِ»؛ به هر که در زمین است رحم کن تا آن که در آسمان است بر تو رحم کند. اگر انسان چنین نگاهی داشته باشد خیر او به دیگران می‌رسد.

حجت‌الاسلام جلالیان در ادامه با اشاره به ثمرات گرفتاری‌ها و ابتلائات، اظهار کرد: یکی از ثمرات ابتلائات این است که درون افراد مشخص می‌شود، برای مثال در این ابتلائات مشخص می‌شود، روحیات فردی که خود را دارای فضائل اخلاقی و یا دوستدار اهل بیت(ع) می‌دانسته، تا چه میزان حقیقی بوده است. از دیگر ثمرات می‌توان به تحول و خروج از غفلت‌ها اشاره کرد که انقلابی درونی است. اگر این حال ماندگار باشد، سبب تحول انسان می‌شود. ثمره دیگر ابتلا به آفات این است که انسان را از کبر که حاصل دارایی‌های انسان است، خارج می‌کند.

وی با تشریح این موضوع که در برخورد با شداید و بلا‌ها و مصائب چگونه باید رفتار کنیم، بیان کرد: امیرالمؤمنین علی(ع) در حکمت ۱۵۰ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «لَا تَکُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَیْرِ عَمَلٍ، وَ [یَرْجُو]یُرَجِّی التَّوْبَةَ بِطُولِ الْأَمَلِ؛ یَقُولُ فِی الدُّنْیَا بِقَوْلِ الزَّاهِدِینَ، وَ یَعْمَلُ فِیهَا بِعَمَلِ الرَّاغِبِینَ؛ إِنْ أُعْطِیَ مِنْهَا لَمْ یَشْبَعْ، وَ إِنْ مُنِعَ مِنْهَا لَمْ یَقْنَعْ؛ یَعْجِزُ عَنْ شُکْرِ مَا أُوتِیَ، وَ یَبْتَغِی الزِّیَادَةَ فِیمَا بَقِیَ؛ یَنْهَى وَ لَا یَنْتَهِی، وَ یَأْمُرُ [النَّاسَ بِمَا لَمْ یَأْتِ]بِمَا لَا یَأْتِی؛ یُحِبُّ الصَّالِحِینَ وَ لَا یَعْمَلُ عَمَلَهُمْ، وَ یُبْغِضُ الْمُذْنِبِینَ وَ هُوَ أَحَدُهُمْ؛ یَکْرَهُ الْمَوْتَ لِکَثْرَةِ ذُنُوبِهِ، وَ یُقِیمُ عَلَى مَا یَکْرَهُ الْمَوْتَ مِنْ أَجْلِهِ؛ إِنْ سَقِمَ ظَلَّ نَادِماً، وَ إِنْ صَحَّ أَمِنَ لَاهِیاً؛ یُعْجَبُ بِنَفْسِهِ إِذَا عُوفِیَ، وَ یَقْنَطُ إِذَا ابْتُلِیَ؛ [وَ]إِنْ أَصَابَهُ بَلَاءٌ دَعَا مُضْطَرّاً، وَ إِنْ نَالَهُ رَخَاءٌ أَعْرَضَ مُغْتَرّاً؛ تَغْلِبُهُ نَفْسُهُ عَلَى مَا یَظُنُّ، وَ لَا یَغْلِبُهَا عَلَى مَا یَسْتَیْقِنُ؛ یَخَافُ عَلَى غَیْرِهِ بِأَدْنَى مِنْ ذَنْبِهِ، وَ یَرْجُو لِنَفْسِهِ بِأَکْثَرَ مِنْ عَمَلِهِ»؛ طبق فرمایشات حضرت امیر (ع) برخی افراد تا مبتلا به گرفتاری می‌شوند پشیمان می‌شوند و سر به سجده می‌گذرانند، اما همین که حالش خوب می‌شود و دعای او مستجاب، همه چیز را فراموش می‌کند، لذا حضرت می‌فرماید این‌گونه نباشید و رفتار شما در صحت و عافیت و بلا و مصیبت یکی باشد. این‌طور نباشید که اعجاب به نفس در زمان عافیت داشته باشید، این‌گونه افراد هنگام ابتلا، افسرده و ناراحت خواهند بود.

‌این استاد حوزه با بیان اینکه انسان وقتی به بلایی دچار می‌شود دست را به دعا بلند می‌کند و مضطر است، افزود: طبق حکمت ۳۰۲ نهج‌البلاغه که حضرت می‌فرماید: «مَا الْمُبْتَلَى الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلاَءُ، بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَى الَّذِی لاَ یَأْمَنُ الْبَلاَءَ»؛ آن کس که به شدت به بلا مبتلاست از کسى که مبتلا نیست ولى در هیچ لحظه ایمن از بلا نبوده، محتاج‌تر به دعا نیست. ضن آنکه ابتلائات و شداید و سختی‌ها را نباید برای کسی بیان کرد؛ کسی یعنی مردم. امام صادق(ع) ضمن بیان این توصیه به فردی که برای درخواست کمک نزد ایشان آمده بود، می‌فرمایند: چرا که مردم تصور می‌کنند تو شکست خورده‌ای.